नेपाली शब्दसमूह २६ ठड

मुखपृष्ठ

ठ— देवनागरी वर्णमालाको व्यञ्जनवर्णमध्ये बाह्रौँ वर्ण; मूर्द्धन्य, स्पर्शी, अघोष, महाप्राण, ताडित व्यञ्जनवर्ण; टवर्गको दोस्रो अक्षर; लेख्य रूपमा सो वर्णको प्रतिनिधित्व गर्ने लिपिचिह्न; ओठ मिलायो ठ ।

ठँटाइ— ना॰ [रू ठाँट (+आइ॰] ठाँट पार्ने काम; ठाँट्ने तथा ठाँटिने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] ठँटाइनु— क॰ क्रि॰ ठाँट्न लाइनु; ठाँट पार्ने गराइनु । ठँटाउनु— प्रे॰ क्रि॰ ठाँट्न लाउनु; ठाँट पार्ने गराउनु ।

ठँडौरो— ना॰ [ठाँडो+औरो] भाँडाकुँडालाई झोक पोख्ता वा गाली गर्दा प्रयुक्त हुने शब्द; ठाँडो । (उदा॰— भात पकाउन लाग्दा ठँडौरो चुहिएर दिनुसम्म दुःख दियो॰ ।

ठकठक— ना॰ [अ॰ मू॰ ठक्+अ (बि॰)] १. हलुका चालले काठ आदि साह्रो वस्तुमा ठोक्ता आउने शब्द; ठ्वाकठ्वाक । २. जाडाले काम्ने वा थरथराउने चाल; लुगलुग । क्रि॰ वि॰ ३. त्यस्तो शब्द आउने गरी; थरथराउने चालसँग । > ठकठकाइ— ना॰ ठकठकाउने क्रिया वा प्रक्रिया । ठकठकाइनु— क॰ क्रि॰ १. ठकठक आवाज निकालिनु । अ॰ क्रि॰ २. ठकठक काँपिनु ।

ठकठकाउनु— स॰ क्रि॰ १. कुनै वस्तुमा ठकठक शब्द आउने गरी ठोक्नु वा ठटाउनु । अ॰ क्रि॰ २. जाडाले ठकठक काम्नु; लुगलुग काम्नु; थरथराउनु । ठकठकिनु— क॰ क्रि॰ ठकठकाउने गरी काँप्नु । ठकठकी— क्रि॰ वि॰ जाडाले छिटोछिटो काम्ने गरी; थरथराएर । ठकठक्याइ— ना॰ ठकठकिने क्रिया वा प्रक्रिया ।

ठकार— ना॰ [सं॰] 'ठ' अक्षर; टवर्गको दोस्रो व्यञ्जनवर्ण ।

ठकुराइ— ना॰ [ठकुरी+आइ] १. अघि ठकुरी राजाहरूको प्रमुखता भएको ठाउँ वा क्षेत्र । २. आधिपत्य ।

ठकुरी— ना॰ [सं॰ ठक्कुरे १. क्षत्रियजातिको एक वर्ग वा तिनको थर ।

ठकुवा— ना॰हे॰ ठेकुवा ।

ठक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ठक्+क] एकाएक थामिने, उभिने वा आउने गरी; टक्क ।

ठक्कर— ना॰ [प्रा॰ टक्कर, हि॰ ठोकरे १. कुनै दुई वस्तुको जुधाइ वा ठोकाइ; परस्परको धक्का । २. मानसिक आघात वा चोट । ३. हन्डर; चोट । ठक्कर नखाई बुद्धि आउँदैन (उखान॰ ।

ठक्रक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ठक्रक्+क] कुनै वस्तु राख्ता वा खस्ता हल्का आवाज आउने गरी ।

ठग्–नु— स॰ क्रि॰ [ठग+नु] १. झूठो कामकुरो गरी अरूको धनमाल हडप्नु; झुक्यानमा पारी अरूको वस्तु लिनु; ठगी गर्नु; धुत्नु । २. छकाउनु; धोका दिनु । ३. चाहिँदोभन्दा बढी नाफा खानु । ४. नाना भाँती चालबाजी वा बहाना गरेर सक्ने काम पनि नगर्नु; काममा छलछाम गर्नु ।

ठग— वि॰ [प्रा॰] १. धोकामा पारेर वा छल गरी अरूको धनमाल लिने; ठग्ने । २. नाना थरी बहाना झिकी कामकाज नगर्ने; काममा छलछाम गर्ने; ठगाहा । ~ विद्या— ना॰ ठग्ने विद्या; ठग्ने अकिल; ठगी गर्ने तरिका वा उपाय । ~ वृत्ति— ना॰ ठग्ने पेसा ।

ठगाइ— ना॰ [रू ठग् (+आइ॰] ठग्ने काम वा प्रक्रिया । [ > ] ठगाइनु— क॰ क्रि॰ ठग्न लाइनु । ठगाउनु प्रे॰ क्रि॰ ठग्ने गराउनु; ठग्न लाउनु । ठगाहा— वि॰ ठग्ने बानी भएको; ठग्ने खालको; ठग ।

ठगाहार— वि॰ [ठग+आहार] ठगेर खान पल्केको; ठगी गरेर पेट पाल्ने; ठग । > ठगाहारी— ना॰ ठग्ने काम; ठगी ।

ठगिनु— क॰ क्रि॰ [ठग्+इ+नु] ठगी गरिनु ।

ठगी— ना॰ [ठग+ई] ठगको काम वा छकाइ; ठगविद्या ।

ठङ्कार्–नु— स॰ क्रि॰ [ठङ्कार्+नु] ठूलो स्वरले वा डाँको झिकेर बोल्नु; ठङ्कार गर्नु; हप्काउनु ।

ठङ्कार— ना॰ [सं॰ टङ्कारे ठाडो बोली; ठूलो स्वर; डाँको ।

ठङ्काराइ— अ॰ क्रि॰ [रू ठङ्कार (+आइ॰] ठङ्कार्ने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] ठङ्कारिनु— क॰ क्रि॰ ठूलो स्वरले बोलिनु; ठङ्कार गरिनु

ठङ्ग्रङ्ब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ठङ्ग्रङ्+ब] १. धातुका भाँडाकुँडा खस्ता वा बज्रँदा आवाज आउने गरी । २. वरिपरि प्रायः केही नभई एक्लो उभिएर; ठिङ्ग ।

ठटाइ— ना॰ [रू ठटाउ (+आइ॰] ठटाउने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] ठटाइनु— क॰ क्रि॰ जोरसँग पिटिनु; धान, मकै आदि चुटिनु ।

ठटाउ–नु— स॰ क्रि॰ [सं॰ टट्टरी+आउ+नु] १. कुनै वस्तुलाई जोरसँग पिट्नु; ठोक्नु; गोद्नु । २. धान, मकै आदि बोट वा घोगाबाट झार्नका निम्ति चुट्नु ।

ठटेउली— ना॰/वि॰ ठट्यौली ।

ठटेउले— वि॰हे॰ ठट्यौले ।

ठटेउलो— वि॰हे॰ ठट्यौलो ।

ठट्टा— ना॰ [सं॰ टट्टरी] १. मन बहलाउन आफुसमा जिस्किने वा जिस्क्याउने काम; ख्याल; दिल्लगी । २. झूटो कुरोलाई पनि राम्रो बनाएर भन्ने चाल । ३. उपहास; हँस्सी; खिसी । — बाजी— परस्परमा गरिने ख्यालठट्टा; हँस्सीदिल्लगी ।

ठट्याकठुटुक— ना॰ [ठाकठुके मसिनु वा हल्का खालको बाझो; ठाकठुक ।

ठट्यौली— ना॰ [ठट्टा+यौली] १. चुड्किलो किसिमको ठट्टा; ख्याल; ठटेउलो भाव । वि॰ २. ठट्टा गर्ने स्वभाव भएकी; ठटेउली । ठ

ठट्यौले— वि॰ [ठट्यौलो+ए] ठट्टा गर्ने स्वभावको; ठटेउले ।

ठट्यौलो— वि॰ [ठट्टा+यौलो/एउलो] ठट्टा गर्ने बानी भएको; ठटेउलो; ख्याली । > ठट्यौल्याइँ— ना॰ ठटेउलो चाल; ठटेउलोपन ।

ठडि–नु— अ॰ क्रि॰ [ठाडो+इ+नु] ठाडो हुनु; अडिनु; उभिनु ।

ठडुल्लो— वि॰ [ठाडो+उल्लो] १. उभिने स्वभावको; थचक्क नबस्ने; ठाडे । ना॰ २. ठडेउरो ।

ठडेउरो— ना॰हे॰ ठड्यौरो ।

ठडेश्वर— वि॰ [ठाडो+ईश्वर] १. उभिइरहने स्वभावको; ठाडो; ठडुल्ल्ाो । २. ठाडो मिजासको; रूखो बानी भएको ।

ठड्याइ— ना॰ [रू ठडि (+याइ॰] १. ठडिने काम वा प्रक्रिया [ ठड्याउ+आइ] २. ठड्याउने काम वा प्रक्रिया । [ > ] ठड्याइनु— क॰ क्रि॰ ठडिन लाइनु; ठडिने पारिनु ।

ठड्याउनु— स॰ क्रि॰ १. कुनै वस्तु ठाडो पार्नु; खडा गर्नु; उभ्याउनु । प्रे॰ क्रि॰ २. ठड्याउन लाउनु; ठडिने पार्नु ।

ठड्यौरो— ना॰ [ठाडो+यौरो] ठाडो उभ्याई बत्ती बाल्ने पुरानो छाँटको पानस; ठडुल्लो; ठडेउरो ।

ठनक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ठनक्+क] १. डन्डी, लट्ठी आदि साह्रो वस्तु पूरा भाँचिने गरी; पटक्क । २. स्तम्भित भएर; ठाडो हुने चालले ।

ठनठन— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ठन्+अ (+बि॰)] ठाडो हुने वा ठन्कने किसिमले । > ठनठनती/ठनठनी— क्रि॰ वि॰ अझ छिटो ठनठन हुने गरी । ठनठनाइ— ना॰ १. ठनठनाउने काम वा प्रक्रिया । २. लिङ्गको उत्तेजित अवस्था । ठनठनाइनु— क॰ क्रि॰ ठनठन गरिनु; ठन्काइनु । ठनठनाउनु— अ॰ क्रि॰ ठनठन गर्नु; ठाडो हुनु; ठन्कनु ।

ठनाइ— ना॰ [ठान्+आइ] १. ठान्ने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया ।

ठनाठन— क्रि॰ वि॰ [ठनठने १. डन्डी, लट्ठी आदि साह्रो वस्तु धमाधम भाँचिने गरी । २. रुपियाँ आदि धमाधम बजारेर बजाउने ढङ्गमा ।

ठन्क–नु— अ॰ क्रि॰ [ठनक्क+नु] १. नसाको तन्काइ र उत्तेजनाले लिङ्ग ठाडो हुनु; ठडिनु; स्तम्भित हुनु । २. झोक्किएर हिँड्नु; फन्कनु । > ठन्काइ— ना॰ ठन्कने वा ठन्काउने क्रिया–प्रक्रिया ।

ठन्काइनु— क॰ क्रि॰ ठाडो पारिनु । ठन्काउनु— प्रे॰ क्रि॰ १. ठाडो पार्नु; ठड्याउनु । २. फन्काउनु । ३. ठनक्क पार्नु; भाँच्नु ।

ठन्किनु— अ॰ क्रि॰ ठाडो हुनु; ठन्कनु । ठन्क्याइ— ना॰ ठन्किने वा ठन्क्याउने क्रिया–प्रक्रिया । ठन्क्याइनु— क॰ क्रि॰ ठन्किने पारिनु; ठन्काइनु । ठन्क्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ ठन्किने पार्नु; ठन्काउनु ।

ठन्क्याहट— ना॰ ठन्किने भाव, क्रिया वा स्थिति; ठन्क्याइ ।

ठन्टी— ना॰ दुब्ली वा बेत बसेकी आइमाई र गाईभैँसीलाई गाली गर्दा भनिने शब्द ।

ठन्डा— वि॰ [प्रा॰ थड्डे १. गरम वा तातो नभएको; चिसो; शीतल । ना॰ २. चिसोपन; जाडो; सर्दी । ३. गर्मी हट्नाले हुने आनन्दीपन; शीतलता । ~ राम— वि॰ मरेको वा सकिएको भाव बुझाउने शब्द; खतम; स्वाहा (उदा॰— बिचरा बूढा हिजै बेलुकी ठन्डाराम भैसकेका रहेछन् । आरीमा भएको अचार त सबै ठन्डाराम भएछ ।) । > ठन्डी— ना॰ १. चिसोपन; जाडो; सर्दी । २. ओस । ठन्डेसो— ना॰ ठन्डा हुनाको भाव वा ठन्डी अवस्था ।

ठप— ना॰ [रू ठप्पे भइरहेको वा चलिरहेको कामकुरो एकदमै थामिने वा बन्द हुने स्थिति; ठप्प रोकिने चाल ।

ठप्प— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ठप्+प] एकदम थामिने वा बन्द हुने चालमा; ठप हुने गरी ।

ठमठम— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ठम्+अ (बि॰)] ताल मिलाएर वा कसिएर हिँड्ने गरी; फुर्तीसँग हिँड्ने किसिमले; टमटम । श्र ठमठमती— क्रि॰ वि॰ तन्दुरुस्त वा हृष्टपुष्ट मानिस हिँडेझैँ गरी । ठमठमाइ— ना॰ ठमठमाउने काम वा किसिम । ठमठमाइनु— अ॰ क्रि॰ फुर्तिलो बनिनु; मोटोघाटो होइनु । ठमठमाउँदो— वि॰ मोटोघाटो र गतिलो; हृष्टपुष्ट; ठमठमाएको । ठमठमाउनु— अ॰ क्रि॰ १. शारीरिक दृष्टिले तन्दुरुस्त र फुर्तिलो हुनु; हृष्टपुष्ट हुनु; गठिलो र मोटोघाटो हुनु । २. फुर्तिसँग हिँड्नु । ठमठमाहट— ना॰ ठमठमाउने काम वा अवस्था । ठमठमिनु— अ॰ क्रि॰ ठमठम गर्ने होइनु । ठमठमी— क्रि॰ वि॰ ठमठमती । ठमठम्याइ— ना॰ ठमठमिने स्थिति, काम वा किसिम ।

ठमाइ— ना॰ [रू ठमाउ (+आइ॰] ठमाउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया; ठम्याइ । [ > ] ठमाइनु— क॰ क्रि॰ ठम्याइनु; निधो गरिनु ।

ठमाउनु— स॰ क्रि॰ १. कसैलाई चिन्नु । २. ठीकसँग विचार गर्नु; निधो गर्नु ।

ठमि–नु— अ॰ क्रि॰ [सं॰ स्तम्भ+इ+नु] १. निधो हुनु; थाहा हुनु । २. चिनारी हुनु; चिनिनु । > ठम्याइ— ना॰ ठमिने वा ठम्याउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । ठम्याइनु— क॰ क्रि॰ ठहर गरिनु; निधो गरिनु । ठम्याउनु— स॰ क्रि॰ १. कुनै कुरा वा वस्तु यही हो भनी थाहा पाउनु; निधो गर्नु । २. चिन्नु; पहिचान्नु । ३. कुनै कामकुरामा ठीकसँग विचार गर्नु; ठमाउनु ।

ठर्रा— ना॰ [रू ठर्रो] स्वदेशमा उत्पादन हुने, कडा खालको घरेलु रक्सी ।

ठर्रि–नु— अ॰ क्रि॰ [ठर्रो+इ+नु] १. ठर्रो हुनु; जर्रिनु; दह्रिनु ।

ठर्रो— वि॰ [सं॰ स्तब्धे १. रूखो स्वभावको; जर्खरिएको । २. जर्रो; दह्रो । > ठर्थ्याइ— ना॰ १. ठर्रिने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । २. ठर्थ्याउने काम वा किसिम । ठर्थ्याइनु— क॰ क्रि॰ ठर्रो पारिनु; ठर्रो तुल्याइनु । ठर्थ्याउनु— स॰ क्रि॰ ठर्रो पार्नु; दह्रो तुल्याउनु; जर्खथ्याउनु ।

ठसक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ठसक्+क] रिसाएर वा गुत्थिएर; ठस्स; ठुस्स ।

ठसठस— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ठस्+अ (बि॰)] १. कुनै वस्तु सडेर वा गलेर गनाउने किसिमले; डुबडुब । २. दिसा गर्दा, जीउ दुख्ता आदि अवस्थामा कनेर । ३. कसैसँग कुनै कुरामा चित्त नबुझेर रिसाएझैँ गरी । ४. कसैलाई टोकस्ने किसिमले; घोचपेच हानेर । > ठसठसती/ठसठसी— क्रि॰ वि॰ अझै छिटो ठसठस हुने गरी । ठसठसे— वि॰ ठसठस गर्ने बानी भएको; कन्ने स्वभावको ।

ठसमस्स— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ठस्+अ (बि॰)] सन्चसित पलेँटी कसेर बस्ने गरी; ढसमस्स ।

ठसाइ— ना॰ [रू ठास् (+आइ॰] ठास्ने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] ठसाइनु— क॰ क्रि॰ ठास्न लाइनु । ठसाउनु— प्रे॰ क्रि॰ १. अटाईनअटाई हाल्न लगाउनु; कोचाउनु । २. मैथुन गराउनु ।

ठसाठस— क्रि॰ वि॰ [ठस्+ठस्] अटेसमटेस पारेर भरिने वा खाँदिने गरी; खाँदाखाँद; टनाटन ।

ठस्क–नु— अ॰ क्रि॰ [ठस्को+नु] १. कसैप्रति चित्त नबुझ्नाले वा मन नपर्ने कारण पर्दा प्रतिकारस्वरूप रिसको भाव देखाउनु; ठुस्स पर्नु; ठस्कोमस्को गर्नु । २. झर्को मानेर बोल्नु; झर्कनु । श्र ठस्काइ— ना॰ ठस्कने वा ठस्काउने क्रिया–प्रक्रिया । ठस्काइनु— क॰ क्रि॰ ठस्कने तुल्याइनु; बेखुस पारिनु । ठस्काउनु— प्रे॰ क्रि॰ १. ठस्कने पार्नु; बेखुस पार्नु; ठुस्याउनु । स॰ क्रि॰ २. अपानवायु छोड्नु । ठस्किनु— अ॰ क्रि॰ ठुस्स परिनु; ठस्कनु । ठस्के–वि॰ ठुस्स पर्ने स्वभावको; ठस्कने ।

ठस्को— ना॰ कुनै कारणमा कसैसित रिसाउँदा वा झोक पोख्ताको मनोभाव; बेखुसी । ~ मस्को— ना॰ रिसाउँदा वा झोक पोख्ता देखाइने हाउभाउ अथवा चालढाल; ठस्याकठुसुक; झर्कोफर्को ।

ठस्क्याइ— ना॰ [रू ठस्कि (+याइ॰] ठस्किने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] ठस्क्याइनु— क॰ क्रि॰ ठस्किने पारिनु; ठस्स्याइनु ।

ठस्क्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ ठस्किने पार्नु; ठस्स्याउनु ।

ठस्याकठुसुक— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ठसक् (बि॰)] मन नपरेका मानिससित कुरा गर्दा रिस दबाएर वा केही वास्ता नराखी; मन नपर्दानपर्दै पनि अलिअलि बोलेर; आकलझुकल मात्र कुरा गरी ।

ठस्स— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ठस्+स] कसैसित मन नपर्ने कुरा वा कारणले ठस्कने गरी; ठुस्स ।

ठस्सा— ना॰ [प्रा॰ ठरिअ] १. आवश्यकताभन्दा बेसी वा अरूलाई देखाउनका निम्ति गरिने ठाँटबाँट; सान । २. रवाफ; धाक । ३. घमन्ड; सेखी ।

ठस्सि–नु— अ॰ क्रि॰ [ठस्स+इ+नु] ठस्स पर्नु; ठुस्सिनु; ठस्किनु । श्र ठस्स्याइ— ना॰ ठस्सिने वा ठस्स्याउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया ।

ठस्स्याइनु— क॰ क्रि॰ ठस्स पारिनु । ठस्स्याउनु— स॰ क्रि॰ १. कसैलाई ठस्स पार्नु; ठुस्स्याउनु; चिढ्याउनु । २. मन नपरेर पनि दिनु वा राख्नु; ठस्क्याउनु । ३. आवाज ननिस्कने गरी अपानवायु छोड्नु ।

ठहर्–नु— अ॰ क्रि॰ [सं॰ स्थावर+नु] १. कुनै कुरा वा विषयको ठहर हुनु; निश्चय हुनु । २. कुनै ठाउँमा स्थिर भएर रहनु वा बस्नु; आसन जमाउनु । ३. विश्राम गर्नु; अड्नु; रोकिनु । ४. साबित हुनु । > ठहर— ना॰ १. बैठक, सभा आदिबारा कुनै कुरा वा विषयमा विचारविमर्श वा छलफलपछि गरिने अठोट; पारित भएको कुरा । २. मुद्दामामिलामा न्यायाधीश वा इजलासबारा गरिएको निर्णय । ३. कुनै कामकुरामा सल्लाहले वा मनमनै गरिने निधो; निश्चय । ४. बस्ने वा अड्ने ठाउँ; स्थान; थलो ।

ठहर— ना॰ [सं॰ स्थावरे खास गरी सालका पातहरूलाई सिन्काले खुटी सीप लगाएर गाँसिने, थालका आकारको साधन; ठूलो टपरी ।

ठहराइ— ना॰ [रू ठहर् (+आइ॰] १. ठहर्ने काम वा प्रक्रिया । [ ठहराउ+आइ] २. ठहराउने काम वा प्रक्रिया । [ > ] ठहराइनु— क॰ क्रि॰ ठहर गरिनु । ठहराउनु— प्रे॰ क्रि॰ ठहर गर्नु; अठोट गर्नु; ठहथ्याउनु । ठहरिनु— अ॰ क्रि॰ ठहर होइनु; ठहर्नु ।

ठहरै— क्रि॰ वि॰ [ठहर+ऐ] १. कुनै दुर्घटनाले वा चोटपटक आदि लागेर ठाउँको ठाउँमै तत्काल मर्ने गरी; भुतुक्कै; खुत्रुक्कै ।

(उदा॰— आज बाटामा मोटरले ठक्कर दिएर एउटा मान्छे ठहरै भयो ।) २. ठूलो आपत वा सङ्कटमा जेलिएर । (उदा॰— यसपालि असिनाले गहुँ चुटेर ठहरै पारिहाल्यो नि ।)

ठहथ्याइ— ना॰ [रू ठहर्/ठहरि (+याइ॰] १. ठहर्ने वा ठहरिने क्रिया–प्रक्रिया । [ठहथ्याउ+आइ] २.ठहथ्याउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] ठहथ्याइनु— क॰ क्रि॰ ठहर गरिनु । ठहथ्याउनु— स॰ क्रि॰ १. कुनै कुरा वा विषयको ठहर गर्नु; निधो गर्नु । २. विचारपूर्वक टुङ्गो लाउनु । ३. अठोट गर्नु; पक्का गर्नु ।

ठाँगे— ना॰ १. बराबर हाई आइरहने एक किसिमको रोग । (उदा॰— त्यसलाई ठाँगेले भेट्टायो कि क्या हो, बस्तुभाउ त पटक्कै हेर्दैन) । २. बिघ्नबाधा; ठक्कर । ३. बस्तुभाउलाई गाली गर्दा प्रयोग गर्ने शब्द । (उदा॰— चराउन लगेको ठाँगे त अरूको बालीमा पो पसेछ॰ ।

ठाँट्–नु— स॰ क्रि॰ [ठाँट+नु] कुनै वस्तुलाई राम्रो पार्नका निम्ति सजाउने काम गर्नु; सिँगारपटार गर्नु; ठाँटिलो पार्नु ।

ठाँट— ना॰ १. कुनै वस्तुको ढाँचाकाँचा मिलाउने काम; सजावट; शृङ्गार । २. व्यक्तिमा रहने विशेष गुण वा भाव; रवाफ; सान । ३. बाजा बजाउने ढाँचा वा किसिम । — ठुँट— ना॰ ठाँटबाँट । — बाँट— ना॰ विशेष किसिमले ढाँचाकाँचा मिलाउने काम वा स्थिति; सजधज; कसिकसाउ । ~ भैँसली— ना॰ भैँसी चर्ने ठाउँ; भैँसीको चरन । > ठाँटिनु— अ॰ क्रि॰ १. ठाँटिलो हुनु । क॰ क्रि॰ २. ठाँट पारिनु; ठाँट गरिनु । ठाँटिलो— वि॰ ठाँटबाँट गरेको; ठाँटिएको; ठाँटी । ठाँटी— १. ठाँटिएको; ठाँटिलो । २. सुन्दर; राम्रो ।

ठाँटी— ना॰ १. बटुवाहरूलाई विश्राम लिन र आराम गर्नका निम्ति बाटाघाटामा बनाइएको चिटिक्क परेको पाटी; पौवा । २. पाहुनाहरूलाई बास दिन वा मालसामान राख्नका निम्ति गाउँघरमा बनाइने काठको साधारण किसिमको घर । ३. खोलाका छेउको उर्वर खेत ।

ठाँटो— ना॰ पानीको माथिल्लो भागमा जमेको तुसारो; जमेको तुसारो वा हिउँ ।

ठाँडो— ना॰ प्रायः पुरानो भाँडो वा भुत्ते हतियारलाई झोकमा हेला गरेर भनिने शब्द । (उदा॰— पानी ल्याउने एउटा भएको ठाँडो पनि चुहिएर आपदै खेलायो । खुकुरी पनि नाम मात्रैको छ, ठाँडोले मासु थुङ्न पनि गाह्रो भयो॰ ।

ठाइँली— वि॰ हे॰ ठाहिँली ।

ठाइँलो— वि॰ हे॰ ठाहिँलो ।

ठाउँ— ना॰ [सं॰ स्थाने १. कुनै निश्चित स्थल वा टुङ्गो; स्थान; जग्गा । २. कुनै कामकुराको तह वा स्थिति । ३. मौका; अवसर । ४. पद । ~ न ठहर— ना॰ अमिल्दो वा साँघुरो ठाउँ । ~ सरी— ना॰ परस्पर ठाउँ सर्दै खेलिने, केटाकेटीको एक खेल । ~ सारी— ना॰ एक ठाउँबाट अर्को ठाउँमा सर्ने वा सार्ने काम ।

ठाकठिक्क/ठाकठिक— ना॰ [ (बि॰) ठीके तम्तयारी; ठीकठाक ।

ठाकठुक— ना॰ [रू ठाकठोके १. चर्काचर्की नपरेको सानो खालको झगडा; साधारण भनाभन । क्रि॰ वि॰ २. सामान्य रूपमा बाझाबाझ भएर । ३. कुनै कामकुरो वा विषयवस्तु ठीकसँग मिल्ने गरी । ४. हलुका चालले ठक्कर लाग्ने गरी । ५. सम्भोग क्रिया ।

ठाकठोक— ना॰ [रू ठोक (बि॰)] ठोक्ने काम ।

ठाकुर— ना॰ [सं॰ ठक्कुरे १. देवता; ईश्वर । २. स्वामी; मालिक । ३. पति; पोइ । — पुरी— ना॰ भारतका चार धाममध्ये एक धामको अर्को नाउँ; जगन्नाथधाम । > ठाकुरे— वि॰ बो॰ दुःख, आश्चर्य आदिबाट उत्पन्न मनोभाव व्यक्त गर्दा प्रकट हुने शब्द । (उदा॰— जालीफटाहाले गाउँमा बस्न पनि नदिने भए ठाकुरे, अब कहाँ जाऊँ ;)

ठाडकन्डे— ना॰ [ठाडो+कन्डो] पछिल्लो भाग ठाडो पारेर हिँड्ने एक जातको कमिलो ।

ठाडि–नु— अ॰ क्रि॰ [ठाडो+इ+नु] ठाडो हुनु; ठडिनु ।

ठाडी— वि॰ [ठाडो+ई] १. रूखो स्वभाव भएकी; ठर्री । २. ठाडोको लघु वा पोथी रूप । ना॰ ३. ठाडा सिब हुने गाईभैँसीको बोलाउने नाम । ~ नाच— ना॰ १. एक प्रकारको लोकनाच । २. दौडादौडी पर्ने काम; एकदमै फुर्सद नभएको स्थिति । ~ बह— ना॰ मुखबाट पानी बग्ने एक प्रकारको रोग; बह । ~ सियार— ना॰ नयाँ गोरु सधाउनका निम्ति तान्न लगाइने साधनविशेष; घिस्सा ।

ठाडे— वि॰ [ठाडो+ए] १. ठाडो स्वभावको; रूखो बानीबेहोर भएको; ठर्रो । २. सभ्यता र शिष्टता नजान्ने; गँवार । ३. सीधा माथि उठेको; ठाडो । ~ उनिउँ/उन्यु— ना॰ उन्यूको एक जात । ~

टप्पा— ना॰ मारुनी नाचमा गाइने एक थरी चड्का राग ।

ठाडै— क्रि॰ वि॰ [ठाडो+ऐ] १. बस्तै नबसी; आउँदाआउँदै हिँडेर; सोझै । ~ खुट्टा— क्रि॰ वि॰ बस्नै नपाई; नबिसाईकन ।

ठाडो— वि॰ [प्रा॰ ठड्ढे १. खडा भएको वा रहेको; उभिएको (रूख, मानिस, वस्तु इ॰) । २. रूखो स्वभाव वा बानी भएको; ठर्रो । ३. पिठ्यूँले आड लिएर छाती देखिने गरी पल्टेको वा लेटेको; उत्ताने; चित परेको । ४. नम्र नभएको; अविनीत । ५. नियमानुसार नभई सोझै भएको (आदेश, कारबाई आदि॰ । ~ खोसुवा— ना॰ १. विशेषतः राणाकालमा श्री ३ महाराजले कुनै व्यक्तिलाई नोकरीबाट ठाडै खोस्ने गरिएको काम वा चलन । वि॰ २. त्यसरी खोसिएको वा खोसुवामा परेको (कर्मचारी) । ~

जवाफ— ना॰ झटपट दिइएको उत्तर; कोरा जवाफ ।

ठान्–नु— स॰ क्रि॰ [प्रा॰ ठा < सं॰ स्थाणु] १. कुनै कुराका विषयमा अडकल गर्नु; अनुमान लगाउनु; चिताउनु; सम्झनु; कल्पना गर्नु । २. कुनै कुरामा आ६नो धारणा निश्चित गर्नु; ठहराउनु ।

ठाना— ना॰ [रू थानो थाना; कोतवाली; ठूलो पुलिस चौकी ।

ठानिनु— क॰ क्रि॰ [ठान्+इ+नु] १. अडकल गरिनु; चिताइनु । स॰ क्रि॰ २. निश्चय गर्नु; ठहराउनु ।

ठानेदार— ना॰ [रू थानेदारे थानाको हाकिम; प्रहरीचौकीको मुख्य अधिकारी ।

ठाम— ना॰ [ठाउँ < स्थाने ठाउँ; थात ।

ठालु— वि॰ [सं॰ स्थाले १. गाउँघर वा बस्तीमा आ६नो हैकम भएको; आ६नै प्रभाव वा प्रभुत्व जमाएर बसेको; प्रतिष्ठित (व्यक्ति) । २. प्रधान; मुख्य । ३. महाजन; सेठ; धनी । ना॰ ४ धनीमानी तथा हैकम भएको व्यक्ति । ५. मेहनत नगरी ऐसआराममा जीवन बिताउन चाहने मानिस ।

ठास्–नु— स॰ क्रि॰ [सं॰ स्था+नु] १. खाँदीखाँदी वा अटाईनअटाई हाल्नु; कोच्नु । २. मैथुन गर्नु ।

ठासठुस— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ (बि॰) ठुस्+अ] पेट नमिली बाहिर मात्रै अलिअलि बोल्ने वा काम गर्ने गरी; ठस्याकठुसुक ।

ठासिनु— क॰ क्रि॰ [ठास्+इ+नु] १. ठास्ने काम गरिनु ।

ठाहिँली— वि॰ [ठाहिँलो+ई] १. जन्मका रोलले जेठीदेखि गन्दै जाँदा पाँचौँ; काहिँलीभन्दा पछिकी (छोरी, बहिनी इ॰); ठाइँली । ना॰ २. जन्मका रोलमा पाँचौँ परेकी स्त्री सन्तान । ३. ठाहिँलाकी जोई ।

ठाहिँलो— वि॰ जन्मका रोलले जेठोदेखि गन्दा पाँचौँ; काहिँलोपछिको (भाइ, छोरो इ॰); ठाइँलो । ना॰ २. जन्मका रोलमा पाँचौँ परेको पुरुष सन्तान ।

ठिँगुराइ— ना॰ [रू ठिँगुरो (+आइ॰] ठिँगुरिने वा ठिँगुराउने क्रिया– प्रक्रिया; ठिँबुराइ । [ > ] ठिँगुराइनु— अ॰ क्रि॰ ठिँगुरिन लाइनु ।

ठिँगुराउनु— अ॰ क्रि॰ बालीबिरुवा सुक्तै जानु वा सप्लाउन नसक्नु; कठ्याङ्ग्रिनु; ठिँगुरिनु ।

ठिँगुरि–नु— अ॰ क्रि॰ [ठिँगुरो+इ+नु] १. पानी नपाएर वा शीतले खाएर बोटबिरुवाहरू टुप्पादेखि नै सुक्तै जानु; बाली नसप्लाउनु वा खिइनु; ठिबुरिनु । २. जाडाले कक्रिनु; कठ्याङ्ग्रिनु ।

ठिँगुरी— ना॰ [ठिङ्ग+उरी] १. कठमहालको रकम । २. काठका टुक्राटाक्री वा मसिना ठेउका; ठिबुरी । ~ महाल/माल— ना॰ १. तीन फुटभन्दा कम मोटाइ भएका काठको कित्ता वा तह । २. त्यस्ता काठको वा त्यसै सम्बन्धी काम गर्ने अड्डा ।

ठिँगुरो१— वि॰ [ठिङ्ग+उरो] १. एक्लो; ठिङ्गो; ठिबुरो । २. ठाडो; ठिङ्ग परेको । ना॰ ३. ठाडो वा ठिङ्ग परेको लिङ्गुरो ।

ठिँगुरो२— ना॰ [ठिङ्गो+उरो] १. अपराधीलाई थुनामा राख्दा भाग्नउम्कन नपाउने गर्नका निम्ति उसका दुवै गोडा छिराएर कैद गर्ने काठका दुई फलेक जोरी ताल्चा मार्ने साधन; तुरुब ।

ठिँगुथ्याइ— ना॰ [रू ठिँगुरि (+याइ॰] १. ठिँगुरिने क्रिया वा प्रक्रिया । ृठिँगुथ्याउ+याइ] २. ठिँगुथ्याउने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] ठिँगुथ्याइनु— क॰ क्रि॰ ठिँगुरिने पारिनु; सप्लाउन नसक्ने गराइनु । २. ठिँगुरामा हालिनु । ठिँगुथ्याउनु— स॰ क्रि॰ १. अपराधीलाई ठिँगुरामा हाल्नु; तुरुबमा हाल्नु । प्रे॰ क्रि॰ २. ठिँगुरिने पार्नु; सप्लाउन नसक्ने पार्नु ।

ठिँडुल्को— ना॰ सानो काठको गिँड ।

ठिँड्के— वि॰ [ठिँड्को+ए] ठिँड्को भएको; ठिँड्कोजस्तो । ~ ढुङ्गो— ना॰ आगो पार्ने एक प्रकारको खस्रो ढुङ्गो ।

ठिँड्को— ना॰ [रू ठिँ्डुल्को] काठ वा दाउराको गोलो टुक्रो । २. चकमक ।

ठिउँरो— ना॰ [ठिङ्/ठेब+उरो] १. सिन्धु र बेलुचिस्तानका माझको हिङ्गलाज प्रदेशमा पाइने, मल्लिँडोको जस्तो तर ठूलो हुने काँडावाल जङ्गली वृक्षको फल वा त्यसैको साह्रो बियाँ । २. केटाकेटीको रक्षार्थ बुटीका रूपमा घाँटीमा, हातमा वा खुट्टामा बाँधिने सोही फलका दाना ।

ठिक— वि॰ १. जस्तो हुनुपर्ने हो त्यस्तै; भनेजस्तो; ठिक्क । २. सुहाउँदो; मिल्दो; दुरुस्त; मनासिब; उचित । ३. थिति वा थान्को लागेको; तह लागेको । ४. योग्य; शुद्ध । ५. निश्चित; पक्का । — ठाक— ना॰ १. कुनै कामकुराको उचित बरबन्दोबस्त; पक्कापक्की । वि॰ २. तन्दुरुस्त; तम्तयार । ~ दुरुस्त— वि॰ जस्ताको तस्तो; मिल्दो र सुहाउँदो ।

ठिकठिक— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ठिक्+अ (बि॰)] फाल्तु वा बेमतलबका कुरामा पनि शङ्का गरेर नाटीकुटी गर्ने ढङ्गसित । श्र ठिकठिके— वि॰ १. चित्त बुझाउन नसकिने बानी भएको; ठिकठिक गर्ने स्वभावको; नाटीकुटी गर्ने । २. कम्प छुटाएर दाँत बजाउने किसिमको (जाडो॰ रू

ठिक्क— वि॰ [रू ठीके भनेजस्तो; ठीक । — को— वि॰ न ठूलो न सानो; भनेजस्तो । ~ ठिक्क— वि॰ चिताए वा भनेजस्तो; ठीकका ठीक । ~ ठिक्कै— वि॰ त्यति असल वा उम्दा नभएको; मध्यम श्रेणीको; मझौला खाले ।

ठिगारे— ना॰ खेतको आली, कुनु आदि खन्नेमिलाउने खेतालो वा बाउसे; रोपाइँ गर्दाको कोदाले ज्यामी ।

ठिबुराइ— ना॰हे॰ ठिँगुराइ ।

ठिबुरि–नु— अ॰क्रि॰हे॰ ठिँगुरिनु ।

ठिबुरी— ना॰हे॰ ठिँगुरी ।

ठिबुरो— ना॰हे॰ ठिँगुरो ।

ठिबुथ्याइ— ना॰ [रू ठिबुरि (+याइ॰] १. ठिबुरिने क्रिया वा प्रक्रिया । [ ठिबुथ्याउ+आइ] २. ठिबुथ्याउने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] ठिबुथ्याइनु— क॰ क्रि॰ हे॰ ठिँगुथ्याइनु । ठिबुथ्याउनु— स॰ क्रि॰ १. ठिबुरामा हाल्नु । २. सप्लाउन नसक्ने पार्नु ।

ठिङ्ग— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ठिङ्+ग] १. ठाडो भएर उभिने गरी; खडा रहने किसिमले; ठङ्ग्रङ्ब । २. एक्लो वा ठिङ्गो भएर ।

ठिङ्गा— ना॰ दह्रो खालको लट्ठी (जस्तो— वज्रठिङ्गा॰; लाठो । —

पुर— क्रि॰ वि॰ १. उभिइरहने चालसँग; उभिएको उभियै । ना॰ २. त्यस्तो मानिस ।

ठिङ्गि–नु— अ॰ क्रि॰ [ठिङ्गो+इ+नु] १. ठिङ्गो वा एक्लो हुनु । २. ठिङ्ग उभिनु; एक्लो वा ठाडो भएर बस्नु । ३.नम्र नहुनु; ननुहुनु ।

ठिङ्गे— वि॰ [ठिङ्गो+ए] १. परिवार कोही नभएको; एकलो । २. ठाडो । ~ चरो— ना॰ हिउँदको जुनेली रातमा बस्तीको नजिक आएर एक्लै बस्ने चरो; जोगीचरो । ~ सल्लो— ना॰ सुरिलो र अग्लो देखिने सल्लाको एक जात ।

ठिङ्गो— वि॰ [ठिङ्ग+ओ] १. उभिइरहने बानी भएको; ठाडे; ठडुल्लो । २. सोझो गरी उभिएको; ठाडो । ३. जहान–परिवार वा स्वास्नी, छोराछोरी कोही नभएको; एक्लो । ४. नाङ्गो; भुतुङ्गो । ना॰ ५. रूख आदिको नढलेको ठुटो ।

ठिङ्ग्याइ— ना॰ [रू ठिङ्गि (+याइ॰] १. ठिङ्गिने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ठिङ्ग्याउ+आइ] २. ठिङ्ग्याउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] ठिङ्ग्याइनु— क॰ क्रि॰ ठिङ्ग उभ्याइनु; ठड्याइनु । ठिङ्ग्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ ठिङ्ग उभ्याउनु; ठड्याउनु ।

ठिङ्ब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ठिङ्+ब] हे॰ ठिङ्ग । [ > ] ठिङ्बिनु— अ॰ क्रि॰ ठिङ्गिनु । ठिङ्बे— वि॰ ठिङ्गे । ठिङ्बो— वि॰ ठिङ्गो ।

ठिङ्ब्याइ— ना॰ ठिङ्ग्याइ । ठिङ्ब्याइनु— क॰ क्रि॰ ठिङ्ग्याइनु ।

ठिङ्ब्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ ठिङ्ग्याउनु ।

ठिटा— ना॰ [ठिटोको ति॰ ।)] हे॰ ठिटो । ~ ठिटी— ना॰ १. ठिटा र ठिटी; केटाकेटी । २. युवा–युवती; तरुना–तरुनी; पट्ठा– पट्ठी । — मिटा— ना॰ ठिटाहरूको समूह । (उदा॰— जन्तीमा बूढापाका त कोही छैनन्, सबै ठिटामिटा मात्र॰ ।

ठिटिनी— ना॰ दुवैतिर धार भएको सानो तरबार ।

ठिटी— ना॰ [ठिटो+ई] १. किशोरी । २. वयःसन्धिमा पुगेकी वा भर्खर यौवन चढ्न लागेकी केटी ।

ठिटो— ना॰ १. किशोर । २. वयःसन्धिमा पुगेको वा भरखर यौवन चढ्न लागेको केटो । > ठिटौली— ना॰ १. ठिटोमा हुने अपरिपक्व अवस्था; ठिटोपन; अल्लारेपना । वि॰ २. ठिटो अवस्थाको; ठिटोमा हुने वा पाइने; ठिटोसँग सम्बन्धित; ठिटौलो । ठिटौले— वि॰ ठिटौली पाराको; जवान अवस्थाको । ठिटौलो— ना॰/वि॰ ठिटौली । ठिट्याइँ— ना॰ ठिटोपन; ठिटौली ।

ठिड्के— वि॰ [ठिड्को+ए] छोटा, गठरिएका र बलिया हातगोडा हुने ।

ठिड्को— वि॰ [ठिँडुल्को] १. छोटा, गठरिएका र दह्रा हातगोडा हुने; ठिड्के । ना॰ २. दोषीलाई सजाय दिनका लागि बाँधिने काठको ठ्यौको; घाँडो ।

ठिनामिना— ना॰ [सेनामेनो १. मसिना केटाकेटी; भुराभुरी । २. सानातिना साधारण वस्तु ।

ठिनी— ना॰ जुवा खेल्दा खालेहरूले आआ६ना दाउमा थाप्ने वा राख्ने निश्चित रकम; जुवाको बाजीमा रहने दर वा रुपियाँपैसा ।

ठिनेमिने— वि॰ [रू ठिनामिनो साधारण किसिमको; सानोतिनो ।

ठिन्को— ना॰ [रू ठुन्को] बाणको अगाडिपट्टिको तीखो भाग वा ठुन्को; बाणको टुप्पो ।

ठिमाहा— वि॰ [ठिम्मल+आहो १. अन्तर्जातीय स्त्रीपुरुषको सम्बन्धबाट जन्मेको; ठिम्मल; वर्णसङ्कर । २. भिन्नाभिन्नै अन्नका बीउ मिसिएर उम्रिएको वा उब्जिएको (अनाज॰; नाभो ।

ठिम्नु— ना॰ दूधको मुन्टो ।

ठिम्मल/ठिम्मु— वि॰ वर्णसङ्कर; ठिमाहा ।

ठिहिरिँदो— वि॰ [ठिहिरि+दो] ठिहिथ्याउने; साह्रै चिसो ।

ठिहिरि–नु— अ॰ क्रि॰ [ठिहिरो+इ+नु] ठिहिरो लाग्नु; ठिहिथ्याउनु ।

ठिहिरो— ना॰ [प्रा॰ ठिरे १. हातगोडा कक््रयाउने गरी हुने जाडो; ठन्डी । २. त्यस्तै किसिमको तुषारो वा शीत ।

ठिहिथ्याइ— ना॰ [रू ठिहिरी (+याइ॰] १. ठिहिरिने क्रिया वा प्रक्रिया । [ठिहिथ्याउ+आइ] २. ठिहिथ्याउने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] ठिहिथ्याइनु— अ॰ क्रि॰ ठिहिरो लागिनु; धेरै चिसो हुनु । ठिहिथ्याउनु— अ॰ क्रि॰ १. जाडाले हातगोडा कक््रयाउनु; असाध्यै चिसो हुनु । २. ठिहिरो लाग्नु; ठिहिरिनु ।

ठिहिथ्याहट— ना॰ ठिहिथ्याउने भाव, अवस्था वा क्रिया– प्रक्रिया; ठिहिथ्याइ ।

ठीँ— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰] नाकबाट सिँगान निकाल्दा वा पुछ्ता शब्द आउने गरी; सीँ । ~ ठीँ— क्रि॰ वि॰ १. गाईगोरु आदि जुध्दा नाक बजाएर । २. छिँक्दा शब्द आउने गरी । ३. फुइँफाइँ गरेर; सेखी गर्दै ।

ठुँग्–नु— स॰क्रि॰हे॰ ठुङ्नु ।

ठुँग— ना॰हे॰ ठुब । ठुँगाइ–ना॰ [रू ठुँग् (+आइ॰] ठुँग्ने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] ठुँगाइनु— क॰ क्रि॰ ठुँग्न लाइनु । ठुँगाउनु— प्रे॰ क्रि॰ ठुँग्न लाउनु; ठुँगाइमा पर्नु ।

ठुँडुल्को— ना॰ [ठुँडो+उल्को] काठको गिँडिएको ठूलो टुक्रा; गिँडुल्को; ठुँडो ।

ठुँडे— वि॰ [ठुँडो+ए] १. दुच्छर मुख भएको; दुर्मुखा । २. लामो, तीखो चुच्चो भएको । स्त्री॰ ठुँडी ।

ठुँडो१— ना॰ [सं॰ तुण्डे १. डुँडो हात । २. चरा आदिको चुच्चो; टुँडो । ३. हात वा मुख (तुच्छ वा हेलाको अर्थमा॰ ।

ठुँडो२— ना॰ [रू ठुटो] रूख काटेपछि जमिनमा बचेको ठूटो; ठँुडुल्को ।

ठुआ— ना॰ गीतबारा नै परस्पर गरिने प्रश्नोत्तर; जुवारी । ~ खेल्नु— टु॰ गीतबारा प्रश्नोत्तर वा बातचित गर्नु ।

ठुक्र–नु— अ॰ क्रि॰ [रू डुक्रनु] १. रिसाएर वा जङ्गिएर चड्का स्वरले बोल्नु; डुक्रनु । स॰ क्रि॰ २. नसिहत दिनु; हप्काउनु; हकार्नु । > ठुक्राइ— ना॰ ठुक्रने काम वा किसिम । ठुक्राइनु— क॰ क्रि॰ ठुक्रन लाइनु । ठुक्राउनु— प्रे॰ क्रि॰ ठुक्रन लाउनु; ठुक्राउनु ।

ठुक्रिनु— अ॰ क्रि॰ १. ठुक्रनु । २. चड्का स्वरले बोलिनु; डुक्रिनु ।

ठुक््रयाइ— ना॰ ठुक्रिने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया ।

ठुङ्–नु— स॰ क्रि॰ [ठुङ्+नु] १. चराका चुच्चाले घोपेझैँ गरी हान्नु; चराले टोक्नु; ठुँग्नु । २. सर्प, बिच्छी आदि विषालु जन्तुले डस्नु । ३. बारबार बिझाउने गरी भन्नु; घोचपेच गर्नु; टोकस्नु ।

ठुब— ना॰ [सं॰ तुण्डे हातका दुवै बूढी औँलाका नब जोरेर मुख मिलाउँदा हुने चुच्चे आकार; त्यस्तो आकार पारेर कपाल आदिमा थिच्ने काम; ठुँग । ~ मार्नु— टु॰ बूढी औँलाका नब जोरेर कपालको जरामा थिच्नु र पड्काउनु; लिखा आदि मार्नु ।

ठुबाइ— ना॰ [रू ठुङ् (+आइ॰] ठुङ्ने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] ठुबाइनु— क॰ क्रि॰ ठुङ्न लाइनु । ठुबाउनु— प्रे॰ क्रि॰ ठुङ्न लाउनु ।

ठुटाठुटी— ना॰ [ठुटो+ठुटो] सानाठूला ठुटाहरूको समूह ।

ठुटी— ना॰ [ठुटो+ई] १. चुरा, धागो, पोते आदि नभएकी वा नलगाएकी स्त्री; विधवा स्त्री; राँड । २. कोही नभएकी स्वास्नीमान्छेलाई गाली गर्दा भनिने शब्द । ~ बारी— ना॰ ठुटैठुटा भएको बारी वा खेत ।

ठुटे— वि॰ [ठुटो+ए] १. केही भाग टुक्रिएको वा काटिएको (कुनै लामो वस्तु, कपाल आदि॰ रू ना॰ २. जाँघे; कट्टु ।

ठुटो— ना॰ [प्रा॰ ठुण्ठे १. काटिएर, भाँचिएर वा टुक्रिएर बचेको रूखको ठुँडुल्को वा कुनै लामो वस्तुको अवशेष । २. लिँडो; डुँडो । वि॰ ३. ठुटे । > ठुटौरो— ना॰ चुरोटबिँडीको ठुटो वा खरानी राख्ने भाँडो; खरानीदानी; सिठीदानी (एस्ट्रे॰ ।

ठुन्क–नु— अ॰ क्रि॰ [ठुन्को+नु] ठुन्किनु; टुक्रिनु । > ठुन्काइ— ना॰ ठुन्कने क्रिया वा प्रक्रिया ।

ठुन्काठुन्की— ना॰ [ठुन्को+ठुन्को] सानातिना ठुन्काहरूको समूह ।

ठुन्कि–नु— अ॰ क्रि॰ [ठुन्को+इ+नु] १. कुनै कमलो वस्तु पटक्क भाँचिनु वा टुक्रिनु । २. तरुल, काँक्रो, फर्सी आदि वस्तु गिँडिनु; च्वाट्ट छिनिनु ।

ठुन्को— ना॰ [प्रा॰ ठुण्ठे प्रायः कमलो वस्तुको सानो र मोटो टुक्रो; कुड्को (तरुल आदिको॰ ।

ठुन्क्याइ— ना॰ [रू ठुन्कि (+याइ॰] १. ठुन्किने काम वा किसिम । [ ठुन्क्याउ+आइ] २. ठुन्क्याउने काम वा किसिम । [ > ] ठुन्क्याइनु— क॰ क्रि॰ ठुन्क्याउन लाइनु; टुक््रयाइनु । ठुन्क्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ टुक्रा–टुक्रा पार्नु; कुड्क्याउनु; टुक््रयाउनु ।

ठुमरी— ना॰ [हि॰] स्थायी र अन्तरा मात्रै हुने एक प्रकारको प्रचलित गीत वा राग ।

ठुर्री— ना॰ मुद्रण चिह्न वा छाप नलागेको पुरानो डल्ले पैसा ।

ठुलठुलो— वि॰ [ठुलो+ठुलो] १. अलिअलि ठूलो । २. निकै ठूलोठूलो ।

ठुलथुँगे/ठुलथुबे— ना॰ [ठूलो+थुँगो/थुबो] ठूलठूलो थुँगा हुने एक जातको सयपत्री ।

ठुलनानी— ना॰ [ठुली+नानी] जेठी छोरी, बहिनी आदिलाई भनिने शब्द ।

ठुला— वि॰ [सं॰ स्थूले १. ठूलोको आदरार्थी तथा बहुवचन रूप; ठूलो । ~ ठालु— ना॰ ठूला र ठालुको समूह; ठूलोबडो । ~ बा— ना॰ ठूलो बाबु वा ठूला बाबुको छोटकरी रूप । ~ बाबु— ना॰ ठूलो बाबुको आदरार्थी रूप ।

ठुली— वि॰ [ठूलो+ई] १. पहिले जन्मेकी वा आएकी; जेठी । २. मान वा शरीरको कद आदिले बढी । ना॰ ३. ठूलाकी स्वास्नी । ~ आमा— ना॰ १. आ६नी आमाकी दिदी । २. ठूला बाबुकी स्त्री । ~ दिदी— ना॰ जेठी दिदी । — मा— ना॰ ठूली आमा ।

ठुलो— वि॰ [सं॰ स्थूले १. आकारप्रकार वा लमाइचौडाइ र उचाइका हिसाबले बढी भएको; अजबको; ढब्बू; विशाल । २. अरूभन्दा पहिले जन्मेको; जेठो । ३. इज्जत, शक्ति, हैसियत आदिमा अरूभन्दा बढ्ता भएको; विशेष महत्त्वको । ~ उद्योग— ना॰ मझौला उद्योगभन्दा ठूलो र कम्पनी कानुनअनुसार वा सरकारी स्वामित्वमा चल्ने कुनै विशेष उद्योग । ~ एकादशी— ना॰ १. कार्तिक शुक्लपक्षमा पर्ने एकादशी; हरिबोधिनी एकादशी । २. असार शुक्लपक्षमा पर्ने एकादशी; हरिशयनी एकादशी । ~

ओखती— ना॰ सुप, गुलियो आदिसित पीठामा मिलाई घिउमा पकाएर खाँदा सुत्केरी र जीउ दुख्नेहरूको आब बाँधिने प्रसिद्ध एक जातको बुटी । ~ कागुनु— ना॰ ठूलो बोट र ठूला गेडा हुने एक जातको कागुनु । ~ कुरो— ना॰ लाम्चा पात हुने, लामा कोसा फल्ने र सेता फूल फुल्ने एक जातको वृक्ष वा त्यसैको फल; कटज । ~ केराउ— ना॰ सेता र ठूला गेडा हुने एक जातको केराउ । ~ गुँद— ना॰ गुन्द्री बुनिने ठूलो एक जातको गुँद (झार) । ~ चोट— ना॰ १. हतियार, लाठी आदिको प्रहारबाट भएको ठूलो घाउ । २. मानिसलाई कसैले बेइज्जती गर्दा मुख देखाउन नहुने स्थिति । ~ ठालु— ना॰ गाउँ वा समाजको मुख्य व्यक्ति । ~ ताप्रे— ना॰ ठूला पात हुने, पहेँला फूल र मकैबोडीका जस्ता कोसा फल्ने एक जातको ताप्रेको बोट वा त्यसैको कोसा; ठूलो जातको छिनछिने । ~ तिते पिँडालु— ना॰ एउटै काण्डमा लाम्चा पात हुने, टुप्पामा हरियो र खैरो मिश्रित फूल फुल्ने, जरामा छ्यापीजस्तो पोटी र कसुरजस्तो दाना हुने, हिमालमा पाइने बुटीविशेष; जीवक । ~ फर्म— ना॰ १. धेरै पुँजी र मानिसहरू मिलाई उद्योगधन्दा चलाउन गठन गरिएको काम वा ठाउँ । २. नेपाल कानुनबमोजिम खेतीमा छब्बीस बिघादेखि पचास बिघासम्मको एकै खायल समथर जग्गा । ~ बयर— ना॰ लाम्चा पात, पहेँला फूल र लाम्चा हरिया फल लाग्ने काँडावाल रूख वा त्यसको फल । ~ बडो— वि॰ मुख्य र गतिलो । ~ बाबु— ना॰ १. बाबुका दाजु; जेठो बाबु । २. आमाको भिनाजु; ठूलीआमाका पति । ३. जेठो छोरालाई भनिने स्नेहवाची शब्द । ~ भटमास— ना॰ फिका, कैलो र ठूलो गेडा हुने भटमास । ~ भन्टा— ना॰ बोट र पातमा काँढा नहुने ठूलो खालको भन्टा । ~ भिँडा— ना॰ ठूलो भन्टा । ~ लाटो कोसेरो— ना॰ ठूलो खालको लाटोकोसेरोको एक जात । ~ साँझ— ना॰ बेलुका मानिस ठम्याउन नसकिने गरी झमक्क अँध्यारो भइसकेपछिको समय; बाक्लो साँझ । ~

सिरु— ना॰ ठूलो एक जातको सिरु; इक्षुदर्भा ।

ठुसठुस— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ठुस्+अ (बि॰)] १. कुनै कुरामा चित्त नबुझ्दा अलिअलि कन्दै रोएर । २. सडेगलेका वस्तु गनाएझैँ भई । ३. अलिअलि गरी अपानवायु छोडेर । श्र ठुसठुसती/ठुसठुसी— क्रि॰ वि॰ अझ छिटो ठुसठुस गरेर ।

ठुस्कि–नु— अ॰ क्रि॰ ठस्कनु; ठुस्सिनु । > ठुस्क्याइ— ना॰ ठुस्किने क्रिया वा प्रक्रिया । ठुस्क्याइनु— क॰ क्रि॰ ठुस्किन लाइनु ठुस्क्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ ठुस्किने पार्नु; जङ्ग्याउनु ।

ठुस्स— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ठुस्+स] १. रिसले धुम्म परेर; ठसक्क । २. सडेको वस्तु गनाएझैँ; डुङ्ब । ३. बिस्तारै अपानवायु छोडेर । > ठुस्सिनु— अ॰ क्रि॰ धुम्म परेर नबोली बस्नु; ठुस्स पर्नु; ठुस्कनु । ठुस्स्याइ— ना॰ ठुस्सिने क्रिया वा प्रक्रिया । ठुस्स्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ ठुस्स पार्नु; रिस उठाउनु; जङ्ग्याउनु । ठुस्स्याहट— ना॰ ठुस्सिने काम वा किसिम । ठेउका ठेउकी— ना॰ [ठेउको+ठेउको] सानाठूला धेरै ठेउकाको समूह ।

ठेउको— ना॰हे॰ १. ठ्यौको । २. अल्लारे केटो ।

ठेउला— ना॰ ज्वरो आउने, छाला चिलाउने र पानी भरिएको ठूलठूला फोका उठ्ने एक प्रकारको सङ्क्रामक रोग; बिफरको एक भेद ।

ठेउलि–नु— अ॰ क्रि॰ १. कसैसँगको कुराकानी वा छलफलमा जवाफ फर्काउन नसकेर हार्नु; ठक्कर खाएपछि त्यसबाट पन्छनु वा पर हट्नु । २. कुनै उपाय नहुनु । > ठेउल्याइ— ना॰ ठेउलिने वा ठेउल्याउने क्रियाप्रक्रिया । ठेउल्याइनु— क॰ क्रि॰ ठेउल्याउने काम गरिनु । ठेउल्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ कसैलाई कुराकानीमा हराउनु; नाजवाफ पार्नु; कुनै कामकुराबाट पन्छाउनु ।

ठेउवा— ना॰ चुच्चो, डँडाल्नु र पुच्छरको माझ खैरो, घाँटी गुलाफी र अरू शरीर नीलो हुने पक्षीविशेष ।

ठेक्–नु— स॰ क्रि॰ [ठेक+नु] कुनै कामका लागि आवश्यक पर्ने मानिस, रुपियाँ, समय आदि नियत गर्नु; ठेक निश्चित गरिदिनु; तोक्नु । > ठेकाइ— ना॰ ठेक्ने काम वा किसिम । ठेकाइनु— क॰ क्रि॰ ठेक्न लाइनु । ठेकाउनु— प्रे॰ क्रि॰ ठेकको निधो गराउनु; ठेक्न लाउनु । ठेकिनु— क॰ क्रि॰ ठेक्ने काम गरिनु ।

ठेक— ना॰ [ठेक्को १. सालिन्दा बुझाउने गरिएको तिरो वा दस्तुर । २. नियत दर वा समयमा कुनै काम पूरा गर्ने बोल– कबोल, इजारा; ठेक्का । ३. ठेक्कामा बुझाउनुपर्ने रकम वा मालसामान । — दार— ना॰ ठेक लिने व्यक्ति; ठेक्कामा काम गर्ने मानिस; ठेकेदार । — दारी— ना॰ ठेकदारको काम वा पेसा; ठेकेदारी ।

ठेकन— ना॰ [ठेउको+अन] १. कुनै टेको, टेवा आदिको तलतिर ठोकिने चुकुल । २. कक्कड, गाँजा आदि खाँदा चिलिमका प्वालमा राखिने ढुङ्गो, खबटा आदिको टुक्रो वा ठेडी ।

ठेका— ना॰ १. दहीमही राखिने काठको भाँडो । २. भलायोका गेडाको भेट्नापट्टिको भाग । ~ भाँडा— ना॰ गोठ वा गोशाला आदिमा दूधदही राखिने भाँडाकुँडाको समूह रू

ठेकी१— ना॰ [ठेको+ई] दही, मही, घिउ, तेल आदि राखिने काठको भाँडो; सानो ठेको ।

ठेकी२— ना॰ [ठेक+ई] ठेकबापतको रकम वा दस्तुर । ~ फल— ना॰ एक जातको खान हुने फल फल्ने बोट वा त्यसैको फल । ~ भेटी— ना॰ १. कुनै ठेक निश्चित गर्दा ठेक पाउनेले दातालाई दिइने दस्तुर । २. पहाडी खण्डका तालुकदारले रैतीलाई कुनै जग्गाको बहाली दिएबापत लिने दस्तुर ।

ठेकुवा१— ना॰ [मै॰] खजुरीका ढाँचाको एक किसिमको मिठाई; ठकुवा ।

ठेकुवा२— वि॰ [ठेक्+उवो १. यति भनी तोकिएको; ठेकिएको (कुनै काम, कुरा, दस्तुर इ॰) । २. ठेक्ने ।

ठेको— ना॰ दही, मही आदि हालिने काठको ठूलो ठेकी ।

ठेक्का— ना॰ १. जग्गा कमाएबापत बर्सेनि मोहीले तल्सिबलाई बुझाउनुपर्ने अन्नबाली वा कुत । २. कुनै अड्डाखाना वा संस्थालाई नियमित समयमा निश्चित परिमाणमा दिइरहनुपर्ने कबुलअनुसारको खाद्य वस्तु वा चीजबीज । ३. निश्चित दर वा रकममा निर्धारित समयभित्र पूरा गर्नुपर्ने कुनै निर्माणसम्बन्धी कामको कबुल । ४. बोलकबोलअनुसार गरिने कुनै पनि कामको जिम्मा; ठेक; इजहारा । ~ कबुलियत— ना॰ ऐनकानुनबमोजिम तोकिएको काम तोकिएको समयमा गरुँला र बुझाउँला भनी ठेक्का लिनेले सर्तबमोजिम लेखिदिने कागत । ~ कर— ना॰ ठेक्कापट्टा लिने ठेकदारले ठेक्काका आधारमा बुझाउनुपर्ने कर वा रकम । ~ पट्टा— ना॰ ठेक्का लिने ठेकदारले लेखिदिने ठेक्काको कबुलियत ।

ठेगान/ठेगाना— ना॰ १. घर वा डेरा गरेर बसेको कुनै निश्चित ठाउँ; थातथलो; पत्ता (उदा॰— तपाईँको घरको ठेगाना टिपिदिनुहोस् है रू) । २. कुनै कामकुराको टुङ्गो लाग्ने वा थिति बस्ने काम; निधो; थान्को । (उदा॰— घरको झमेलाको बल्ल ठेगान लाग्यो) । ३. कुनै काम वा कुराको बन्दोबस्त; प्रबन्ध ।

(उदा॰— भाइहरूको पढ्ने ठेगान मिलाएर म घर आउँछु॰ ।

ठेङ्ग्रेमुङ्ग्रे— ना॰ [ठेङ्ग्रो+मुङ्ग्रो] अपराधीहरूलाई ठिँगुरामा हाली दिइने एक प्रकारको सजाय ।

ठेङ्ग्रो— ना॰ लहरेदार तरकारी वा फलका बोटबिरुवाको झिक्रो; झाल; झाब ।

ठेट— वि॰ [हि॰ ठेठे मूल रूपमा रहेको; मिसावट नभएको; चोखो; नमिसिएको; शुद्ध; झर्रो ।

ठेटर— ना॰ [अङ्॰ थिएटरे रङ्गमञ्चमा खेलाइने वा प्रदर्शित गरिने नाटक तथा नाचगान ।

ठेटुवा— ना॰ [ठेट+उवो घरबुनाको सेतो कपडाविशेष ।

ठेट्ना— ना॰ [रू ठेट्नु] १. भुट्दा फूल नउठेका मकै आदि । २. अजकल्टा वा नबुझ्ने केटाकेटी । ~ मेट्ना— ना॰ त्यस्ता मसिना धेरै केटाकेटी; भुराभुरी ।

ठेट्नु/ठेट्नो— ना॰ १. मकै, जुनेलो आदि भुट्ता फूल नउठेको दानु; अटेर्नु । २. अजकल्टो वा नबुझ्ने केटो ।

ठेड— ना॰ [ठेके १. मै हुँ भन्ने व्यक्ति; ठालु; नाइके । वि॰ २. जिराहा; जोधाहा । > ठेडी— ना॰ १. घिउ–तेल आदिका ठेकीमा लगाइने काठको सानो बिर्को; बुजो । २. गाँजा, कक्कड आदि खानेले चिलिमका प्वालमा राख्ने ढुङ्गो, खबटा आदिको सानो टुक्रो; ठेकन ।

ठेल्–नु— स॰ क्रि॰ [सं॰ टल+नु] १. घिसार्न वा गुडाउन हुने कुनै वस्तुलाई घचेट्नु; पेल्नु; धकेल्नु । २. कुनै वस्तुलाई भाँडामा खाँद्नु; साँघुरो ठाउँमा कोच्नु । ३. अरूलाई ठटाउनका निम्ति धक्का दिनु; अँचेट्नु; थिच्नु ।

ठेल— ना॰ [ठेल्+अ] १. बाढीको पानी पाखातर्फ आउने काम । २. घचेटाइ । ~ गाडी— ना॰ ठेलेर हिँडाइने चक्कागाडी; ठेलागाडी । ~ पेल— ना॰ १. ठेल्ने र पेल्ने काम । २. बुताले भेटेसम्मको प्रयास; बलतल । ३. लिँडेढिपी; हठ ।

ठेलमठेल— ना॰ [ठेल्+ठेले १. धेरै जनाले आफुसमा एकले अर्कालाई ठेल्ने वा धकेल्ने काम; ठेलाठेल । २. हिँड्न वा छिर्न गाह्रो पर्ने भीड; घुइँचो । > ठेलमठेला— ना॰ ठेलमठेल ।

ठेला— ना॰ [ठेल्+ओ १. ठेलो । २. ठेलागाडी ।

ठेलाइ— ना॰ [रू ठेल् (+आइ॰] ठेल्ने काम वा किसिम । [ > ] ठेलाइनु— क॰ क्रि॰ ठेल्न लगाइनु । ठेलाउनु— प्रे॰ क्रि॰ ठेल्न लाउनु; घचेटाउनु ।

ठेलागाडी— ना॰ [ठेला+गाडी] ठेलेर वा घचेटेर चलाइने, मालसामान बोक्ने चक्कागाडी; लिकमा ठेलेर चलाइने सानो गाडी; ठेला; ठेलगाडी ।

ठेलिनु— क॰ क्रि॰ [ठेल्+इ+नु] ठेल्ने काम गरिनु; घचेटिनु; पेलिनु ।

ठेली— ना॰ १. पुस्तक तथा पुस्तकका पत्रहरूको खात; कागतपत्रको चाब; तङ्बी । २. ठूलो पुस्तक ।

ठेलुवा— वि॰ [ठेल्+उवो १. ठेल्नुपर्ने; ठेलिने; ठेलिएको । ना॰ २. आरनमा आगो फुक्ने सानो ढुङ्ग्रो ।

ठेलो१— ना॰ [ठेल्+ओ] हतियार धेरै चलाएर काम गर्दा हातगोडामा उठ्ने छालाको साह्रो डल्लो ।

ठेलो२— ना॰ ढोकाको चौकोसमा जमिनपट्टि रहने तेर्सो काठ ।

ठेस्–नु— स॰ क्रि॰ [ठोस्+नु] अटाइनअटाइ गरेर हाल्नु; कोच्नु; खाँद्नु; जाक्नु ।

ठेस— ना॰ [रू ठ्यास्से हिँड्दा काठ, ढुङ्गा आदिसित जुधेर गोडामा लाग्ने ठक्कर ।

ठेसन— ना॰ [ठेस+अन] भारीमा दुवैपट्टिको तौल बराबर पार्न एकापट्टि थपिने ओजन वा वस्तु ।

ठेसमठेस— ना॰ [ठेस्+ठेसे अटाइनअटाइ हुने गरी; अटेसमटेस; ठेलमठेल; खाँदाखाँद ।

ठेसाइ— ना॰ [रू ठेस् (+आइ॰] ठेस्ने काम वा किसिम । [ > ] ठेसाइनु— क॰ क्रि॰ ठेस्न लाइनु; कोचाइनु । ठेसाउनु— प्रे॰ क्रि॰ ठेस्न लाउनु; कोचाउनु । ठेसिनु— क॰ क्रि॰ ठेस्ने काम गरिनु; खाँदिनु; कोचिनु ।

ठेस्सि–नु— अ॰ क्रि॰ [ठ्यास्स+इ+नु] १. बस्दा, हिँड्दा कसैलाई धक्का लाग्नु; ठोकिनु; घचेटिनु । २. भीड वा साँघुरो भएका ठाउँमा कोचिनु; खाँदिनु । ३. कुनै वस्तु रिसाएर वा फन्केर राखिनु । ४. अरूलाई मन नपर्ने गरी बस्नु । > ठेस्स्याइ— ना॰ ठेस्सिने वा ठेस्स्याउने क्रिया–प्रक्रिया । ठेस्स्याइनु— क॰ क्रि॰ ठेस्सिन लाइनु; धक्का लगाइनु । ठेस्स्याउनु— स॰ क्रि॰/प्रे॰ क्रि॰ १. धक्का लगाउनु; घचेट्नु । २. रिसाएर वा फन्केर राख्नु ।

ठो— ना॰ खड्कौँलाका किसिमको, कडादार, ठाडो र ठूलो भाँडोविशेष; खासी ।

ठोक्–नु— स॰ क्रि॰ १. कसैलाई हात, लट्ठी आदिले जोडसँग हिर्काउनु; कुट्नु । २. फलामको घनले धातुका पाता, भाँडा आदिमा हान्नु; पिट्नु । ३. गजाले ढ्याङ्ग्रो, दमाहा, नगरा आदि बाजा बजाउनु । ४. कुनै वस्तुबारा अर्को वस्तुलाई वा मानिसले मानिसलाई नै ठक्कर दिनु । ५. कसैलाई कुस्ती, पहलमानी, लडाइँ आदिमा जित्नु; परास्त गर्नु । ६. कसैलाई तह लाउनु; साबित वा कायल पार्ने गरी भन्नु । ७. कुनै कुरा वा विषयको निधो गर्नु; निर्णय गर्नु । > ठोकठाक— ना॰ ठोक्ने वा पिट्ने काम; पिटपाट ।

ठोकने— ना॰ चामलको पीठोबाट घिउतेलमा पकाएको पुरीजस्तो केही बाक्लो खाद्यवस्तु; बाबर ।

ठोका१— ना॰ ठिटाठिटीले गीतमा पालैसित गरिने प्रश्नोत्तर; जुहारी; ठुआ ।

ठोका२— ना॰ [था॰] थारूजातिका स्त्रीहरूले नारीमा लगाउने एक प्रकारको गहना ।

ठोकाइ— ना॰ [रू ठोक् (+आइ॰] ठोक्ने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] ठोकाइनु— क॰ क्रि॰ ठोक्न लाइनु । ठोकाउनु— प्रे॰ क्रि॰ ठोक्न लाउनु; चुटाउनु ।

ठोकाठोक— ना॰ [ठोक्+आ+ठोक्] परस्परको ठोकाइ वा पिटाइ; आपसमा कुट्नेपिट्ने काम; पिटापिट; मारामार ।

ठोकाबाजी— ना॰ [ठोक्+बाजी] १. परस्परमा हुने हानथाप; होडबाजी; ठोलाबाजी । २. कुनै कारणबाट दुई थरीमा हुने भनाभन; भनावैरी ।

ठोकिनु— अ॰ क्रि॰ [ठोक्+इ+नु] १. ठक्कर लाग्नु । क॰ क्रि॰ २. पिटिनु; कुटिनु । ३. कायम गरिनु ।

ठोकुवा— वि॰ [ठोक्+उवो १. निधो गरिएको; निश्चित । २. ठोकिएको वा ठोकेको । ना॰ ३. कुनै कुरा वा विषयको निधो; निर्णय ।

ठोक्रे— वि॰ [ठोक्रो+ए] १. ठोक्रो लिने; ठोक्रो भिर्ने । ना॰ २. तेल हाल्ने काठको भाँडो; गरियो; दुलाल ।

ठोक्रो१— ना॰ १. बाण हालेर पिठिउँमा भिर्ने बाँस वा काठ आदिको भाँडो । वि॰ २. डोलो, गोलो, लाम्चो र खोक्रो भएको ।

ठोक्रो२— ना॰ [ठोकर+ओ] धातुका भाँडाकुँडाको व्यापार गर्ने एक जाति ।

ठोट्ने— ना॰ लाम्चा पात, सेता मसिना फूल, राता साना फल र अमिलो डाँठ हुने एक जातको बोट वा तरकारी, अचार बनाएर खाइने त्यसैको डाँठ ।

ठोटरी— ना॰ एक जातको कछुवा ।

ठोट्यौरो— ना॰ [ठुटो+यौरो] हुक्का गुडगुडाएझैँ गरी काठ ठुङ्ने, साखिने ढुकुरका आकारको, ढुकुरको भन्दा लामो मसिनु चुच्चो हुने र गौँथलीजत्रो गरी दुई किसिमको हुने एक जातको चरो ।

ठोरी— ना॰ मध्य नेपालको भित्री मदेस चितवनको दक्षिणी भेगमा पर्ने पर्सा जिल्लाअन्तर्गतको प्रसिद्ध जङ्गली क्षेत्र ।

ठोलाबाजी— ना॰हे॰ ठोकाबाजी ।

ठोस्–नु— स॰ क्रि॰ [ठोस+नु] १. आगो बाल्दा सिट्ठी झार्नका लागि अगुल्टो घोच्नु । २. उही कुरो बारम्बार भन्नु; घच्का लाउनु । ३. कसैलाई मुखभरिको जवाफ दिनु; ठोस लाउनु । ४. कुनै वस्तु भाँडो आदिमा कोच्नु; खाँद्नु ।

ठोस— ना॰ १. कसैलाई दिइने मुखभरिको जवाफ; ठक्कर । वि॰ २. भित्र रित्तो वा खोक्रो नभएको; खँदिलो । — करण— ना॰ कुनै तरल पदार्थ वा बाफलाई ठोस रूपमा परिवर्तन गर्ने प्रक्रिया ।

ठोसाइ— ना॰ [रू ठोस् (+आइ॰] ठोस्ने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] ठोसाइनु— क॰ क्रि॰ ठोस्न लाइनु । ठोसाउनु— प्रे॰ क्रि॰ ठोस्न लाउनु । ठोसिनु— क॰ क्रि॰ ठोस्ने काम गरिनु ।

ठोसे— ना॰ [ठोसो+ए] १. घाँटीमा लगाउने एक किसिमको गहना । वि॰ २. ठोसोजस्ती; तीखा चुच्चे स्तन भएकी (तरुनी) । ~ तरुनी— ना॰ पूरा जवानी चढेकी वा बैँसले मत्त भएकी तरुनी; अङ्गप्रत्यङ्ग पुष्ट भएकी तरुनी; यौवन भरिएकी युवती । ~ बाला— ना॰ चुच्चा परेका सुन वा चाँदीका बाला ।

ठोसो— ना॰ [ठोस+ओ] १. मकै, धान, कोदो आदिको बोट काटेर बाँकी रहेको फेद । २. निगाला आदिको टुसो । ३. कुनै वस्तुको छेस्को ।

ठोस्या— ना॰ [था॰] स्त्रीजातिले घाँटीमा लगाउने चाँदीका ठोसाहरूबाट बनाइएको एक प्रकारको गहना ।

ठौर— ना॰ [ठहरे ठाउँ; थलो । ~ ठेगान— ना॰ रहनेबस्ने स्थान; थातथलो ।

ठ्या— ना॰ [नेवा॰ थ्यो १. आ६नो नजिकैको पर्ने वा समान जातको नातादार । २. खास गरी क्षेत्रीहरूमा विवाहिता पत्नीबाट जन्मेका सन्तानलाई जनाउँदा प्रयुक्त हुने शब्द ।

ठ्याँक्–नु— स॰ क्रि॰ [ठ्याँक+नु] १. ठ्याँक खुवाउनु; गलहत्ती दिनु । २. कसैलाई बोल्न नसक्ने गरी ठक्कर दिनु; परास्त गर्नु । ३. डन्डीबियो खेल्दा डन्डीले बियो उफारेर हान्ने काम गर्नु; ठ्याँक लगाउने काम गर्नु ।

ठ्याँक— ना॰ [ठक्करे १.कसैलाई घाँटी समातेर गरिने घोक्य्राइ वा मुन्ट्याइ; गलहत्ती । २. कुनै कामकुरामा कसैलाई बोल्न नसक्ने गरी दिइने ठक्कर वा जवाफ । ३. डन्डीबियोको खेलमा डन्डीले बियोलाई टाढा हुत्त्याउने काम । ४. खेल, कुस्ती आदिमा अरूको बल, तुजुक आदि झार्ने काम; हार; पराजय ।

ठ्याँकिनु— क॰ क्रि॰ [ठ्याँक्+इ+नु] ठ्याँक्ने काम गरिनु; ठ्याँक खुवाइनु ।

ठ्याइनु— क॰ क्रि॰ [ठ्याउ+इ+नु] ठ्याउने काम गरिनु; ठम्याइनु ।

ठ्याउ–नु— स॰ क्रि॰ [ठम्याउ] राम्ररी हेरी ठहथ्याउनु; छुट्ट्याउनु; नियाल्नु; ठम्याउनु ।

ठ्याक१— ना॰ [अ॰ मू॰ ट्याके १. कमरमा डोरीले बाँधेर अड्काई खुर्पा घुसारेर भिरिने काठको सामान; खुर्पाको दाप । २. डन्डीले बियो हिर्काउने काम ।

ठ्याक२— ना॰ [रू ठ्याक्के आफुसको मिल्दो विचार; राय; मतो ।

(उदा॰— तिनका बाबुछोराको पटक्कै ठ्याक मिल्दैन) । — ठुक— क्रि॰ वि॰ कुनै कामकुरो गडबड नपरी मिल्ने किसिमले; टाकटुक्क ।

ठ्याकप्वा— ना॰ [नेवा॰] गाराको सुर मिलाउन प्रयोग गरिने घन्टीका आकारको सामान; साहुल ।

ठ्याक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ठ्याक्+क] १. ठीकसँग मिल्ने वा सुहाउने गरी । २. ठक्कर लाग्ने वा ठक्कर लाग्दा आवाज निस्कने किसिमले ।

ठ्याबठ्याब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ठ्याङ्+अ (बि॰)] १. धातुका भाँडाकुँडा ठोकिएझैँ । २. बारम्बार ठक्कर लाग्ने गरी । ३. रूख, बाँस आदि काट्ता आवाज निस्कने चालमा ।

ठ्याङ्ग/ठ्याङ्ब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ठ्याङ् +ग/ब] १. धातुका भाँडाकुँडा खस्दा वा ठोकिँदा एकै बाजि चड्का शब्द आउने गरी । २. ठोकिने वा ठक्कर लाग्ने भएर ।

ठ्याप्प— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ठ्याप्+प] १. कुनै वस्तु अर्को वस्तुसित जोडिने वा ठीकसँग मिल्ने गरी । २. झ्याल, ढोका, बाकस आदि एकाएक थुनिने वा बन्द हुने किसिमले ।

ठ्यामठ्याम— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ठ्याम्+अ (बि॰)] १. लबटाले गालामा धमाधम हान्ने गरी । २. कुनै वस्तु अर्को वस्तुसित राम्ररी वा धमाधम मिल्ने चालमा ।

ठ्याम्म— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ठ्याम्+म] १. लबटाले गालामा चड्काउने किसिमले; चड्याङ्ग । २. ठिक्कसँग मिल्ने गरी; ठ्याक्क । ३. एकदम सिद्धिएर; कत्ति पनि नरहीकन ।

ठ्यास्–नु— स॰ क्रि॰ [रू ठेस्+नु] हे॰ ठेस्नु । > ठ्यासिनु— क॰ क्रि॰ ठ्यास्ने काम गरिनु; ठेसिनु ।

ठ्यासठ्यास— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ठ्यास्+अ (बि॰)] खुला चालले बारम्बार ठ्यास भएर । ठ्यासठ्यासती/ठ्यासठ्यासी— क्रि॰ वि॰ अझ छिटो ठ्यासठ्यास हुने गरी ।

ठ्यासफू— ना॰ [नेवा॰ थ्यासफू] परस्परमा पत्रहरू जोडिएको एक किसिमको पुरानो ढाँचाको पुस्तक; फरफरे ।

ठ्यास्स— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ठ्यास्+स] १. हलुका चालले ठक्कर लागेर; ठ्याक्क । २. चाक टेकाएर वा एकै छिन बसेर । ३. एकाएक; प्याक्क । ४. मन नपरीकन राख्ने गरी ।

ठ्यौको— ना॰ काठको ठूलो टुक्रो; गिँडुल्को; ठेउको ।

ठ्वाक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ठ्वाक्+क] कुनै साह्रो वस्तुमा हिर्काउँदा हल्का आवाज आउने गरी ।

ठ्वासठ्वास— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ठ्वास्+अ (बि॰)] १. धमाधम वा पटापट ओठे जवाफ दिने किसिमले । २. बोल्दा ठीक–बेठीक विचारै नगरी । ३. बारम्बार अगुल्टो ठोसेर । > ठ्वासठ्वासती/

ठ्वासठ्वासी— क्रि॰ वि॰ अझ छिटो ठ्वासठ्वास भएर ।

ठ्वास्स— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ठ्वास्+स] १. घोच्ने किसिमले ओठे जवाफ दिने गरी । २. कुनै वस्तु मन नपर्ने चालले राखेर । ३. ठीकबेठीक विचारै नगरी । ४. दुर्गन्धित हुने गरी ।

ड— देवनागरी वर्णमालाको व्यञ्जनवर्णमध्ये तेह्रौँ वर्ण; स्पर्शी, मूर्धन्य, सघोष, अल्पप्राण, ताडित व्यञ्जनवर्ण; टवर्गको तेस्रो अक्षर; लेख्य रूपमा सो वर्णको प्रतिनिधित्व गर्ने लिपिचिह्न; डाबडुबे ड ।

डँकाइ— ना॰ [रू डाँक् (+आइ॰] डाँक्ने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] डँकाइनु— क॰ क्रि॰ डाँक्न लाइनु । डँकाउनु— प्रे॰ क्रि॰ डाँक्न लाउनु । डँकाहा— वि॰ उप्रmेर नाघ्ने; फड्कने ।

डँटाइ— ना॰ [डाँट+आइ] १. डाँट्ने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । २. हे॰ छँसाइ; हप्काइ ।

डँडाइ— ना॰ [रू डाँड् (+आइ॰] डाँड्ने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] डँडाइनु— क॰ क्रि॰ डाँड्न लाइनु । डँडाउनु— प्रे॰ क्रि॰ डाँड्न लाउनु; जरिवाना तिराउनु ।

डँडाक— वि॰ [सं॰ दण्डके बढेर वा सप्रेर ठूलो देखिएको; ढड्डू; घ्वाँक ।

डँडाली/डँडाल्नी— ना॰ [डन्डी] झ्यालको कोटालमास्तिर हालिने काठ वा फलामको तेर्सो डन्डी ।

डँडाल्नु१— ना॰ [सं॰ तण्डुले ढुटो चालेर बाँकी रहेको खस्रो भुस ।

डँडाल्नु२/डँडाल्नो— ना॰ [सं॰ दण्डे काँधदेखि मनि कम्मरसम्मको शरीरको पछिल्लो भाग; पिठिउँ; ढाड ।

डँडेल— ना॰ [डाँडो+एल] १. डोली, तामदान, पाल्की आदि बोक्ने व्यक्ति; डोले । २. डँडाल्नु । — धुरा— ना॰ डोली, पालकी आदिमा रहने तेर्सो काठ; डाँडी । २. नेपाल अधिराज्यको सुदूर पश्चिमाञ्चल विकासक्षेत्रभित्र पर्ने महाकाली अञ्चलको पहाडी र केही भित्री मदेसको भाग पनि रहेको एक जिल्ला ।

डँडेलो— ना॰ [डाँडो+एलो] १. खर वा परालले छाइएका घरका छानामा रहने मुसी; डाँडा; डढेलो । २. चालेर बचेको खस्रो भुस; डँडाल्नु ।

डँड्याइ— ना॰ [रू डँड्याउ (+आइ॰] डँड्याउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] डँड्याइनु— क॰ क्रि॰ छानामा डाँडा हालिनु ।

डँड्याउनु— स॰ क्रि॰ [डाँडा+याउ+नु] खर वा परालले घर छाइने छानामा डाँडा हाल्नु; छानाका डाँडाहरू बाँध्नु ।

डँसाइ— ना॰ [रू डाँस् (+आइ॰] डाँस्ने काम वा किसिम । [ > ] डँसाइनु— क॰ क्रि॰ डाँस्न लाइनु । डँसाउनु— प्रे॰ क्रि॰ डाँस्न लाउनु; डसाउनु; धुताउनु ।

डक्–नु— स॰ क्रि॰ [प्रा॰ डक्ने कसैलाई उमेर, बल, खवाइ आदिले दमन गर्नु वा थिच्नु; नियन्त्रण गर्नु; ऐँचनु । (उदा॰— दाजुले डकेर हो कि कान्छो सप्रनै सकेन॰ ।

डकर्मी— ना॰ [नेवा॰ दँकञ्मि] घर बनाउँदा माटो, वज्र, सिमेन्ट आदिले जोडी ढुङ्गा, इँट आदिको गारो लगाउने मानिस; घर बनाउने काममा ढुङ्गा, इँट, माटो आदिको काम पूरा गर्ने कालिगड ।

डकाइ— ना॰ [रू डक्/डाक् (+आइ॰] १. डक्ने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । २. डाक्ने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] डकाइनु— क॰ क्रि॰ डक्न लाइनु; दमन गर्न लाइनु । डकाउनु— प्रे॰ क्रि॰ दमन गराउनु; दबाउनु ।

डकार्–नु— स॰ क्रि॰ [डकार+नु] १. पेटको वायु शब्दसहित घाँटीबाट बाहिर निकाल्नु; डकार झिक्नु । २. अघाउन्जेल खानु; पेट टन्न भरिने गरी खानु ।

डकार१— ना॰ [सं॰] 'ड' अक्षर; टवर्गमा पर्ने तेस्रो अक्षर ।

डकार२— ना॰ [अ॰ मू॰ ड+कार] पेटको वायु घाँटीबाट निकालिने शारीरिक क्रिया वा सो वायु निक्लँदा आउने आवाज; ऊर्ध्ववायु ।

डकाराइ— ना॰ [रू डकार् (+आइ॰] डकार्ने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] डकारिनु— अ॰ क्रि॰ डकार निकालिनु ।

डकिनु— क॰ क्रि॰ [डक्+इ+नु] डक्ने काम गरिनु; दमन गरिनु ।

डकुमेन्ट्री— ना॰ [अङ्॰] ऐतिहासिक, सांस्कृतिक, धार्मिक आदि महत्त्वका विषयवस्तुमा आधारित लघु चलचित्र; वृत्तचित्र ।

डकुल्ल्याइ— ना॰ [रू डकुल्ल्याउ (+आइ॰] डकुल्ल्याउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] डकुल्ल्याइनु— क॰ क्रि॰ अरूको धनमाल पचाइनु; थुप्रै खाइनु ।

डकुल्ल्याउ–नु— स॰ क्रि॰ १. अरूको धनमाल सोहोर्नु वा पचाउनु । २. थुप्रै खानु; अघाउन्जेल खानु ।

डकैत— ना॰ [हि॰] जबरजस्ती लुटपिट गरी चोरी गर्ने वा अवैध र अनुचित तरिकाले अरूको धनमाल हत्त्याउने डाँका । > डकैती— ना॰ डाँका मार्ने काम; डाँकाको काम ।

डकोटा— ना॰ [अङ्॰] एक किसिमको वायुयान वा हवाईजहाज ।

डक्क— वि॰ [सं॰ दशे १. कमबेसी नगरी भएजति सबै; एकमुस्ट; ग्वाम्म । २. प्रशस्त; धेरै ।

डक्कारी— ना॰ [सं॰] सारङ्गीझैँ रेटेर बजाइने एक प्रकारको तारबाजा ।

डग्–नु— अ॰ क्रि॰ [डगमग+नु] १. कुनै भइरहेको स्थिति, मर्यादा, सिद्धान्त आदिमा नअड्नु; ठाउँ छोड्नु; खुस्कनु; चुक्नु । २. डगमगाउनु; हल्लनु ।

डगडग— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ डग्+अ (बि॰)] जाडो, ज्वरो, डर आदिले शरीर डगमगाउने वा हल्लने भएर; थरथराईकन । श्र डगडगाइ— ना॰ डगडगाउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया ।

डगडगाइनु— अ॰ क्रि॰ डगडग गरिनु; डगमगाइनु । डगडगाउनु— अ॰ क्रि॰ १. डगडग गर्नु; डगमगाउनु; हल्लनु । २. भुङ्ग्रो भएर आगो बेसरी बल्नु । डगडगिनु— अ॰ क्रि॰ डगडगाइनु । ड

डगडग्याइ— ना॰ डगडगिने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । डगडग्याहट— ना॰ डगडगिने किसिम वा काम ।

डगमग— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ डग् +अ (बि॰) पानीको छालले डुङ्गा, भुइँचालोले जमिन र बुढ्याइँ, बिमारी तथा कमजोरीले मानिस आदि हल्लने गरी; ढलपल; डगडग । डगमगाइ— ना॰ डगमगाउने क्रिया वा प्रक्रिया; ढलपलाइ । डगमगाइनु— अ॰ क्रि॰ डगमग गरिनु; ढलपलाइनु । डगमगाउनु— अ॰ क्रि॰ १. डगमग गर्नु; हल्लनु वा काँप्नु; डगडगाउनु । २. आ६नो ठाउँ वा स्थितिबाट खुस्कन खोज्नु; ढलमलाउनु । डगमगिनु— अ॰ क्रि॰ डगमगाउनु । डगमग्याइ— ना॰ डगमगिने काम वा किसिम ।

डगमग्याइनु— अ॰ क्रि॰ डगमग पारिनु । डगमग्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ डगमग पार्नु ।

डगर— ना॰ [रू डहरे सोतो; गोरेटो; हे॰ डहर ।

डगाइ— ना॰ [रू डग् (+आइ॰] डग्ने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] डगाइनु— क॰ क्रि॰ डग्न वा हल्लन लाइनु । डगाउनु— प्रे॰ क्रि॰ १. आ६नो स्थिति, निश्चय, सिद्धान्त आदिबाट गिराउनु । २. हल्लाउनु; कँपाउनु । डगिनु— अ॰ क्रि॰ डगमगिनु; हल्लिनु ।

डबडब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ डङ्+अ (बि॰)] १. खुट्टा बजारेर हिँड्दाको आवाज आउने गरी । २. नरम वस्तुमा कडा वस्तुले हिर्काउँदा आवाज निस्केझैँ । ३. एकपछि अर्को गर्दै लड्ने वा पछारिने किसिमले ।

डङ्क— ना॰ [प्रा॰] अरिङ्गाल, बारुलो, बिच्छी आदि कीराका पुच्छरका टुप्पा वा चाकामा हुने विषालु काँढा; खील ।

डङ्का— ना॰ [प्रा॰ डुण्डुक्को १. दमाहाजस्तो एक किसिमको ठूलो तालबाजा; नगरा । २. हल्ला (जस्तो— डङ्का पिटाउनु, डङ्का फिँजाउनु॰ ।

डङ्किनी— ना॰ [सं॰ डाकिनी] १. आ६नो बिगार गर्ने वा मन नपरेकी स्वास्नीमानिसलाई गाली गर्दा भनिने शब्द; पिशाचिनी । २. टुनामुना गर्ने स्त्री; टुन्याही; डाकिनी ।

डङ्ग— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ डङ्+ग] बन्दुक, तोप आदि पड्कँदा आवाज निस्केझैँ ।

डङ्गुर— वि॰ [प्रा॰ डुङ्गरे प्रशस्त; धेरै; थुप्रै ।

डङ्गोल— ना॰ [नेवा॰] १. जग्गा–जमिन, घर आदि नापी गर्ने व्यक्ति । २. नेवार–जातिको एक वर्ग वा थर ।

डङ्ग्रङ्ब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ डङ्ग्रङ्+ब] लड्दा, पछारिँदा वा थचारिँदा ठूलो आवाज आउने गरी; भुङ्ग; डङ्ब ।

डट्–नु— अ॰ क्रि॰ [प्रा॰ डढ्ढ+नु] १. आ६नो विचार, स्थान, मत आदिमा अडिग भएर रहनु; अड्नु । २. फुर्तीसाथ बोल्नु, कड्कनु वा कुनै काम गर्नु । ३. कसिकसाउ हुनु; ठाँटिनु । श्र डटाइ— ना॰ डट्ने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । डटाइनु— क॰ क्रि॰ डट्न लाइनु । डटाउनु— प्रे॰ क्रि॰ डट्न लाउनु; अड्न लाउनु । डटिडटाउ— वि॰ १. लुगा, गहना आदिले सुसज्जित; सजिसजाउ; कसिकसाउ । २. रवाफसाथ वा ठाँटसित बसेको; डटेर बसेको ।

डट्टा— ना॰ [डाँट+गट्टो हुक्काका सुमेरुमा जडिने गट्टा ।

डढ्–नु— अ॰ क्रि॰ [सं॰ दग्ध+नु] १. कुनै वस्तु आगाले पोलिनु; खाक हुनु; खरानी हुनु । २.. भुटेपकाएको वस्तु पानी मर्नाले र आँच धेरै हुनाले खहरिनु । ३. पीर, चिन्ता, भनाइ आदिले चित्त पाक्नु वा दुख्नु; चिढिनु । > डढाइ— ना॰ डढ्ने वा डढाउने क्रिया–प्रक्रिया । डढाइनु— क॰ क्रि॰ आगाले पोलिनु । डढाउनु— प्रे॰ क्रि॰ १. आगाले पोल्नु; खरानी पार्नु । २. खहथ्याउनु । स॰ क्रि॰ ३. चित्त दुखाउनु; चिढाउनु । डढिनु— अ॰ क्रि॰ आगाले पोलेर खरानी होइनु । डढुल्लो— वि॰ डढेको; डढुवा ।

डढुवा— वि॰ १. बढ्ता पोलिएको; डढेको । ना॰ २. बालीमा लाग्ने एक किसिमको रोग ।

डढेलो— ना॰ [डढ्+एलो] खरघारी, जङ्गल आदिमा लागेको वा लगाइएको आगो । ~ लाग्नु— टु॰ १. वनमा आगो सल्कनु । २. (उपमा अर्थमा॰ बुद्धिसुद्धि. बिग्रनु । (उदा॰— अचेल उनको बुद्धिमा डढेलो लागेको छ॰ ।

डढ्यौली/डढ्यौलो— ना॰ [डढ्+यौली/यौलो] सेलरोटी पकाएपछि कराहीमा बचेको घिउतेल; डढुल्लो घिउतेल ।

डन्ठा— ना॰ [सं॰] मोटो लट्ठी; डन्डा; लौरो ।

डन्ठी— ना॰ [रू डाँठे सागपात आदिको कमलो वा नरम डाँठ; लौरो । > डन्ठ्याइ— ना॰ डन्ठ्याउने क्रिया वा प्रक्रिया रू

डन्ठ्याइनु— क॰ क्रि॰ डन्डा मारिनु; डन्ठ्याउने काम गरिनु ।

डन्ठ्याउनु— स॰ क्रि॰ डन्ठाले कुट्नु; डन्डाले हिर्काउनु ।

डन्ड— ना॰ [सं॰ दण्डे दण्ड; डन्डा; जरिवाना । ~ ताल— ना॰ धातुले बनेका चिम्टामा मुजुरा वा मुन्द्रा लागेको एक प्रकारको बाजा ।

डन्डा— ना॰ लामो र मोटो लट्ठी; लाठो ।

डन्डी— ना॰ [डन्डा+ई] १. धातु, काठ आदिको लट्ठीजस्तो लामो डोलो वस्तु; सानो डन्डा; छड । २. तुलो आदिमा रहने फलामे लट्ठी । — फोर— ना॰ खास गरी यौवनावस्थामा अनुहारमा देखापर्ने ससाना बिमिरा । ~ बियो— ना॰ लट्ठीले हुच्चिने र बियो ठ्याक लगाएर खेलिने प्रसिद्ध खेल ।

डन्डोल— [रू डन्डो जग्गा–जमिन नापी गर्नका निम्ति नियमबमोजिम निर्धारित गरी बनाइएको फलामे साङ्लो; नाप्ने सिक्री ।

डफ/डफल१— ना॰ [मै॰] खास गरी जात्रामात्रा, होली आदिमा बजाइने, तराईतिर प्रचलित ठूलो डम्फु ।

डफला२— ना॰ [डाँफ+पल्लो दिसापिसाबले बिग्रला भनी भित्र थाङ्नाथरा हाली तगेर बाहिर राम्रो पारिएको, नानीहरू सुताउने सानो लम्पट ।

डफल्को— ना॰ [डफला+को] नानीहरूलाई सुताइने थोत्रो पट्टो; डफला । > डफल्क्याइ— ना॰ डफल्क्याउने काम वा किसिम; थङ्न्याइ । डफल्क्याइनु— क॰ क्रि॰ थङ्न्याइनु । डफल्क्याउनु— स॰ क्रि॰ थबथिलो बनाउनु; थङ्न्याउनु ।

ड६फा— ना॰ [अ॰ दअफे धेरै मानिसको समूह; टोली; जमात; दल ।

डब— ना॰ [अङ्॰] १. एक भाषाको चलचित्रलाई अर्को भाषामा रूपान्तरित गर्ने काम; भाषान्तर । २. एक पटक खिचिसकेको दृश्यमा अङ्कित संवादलाई पुनः अङ्कित गर्ने काम वा प्रक्रिया ।

डबको— ना॰ बैठक नहुने एक प्रकारको ठूलो कचौरा; बटुको ।

डबल— वि॰ [अङ्॰] १. दोबर; दुगुना; डब्बल । ना॰ २. रुपियाँ वा सय पैसाको नेपाली सिक्का । > डबलिनु— अ॰ क्रि॰ डबल हुनु; एकको दुई हुनु; दोहोरिनु ।

डबली१— ना॰ [नेवा॰ दबुलि] १. देवदेवीका प्राचीन नाच नचाउन सहरका विभिन्न स्थानमा जमिनबाट केही उठाई बनाइएको चौतारोजस्तो स्थल; खुला रङ्गमञ्च । २. धेरै बाटा जोरिने सहरका बीचको खुला ठाउँ ।

डबली२— ना॰ [डबल+ई] १. स्वास्नीमानिसले लाउने, पुरानो ठूलो गोलो टिको । ~ जाई— ना॰ एकै ठाउँमा दुइटा फूल फुल्ने एक प्रकारको जाई ।

डबल्याइ— ना॰ [रू डबली (+याइ॰] १. डबलिने क्रिया वा प्रक्रिया । [ डबल्याउ+आइ] २. डबल्याउने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] डबल्याइनु— क॰ क्रि॰ डबल पारिनु; दोबर बनाइनु ।

डबल्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ डबल पार्नु; एकको दुई बनाउनु; दोहोथ्याउनु ।

डब्बल— वि॰हे॰ डबल ।

डब्बा— ना॰ [सं॰ डिम्बे १. बिर्को लाउन हुने टिन आदिको सानो भाँडो; बट्टा । २. रेल आदिको यात्रा गर्दा बसिने कोठा; डिब्बा । श्र डब्बु— ना॰ ठूलो खालको डाडु; एक किसिमको कसौँडी ।

डब्लिनु— अ॰ क्रि॰ [रू डबलिनु] डबल हुनु; डबलिनु > डब्ल्याइ— ना॰ डब्लिने वा डब्ल्याउने काम । डब्ल्याइनु— क॰ क्रि॰ डब्ल्याउने काम गरिनु । डब्ल्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ डबल पार्नु; डबल्याउनु ।

डमरु१— ना॰ [सं॰ डमरे सिंह वा बाघको बच्चो ।

डमरु२— ना॰ [सं॰] १. समातिने माझ भाग झीनो भएको, दुईपट्टि फराक मुखमा छालाले मोरेको र हल्लाउँदा दुई तुनामा झुन्डिएका गेडाले ठोकिएर बज्ने माटो, काठ वा धातुले बनेको बाजा; डिबडिबे । (डमरु जोगी, तमासे र चटकेहरूले बजाउनाका साथै पूजाआजा, चाडपर्वमा पूजाकोठा र मन्दिरमा तथा दसैँमा प्रायः घरैपिच्छे पनि बजाउने गरिन्छ) । ~ मध्य— ना॰ दुई ठूलठूला महाबीप वा समुद्रलाई जोर्ने जल वा स्थलको साँघुरो भाग (जस्तै— जलडमरुमध्य, स्थलडमरुमध्य) । ~ यन्त्र— ना॰ डमरुको आकारजस्तै अर्क झिक्ने एक प्रकारको यन्त्र ।

डमी— ना॰ [अङ्॰] पुस्तकपुस्तिका आदि छाप्न वा चित्र, मूर्ति आदि बनाउनका निम्ति तयार पारिने बाह्य रूपरेखा; नकली रूपाङ्कन ।

डम्कनु— अ॰ क्रि॰ [रू डम्म+नु] भरिनु; डम्किनु । > डम्काइ— ना॰ डम्कने क्रिया वा प्रक्रिया । डम्किनु— अ॰ क्रि॰ १. भरिभराउ हुनु; टम्म भरिनु । २. गर्भधारण गर्नु; पेट बोक्नु । डम्क्याइ— ना॰ डम्किने वा डम्क्याउने क्रिया–प्रक्रिया । डम्क्याइनु— क॰ क्रि॰ डम्क्याउने काम गरिनु; भरिभराउ पारिनु । डम्क्याउनु— स॰ क्रि॰ भरिभराउ पार्नु; टनाटन भर्नु । डम्फर काँडो— ना॰ हसिनाको जत्रो बोट र त्यसकै जस्तो लहरा हुने, बडहरका जस्ता ठूलठूला तर खल्लो स्वादका फल फल्ने एक प्रकारको काँडादार बोट ।

डम्फु— ना॰ [भो॰ ब॰] गोलाकार प्रmेममा एकापट्टि छालाले मोहोरिएको, देब्रे हातले समाती दाहिने हातले बजाइने, विशेषतः तामाबजातिमा लोकप्रिय र झाम्रे नाच तथा गीतमा गुरुब र मगरहरूले पनि प्रयोग गर्ने एक बाजा ।

डम्बर— वि॰ [सं॰] १. फैलिएको; प्रख्यात; प्रसिद्ध । ना॰ २. फोस्रो रवाफ; ढाँचा; आडम्बर । ३. समूह; राशि । ४. विस्तार । ~ कुमारी— ना॰ रङ्गीचङ्गी बुट्टा छापिएको; जङ्गबहादुरकी छोरीको नामबाट प्रचलित हुन गएको एक किसिमको कपडा; नकली ढाका । > डम्बरे— ना॰ फेदैदेखि दुईतीन अमलका काँडा हुने, लाम्चा मसिना पात पलाउने, पहेँला फूल फुल्ने र हरिया लाम्चा फल फल्ने एक बोट वा त्यसैको फल ।

डम्म— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ डम्+म] १. खानेकुराले पेट भरिने वा अघाएर डकार्ने गरी । २. कुनै वस्तु हाल्दा भाँडो भरी भएर । ३. हिँड्दा वा खेल्दा पछारिएर; ड्याम्म । ४. मुड्की वा लाठाले हिर्काउँदा शब्द निस्कने चालमा ।

डर— ना॰ [सं॰ दरे कुनै भयङ्कर वस्तु देखेर वा खराबीको आशङ्काले मनमा उत्पन्न हुने भाव; भय; त्रास । ~ छेरुवा— वि॰ डराउने स्वभावको; साह्रै काँतर; भीरु । स्त्री॰ डरछेरुवी । ~ धाक— ना॰ डर देखाउने र धाक लाउने काम । — पोक— ना॰ डरछेरुवा । ~ भर— ना॰ भय र आधार; त्रास । ~ लाग्दो— वि॰ डर उत्पन्न गर्ने; भयानक । > डराइ— ना॰ डराउने काम वा किसिम । डराइनु— अ॰ क्रि॰ डरको अनुभव गरिनु । डराउनु— अ॰ क्रि॰ कुनै वस्तु देखेर वा डरको आशङ्काले तर्सनु; डरको अनुभव हुनु; भयभीत हुनु ।

डलर— ना॰ [अङ्॰] संयुक्त राज्य अमेरिका, अस्टे्रलिया, क्यानाडा आदि देशमा प्रचलित मुद्रा ।

डल्लिनु— अ॰ क्रि॰ [डल्लो+इ+नु] १. हातगोडा नचल्ने हुनु; कूँजो हुनु; खुम्चिनु । २. कुनै वस्तु एकै ठाउँमा समेटिनु; डल्लो पर्नु । ३. एक ठाउँमा बसेको बस्यै हुनु; विवश हुनु ।

डल्ली— वि॰ [डल्लो+ई] मोटी र होचो कदकी; पुड्की; डल्लोजस्ती (स्त्री॰ ।

डल्लेँठो— ना॰ [डल्लो+एँठो] माझमा प्वाल पारी लामो बिँड हालिएको डल्ला फोर्ने काठको हतियार ।

डल्ले— वि॰ [डल्लो+ए] १. मोटो भईकन होचो कदको; पुड्को । २. डल्लो परेको; डल्लोजस्तो । ~ किर्नो— ना॰ डल्लो आकारको एक थरी किर्नो । ~ खजुर— ना॰ डल्लो खालको एक जातको खजूर । ~ मकै— ना॰ बाटुला दाना र डल्ला घोगा हुने एक जातको मकै । ~ लौका— ना॰ कुभिन्डोजस्तै फल हुने एक जातको लौका; तुम्बा । डल्लै डल्ला— ना॰ [डल्लो+डल्लो] साना ठूला धेरै डल्लाको समूह ।

डल्लो— ना॰ [प्रा॰ डल्ले १. माटो आदिको टुक्रो वा ढिको । वि॰ २. गोलो ढाँचाको; बाटुलो । ३. पुड्को; डल्ले । > डल्ल्याँठो— ना॰ हे॰ डल्लेँठो ।

डल्ल्याइ— ना॰ [डल्लि (+याइ॰] १. डल्लिने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ डल्ल्याउ+आइ] २. डल्ल्याउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] डल्ल्याइनु— क॰ क्रि॰ डल्लो बनाइनु; बाटुलो पारिनु ।

डल्ल्याउनु— स॰ क्रि॰ १. कुनै वस्तुलाई डल्लो वा बाटुलो पार्नु । २. क¨ँजो पार्नु; खुम्च्याउनु । ३. विवश पार्नुग् थच्च्याउनु ।

डल्ल्याहट— ना॰ डल्ल्याउने काम वा ढाँचा ।

डवल— ना॰ [हि॰] ढाँचा; छाँट; हे॰ डौल ।

डस्–नु— स॰ क्रि॰ [सं॰ दंश्+नु] १. सर्प, बिच्छी आदि विषालु कीराले टोक्नु; डङ्क मार्नु । २. कसैलाई हप्काउनु; डाँस्नु । ३. टोकस्नु ।

डसना— ना॰ [सं॰ दशने १. भित्रपट्टि रुवो वा भुवा भरेर बनाइएको बाक्लो बिछ्यौना ।

डसाइ— ना॰ [रू डस् (+आइ॰] डस्ने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] डसाइनु— क॰ क्रि॰ डस्न लाइनु । डसाउनु— प्रे॰ क्रि॰ डस्न लाउनु; टोकाउनु । डसिनु— क॰ क्रि॰ डस्ने काम गरिनु; सर्प आदिले टोकिनु ।

डस्टर— ना॰ [अङ्॰] १. कालोपाटीमा चक वा खरीले लेखेको अक्षर मेट्ने साधन; पुछौटो । २. धूलो झार्ने सामान ।

डस्स्याइ— ना॰ [रू डस्स्याउ (+आइ॰] डस्स्याउने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] डस्स्याइनु— क॰ क्रि॰ ओछ्याइनु ।

डस्स्याउनु— स॰ क्रि॰ [डसना+याउ+नु] डसना आदि ओछ्याउनु; बिछ्याउनु ।

डह–नु— अ॰ क्रि॰ [सं॰ दहने १. आगो आदिको पोलाइका तोडले भित्रभित्रै डाह हुनु; भबाउनु । २. बाँधेको ठाउँ धेरै कसिएर वा पाछेका ठाउँ र घाउखटिरामा पानी, पीप आदि भरिएर भित्र दुख्नु । ३. चिन्ता वा पीरका कारणले मनमा धेरै कष्ट हुनु ।

डहन— ना॰ [सं॰ दहने १. आगो आदिको पोलाइ । २. पीर; कष्ट ।

डहना— ना॰ लगाम झुन्ड्याउनका निम्ति घोडाका मुखभित्र रहने काँडादार फलामे डन्डी ।

डहर— ना॰ [हि॰ डगरे साँघुरो सानो बाटो; गोरेटो; गल्छेडो; गल्ली; सोतो ।

डहाइ— ना॰ [रू डह (+आइ॰] १. डहने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ डहाउ+आइ] । २. डहाउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ]

डहाइनु— क॰ क्रि॰ डाह गराइनु । डहाउनु— प्रे॰ क्रि॰ डाह होइनु । डहिनु— अ॰ क्रि॰ डाह होइनु ।

डाँक्–नु— स॰ क्रि॰ [सं॰ ढौक्+नु] १. कुनै ठाउँ, खोल्सो, नाला आदि उप्रmेर नाघ्नु; फट्कनु; पार गर्नु; तर्नु । २. छिटो गतिले धेरै हिँड्नु ।

डाँक१— ना॰ [रू डाक्] कुनै वस्तुको लिलाम गर्दा बढिबढाउ, घटिघटाउ आदिमा मोल तोक्ने बोली । (उदा॰— जे कुरामा पनि डाँकको बोली गरेर कसरी हुन्छ र ;)

डाँक२— ना॰ [रू डाँक्] १. चिठीपत्र आदि ओहोरदोहोर गराइने सरकारी प्रबन्ध; हुलाकव्यवस्था । २. ठाउँठाउँमा बासको प्रबन्ध गर्नलाई सवारीभन्दा पहिले जाने ड६फा । ३. लामो यात्रामा छिटो पुग्न थाकेका वाहनहरूलाई बीचमा छाडी अर्को वाहन फेर्ने काम । ~ आदेश— ना॰ हुलाकबाट पठाइने आदेश; हुलाकी आदेश । — खाना— ना॰ डाँक चलाउने अड्डा; डाँकघर; हुलाकअड्डा । ~ गाडी— ना॰ १. हुलाकका चिठीपत्र आदि ओसारपसार गर्ने मोटर, रेल आदि सवारी । २. प्रमुख स्थानहरूमा मात्र रोकिने दु्रतगामी मोटर, रेल आदि सवारी । ~ घर— ना डाँकखाना; हुलाकघर । ~ थैला— ना॰ डाँकका वस्तुहरू हालेर चलाइने कपडा वा छालाका थैला । ~ थैली— ना॰ चिठीपत्रहरू हालिने सानो थैलो ।

डाँका— ना॰ [सं॰ दस्यु] १. अरूको धनमाल आदि जबरजस्ती धुतेर वा लुटेर लिने व्यक्ति; डाँकु । २. त्यसरी धनमाल लुट्नलाई गरिने आक्रमण; डकैती ।

डाँकिनु— क॰ क्रि॰ [डाँक्+इ+नु] उप्रmेर नाघिनु ।

डाँकु— ना॰हे॰ डाँका ।

डाँके— वि॰ [डाँको+ए] ठूलठूलो स्वरले बोल्ने; डाँको भएको ।

डाँको— ना॰ [सं॰ डाङ्कृ] १. कसैलाई हप्काउने, तर्साउने, घुर्क्याउने आदि दृष्टिले झिकिने ठूलो स्वर वा आवाज । २. रुवाइ फुटेको ठूलो स्वर । ३. कुखुरो बास्ने काम । डाँख्ला डाँख्ली— ना॰ [डाँख्लो+डाँख्ली] सानाठूला धेरै डाँख्लाको समूह ।

डाँख्ली— ना॰ [डाँख्लो+ई] सानो डाँख्लो ।

डाँख्ले— वि॰ [डाँख्लो+ए] ठूलठूला डाँठ भएको; डाँख्ला हुने; डौँठे ।

डाँख्लो— ना॰ [डाँठ+लो] उखु, सागपात आदिको डाँठ ।

डाँगी— ना॰ इन्द्रजात्रामा इन्द्रकी आमाको प्रतीकका रूपमा ल्याइने व्यक्ति ।

डाँगो— ना॰ [सं॰ डिङ्गरे १. भाले कुकुर वा कुकुुरको छाउरो । पो॰ डाँगी (छाउरी॰ । वि॰ २. जवान र धिरी ।

डाँट्–नु— स॰ क्रि॰ [सं॰ डाङ्कृ, हि॰ डाँटनो कसैलाई तर्साउने दृष्टिले ठूलठूलो स्वर झिकी गाली गर्नु; हे॰ छाँस्नु; हप्काउनु; टोकस्नु ।

डाँट— ना॰ [डाँट्+अ] १. डाँट्ने काम; डँटाइ । २. खप्की; हप्की । ~ डपेट— ना॰ डाँट्ने र दपेट्ने काम; हप्काइदप्काइ । डल्लै

डाँटिनु— क॰ क्रि॰ [डाँट्+इ+नु] डाँट्ने काम गरिनु; छाँसिनु; धम्काइनु ।

डाँठ— ना॰ [सं॰ दण्डे बोटबिरुवा वा सागपातको डाँख्लो; डाँख्लो । श्र डाँठे— वि॰ ठूलठूला डाँठ भएको; डौँठे ।

डाँड्–नु— स॰ क्रि॰ [सं॰ दण्ड+नु] १. डाँड्ने काम गर्नु; डन्ड वा जरिवाना गर्नु । २. सित्तैँमा अरूलाई खर्च गराउनु ।

डाँड— ना॰ [सं॰ दण्डे १. कसैलाई बाजीमा हार्दा र कसूरबापत तिरिने वा तिराइने जरिवाना; आर्थिक वा शारीरिक दण्ड । २. बिनसित्तिको खर्च । डाँडा काँडा— ना॰ [डाँडो (बि॰)] डाँडाहरूको समूह वा शृङ्खला; पहाड–पर्वत । डाँडा भाटा— ना॰ [डाँडा+भाटो घर छाउन उपयोग गरिने डाँडा र भाटाहरूको समूह ।

डाँडी— ना॰ [डाँडो+ई] १. डोलीको दर्बार झुन्ड्याउनका निम्ति हालिने तेर्सो काठ । २. एक किसिमको कोक्रो ।

डाँडो१— ना॰ [प्रा॰ डुङ्गरे १. पहाडको चुलिएको भाग; पहाडपर्वतको चुचुरो । २. अग्लो र ठूलो डिल ।

डाँडो२— ना॰ [सं॰ दण्डे १. पराल वा खरले घर छाउँदा हालिने ठाडो काठ; छानाको मुसी । २. छाताको कपडा अड्याउने मसिनो फलामे डन्डी वा कमानी ।

डाँफ— ना॰ लुगा सिउँदा डोब टाढटाढा पारी फड्केर सिउने काम ।

डाँफे— ना॰ नेपालको उत्तरी लेकतिर पाइने रङ्गीचङ्गी प्वाँख भएको, सिउरदार सुन्दर जङ्गली पक्षी; नेपालको राष्ट्रिय चरो ।

डाँवाडोल— वि॰ [डगमग+डोल] १. कुनै स्थिति, वातावरण आदि यताउति भएर डगमगाएको; अस्थिर । २. जलमय; जलाम्मे ।

डाँस्–नु— स॰ क्रि॰ [रू डाँस+नु] १. अरूलाई फकाईफुल्याई कुनै वस्तु लिनु; डस्नु । २. धुत्ने काम गर्नु; ठग्नु ।

डाँस— ना॰ [सं॰ दंशी] गाईबस्तुलाई लाग्ने एक जातको ठूलो जङ्गली झिँगो ।

डाइनामा— ना॰ [अङ्॰ डाइनामो] सवारी साधन वा यन्त्रलाई गतिशील तुल्याउन विद्युत् निकाल्ने एक किसिमको सानो यन्त्र ।

डाइनी— ना॰ [सं॰ डाकिनी] अरूलाई वशमा पारी दुःख दिन खोज्ने आइमाई; डङ्किनी । ~ बोक्सी— ना॰ अरूलाई वशमा पार्न खोज्ने र टुनामुना गर्ने आइमाई; डाइनी र बोक्सी ।

डाइनु— ना॰ १. मकै आदिको ठेट्नु; अटेर्नु । २. रानु भइनसकेका पोथी मौरी आदि; रानु मौरीको पूर्वरूप ।

डाइरेक्टर— ना॰ [अङ्॰] हे॰ निर्देशक । > डाइरेक्टरी— ना॰ वर्णक्रमानुसार टेलिफोनको नाम, नम्बर लेखिएको वा छापिएको पुस्तिका; टेलिफोननिर्देशिका ।

डाक्–नु— स॰ क्रि॰ [डाक+नु] १. अरूलाई 'आऊ' भन्नु; नजिक बोलाउनु; पुकार्नु । २. निम्तो गर्नु ।

डाक१— ना॰ [सं॰] १. निम्न कोटिमा पर्ने एक देवयोनि । २. साधक पुरुष वा साधनाका शक्तिले बताइएको कुनै कुरो ।

डाक२— ना॰ [डाक्+अ] कसैलाई डाक्ने वा बोलाउने काम । ~ बोलाउ— ना॰ डाक्ने र बोलाउने काम; बोलावट; निम्तो ।

डाकिनी— ना॰ [सं॰] १. कालीका वरपर रहने एक स्त्रीगण; एक पिशाचिनी । २. डाइनी; बोक्सी ।

डाकिनु— क॰ क्रि॰ [डाक्+इ+नु] १. डाक्ने काम गरिनु; बोलाइनु ।

डाक्टर— ना॰ [अङ्॰] १. आधुनिक र वैज्ञानिक पद्धतिअनुसार रोगको परीक्षण तथा उपचार गर्ने चिकित्सक । २. विश्वविद्यालयबारा कुनै विशिष्ट विबान्लाई सम्मानार्थ वा अनुसन्धाताले नियमानुसार पूर्ण गरेको कुनै अनुसन्धानात्मक गहन कृतिका निमित्त दिइने उच्च उपाधि । > डाक्टरी— ना॰ डाक्टरको काम; आधुनिक तथा वैज्ञानिक चिकित्साशास्त्र ।

डाबडुब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ डाङ् (बि॰)] कुनै काम हडबडसाथ वा चटपटाएर गर्ने गरी । > डाबडुबे— वि॰ १. डाबडुब काम गर्ने; हडबडे स्वभावको । २. बेढङ्गी; घुमेको । ना॰ २. अक्षरारम्भ वा अक्षर–अभ्यासका क्रममा दिइने 'ड' अक्षरको नाम; डकार । डाङ्कृति– ना॰ [सं॰] झ्याली, घण्ट आदिबाट निस्कने शब्द । डाङ्ग्री– ना॰ [डाङ्ग्रो+ई] १. भित्री कपडाको बचाउका निम्ति मिस्त्री आदि कामदारले लगाउने, ठूलो मोहोता भएको सुरुवाल र छोटो कमिज जोडेर सिइएको पोसाक । २. देउताको पूजाआजाको प्रबन्ध मिलाउने व्यक्ति ।

डाङ्ग्रे— ना॰ [डाङ्ग्रो+ए] १. धामीझाँक्रीको विद्या वा काम सिक्ने मानिस; धामीझाँक्रीको चेलो । २. धामीझाँक्रीले फलाक्ता गरिने सम्बोधन । वि॰ ३. डँडाक; ठूलो; डाङ्ग्रो । ~ बेत— ना॰ एक जातको बेत । ~ सारौँ— ना॰ एक प्रकारको ठूलो सारौँ; रुपी; सारिका ।

डाङ्ग्रो— ना॰ [डाँगो+रो] १. झारफुके काममा पूजाआजाको प्रबन्ध मिलाउने व्यक्ति; डाङ्ग्री । २. नीच मानिस वा दुच्छर गाईबस्तु । ३. कामी जातिलाई हियाएर भनिने शब्द । वि॰ ४. डँडाक; ठूलो ।

डाडनी— ना॰ [फा॰ दादने जग्गाको बाली नकाटिँदैमा उब्जनीको अनुमान गरी कृषकलाई दिइने पेस्की वा अग्रिम मूल्य ।

डाडु— ना॰ [ सं॰ दर्वी] दालतरकारी आदि चलाउने वा उघाउने, समाउने केही लामो डन्डी भएको कचौरीजस्तो बाटुलो भाँडो ।

डाढ्–नु— स॰ क्रि॰ [डाढ+नु] फकाईफुल्याई अरूको वस्तु लिनु; डाँस्नु; धुत्नु ।

डाढ— ना॰ [ सं॰ दाहे अर्काको सुखसम्पत्ति, उन्नतिप्रगति आदि देखेर हुने ईर्ष्या; आह्रिस; डाह ।

डाढिनु— क॰ क्रि॰ [डाढ+इ+नु] डाढ्ने काम गरिनु; डाँसिनु ।

डाढे— वि॰ [डाढ्+ए] १. अरूको कुभलो र आ६नो मात्र भलो होस् भन्ने कलुषित भावना भएको (व्यक्ति) । २. डाढ गर्ने; आह्रिसे; ईर्ष्यालु; असन्तोकी ।

डाबर— ना॰ १. कुनै विषालु वस्तु बिझ्नाले वा लाग्नाले शरीरमा उछ्र्रिने दाग । २. खटिरो आउने बेला रक्तविकारका कारणले शरीरमा देखिने दाग । ३. एउटा आयुर्वेदिक औषधि निर्माता प्रसिद्ध कम्पनी ।

डाम्–नु— स॰ क्रि॰ [सं॰ दाह+नु] १. तातेको फलाम, भरभराउँदो आगो आदिले शरीरमा कुनै प्रकारको चिह्न लाग्नु । २. मृतकको किरिया गर्दा साँढे छोड्नका निम्ति बहरका फिलामा तताइएको फलामे चक्र तथा त्रिशूलले चिनु लगाउनु । ३. डामल गर्नु । श्र डाम— ना॰ १. पोलेर, डामेर, घाउ–खटिरा उब्जेर, चोटपटक लागेर आदि कारणले शरीरका कुनै भागमा बस्ने दाग वा चिह्न; खत । २. कुनै वस्तुले नरम ठाउँमा थिच्ता पर्ने त्यही आकारको चिह्न । ३. मानिस, बस्तु आदिका पाइलाको चिह्न; डोब ।

डामिनु— स॰ क्रि॰ [डाम्+इ+नु] डाम्ने काम गरिनु; दामल गरिनु ।

डाम्नो— ना॰ [डाम+रो] १. गाईबस्तुलाई हियाएर वा रिसले भनिने शब्द । २. डामेर छोडिएको साँढे ।

डाम्रो— वि॰ [डाम+रो] भित्र गेडा वा गुदी नभई खाली भएको; फोस्रो (कोसो, दाना आदि॰ ।

डायर— ना॰ हे॰ दायर ।

डायरी— ना॰ [अङ्॰] १. दिनभरका उल्लेखनीय वा स्मरणीय कामकुराको विवरण सङ्क्षिप्त रूपमा लेखिने पुस्तिका; दैनन्दिनी । २. जीवनसित सम्बन्धित वा सामयिक महत्त्व रहने क्रमबद्धता– सहितको रोचक लेख ।

डायल— ना॰ [अङ्॰] अङ्क वा समयसङ्केत लेखिएको, मास्तिर सुई घुम्ने, घडीका मुखको चक्का । ~ टोन— ना॰ टेलिफोन गर्नु ठीक हुन्छ भन्ने सङ्केतक ध्वनि ।

डार्–नु— स॰ क्रि॰ [सं॰ दर्वी+नु] १. तताएको तेलघिउमा कुनै वस्तु फुराउनु; झान्नु । २. हाल्नु । > डारिनु— क॰ क्रि॰ डार्ने काम गरिनु; फुराइनु ।

डाल— ना॰ [रू डौले १. कामकाज नगरी ढाँचाकाँचा पार्ने काम । २. आदत; बानी । ३. डौल ।

डालाडाली— ना॰ [डालो+डाली] सानाठूला डालाको समूह ।

डालिनु— अ॰ क्रि॰ [डाल+इ+नु] कामकाज केही नगरी लरखरिनु; अल्लारिनु ।

डाली— ना॰ [डालो+ई] सानो डालो ।

डाले— वि॰ [डालो+ए] १. डालो बोक्ने; डालाको वा डालोसम्बन्धी । २. मृतकको क्रियाकर्मका लागि आवश्यक सरसामान हालेको डालो बोकेर ढिकुरोमा लैजाने (मानिस) । ३. डालामा हालेर ल्याइने वा डाला (हाँगा॰ काटेर लिइने (घाँस, स्याउला आदि॰ । ~ घाँस— ना॰ स्याउले घाँस ।

डालो— ना॰ [सं॰ डल्लके बाँस, निगाला आदिका चोयाले बुनेको, अन्नपात हाल्ने, फराक मुख भएको केही गहिरो भाँडो ।

डासुल्लो— ना॰ [डास+उल्लो] दूधमा पीठो रयालेर खोलेजस्तो पारी बनाइने खाद्य पदार्थ ।

डाह/डाहा— ना॰ [ सं॰ दाहे १. अरूको सुखसम्पत्ति, उन्नतिप्रगति देख्न नसकेर मनमा हुने दुःख; मानसिक पीडा वा चिन्ता; दाहा । २. छटपटाहट; रन्थनी ।

डाहिल्ले— वि॰ [डाहिल्लो+ए] अरूको डाह गर्ने; डाहा गर्ने स्वभावको; इखालु ।

डाहिल्लो— वि॰ [डाहा+इल्लो] डाही; इखालु; डाहिल्ले ।

डाही— ना॰ [डाहा+ई] डाहा गर्ने बानी भएको; ईर्ष्यालु ।

डाहुक— ना॰ [सं॰] नदीका छेउछाउमा रहने हुटिट्याउँका आकारको एक जातको चरो ।

डिँगनु— ना॰ [डिँगो+नु] गाईबस्तु धपाउनका निम्ति गोठालाले हातमा लिने लौरो ।

डिँगर— ना॰ [रू डिङ्गरे हे॰ डिङ्गर । > डिँगरी— ना॰ नचाहिँदो होहल्ला; सानोतिनो हल्ला ।

डिँगो— ना॰ [डिङ्गर+ओ] १. गाईगोरुलाई झोकले वा माया गरेर भनिने शब्द; डिबो । २. जवान अवस्थाको गाई वा गोरु; बस्तुभाउ । ३. मरेको जन्तुको सिनु । वि॰ ४. काम छलेर ठगीठगी खान पल्केको सुकुलगुन्डो; लन्ठ ।

डिक— ना॰ बन्धकी; धितो ।

डिको— ना॰ [सं॰ दृक्] देवनागरी अक्षरका शिरमा तानिएको वा तानिने तेर्सो धर्को वा रेखा ।

डिग— ना॰ [सं॰ दिक्] बन्दुक, तोप आदिको निशाना वा लक्ष्य ।

डिग्री१— ना॰ [अङ्॰] १. विश्वविद्यालयको स्नातकोत्तर परीक्षामा उत्तीर्ण हुनेले पाउने उपाधि । २. गर्मी, ज्वरो आदिको तापमान नाप्ने वैज्ञानिक यन्त्र; थर्मामिटर । ३. कुनै कोणको अंश ।

डिग्री२— ना॰ [अङ्॰ डिक्री] देवानी अड्डाबाट पाइने मुद्दामामिलाको जितापत्र ।

डिब— ना॰ [सं॰ डिङ्गरे कसैसित गरिने फाइँफुट्टी; भएनभएको धाक ।

डिबो— ना॰हे॰ डिँगो ।

डिङ्गर— ना॰ [सं॰] १. धूर्त र धोकेबाज मानिस; तुच्छ व्यक्ति । २. नोकरचाकर । ३. तुच्छ, कालो र मोटोघाटो मानिस । ४. नाङ्गाफुस्रा जोगीहरूलाई निन्दा गरी भनिने शब्द । श्र डिङ्गरी— ना॰ कसैलाई पिट्ने काम; चुटाइ; (उदा॰— निहुँखोजाहाले डिङ्गरी नखाई चेत्दैन॰ ।

डिङ्ना/डिङ्नु— ना॰ [रू डिँगनु] लट्ठी; डिँगनु ।

डिजाइन— ना॰ [अङ्॰] कुनै वस्तुको बनोट वा त्यसको ढाँचा; छाँट । डिजिटल घडी— ना॰ [अङ्॰ डिजिटल+घडी] रेडियोमा कार्यक्रमको सञ्चालनजस्ता महत्त्वपूर्ण कार्यका लागि उपयोगी हुने, सेकेन्डसहितको समय सूचित गर्ने विशेष किसिमको घडी ।

डिजेल— ना॰ [अङ्॰] मोटर, ट्रक आदि चलाउन उपयोग गरिने तेल वा इन्धन ।

डिटा— ना॰ [डिटो+ओ पाडाबाछाहरू बाँध्ने ठाउँ ।

डिटो— वि॰ बियाएको छ महिनापछि नथाकुन्जेलको (गाईभैँसी॰; बकेर्नु ।

डिट्ठा— ना॰ [सं॰ डित्थे नायब सुब्बाभन्दा तल र मुखियाभन्दा माथि पर्ने पहिलेपहिले बढी प्रचलित एक निजामती दर्जा ।

डिट्ठो— ना॰ [रू डिट्ठो हे॰ डिट्ठा; नाइके; नायक ।

डिठ— ना॰ [रू दीठे दृष्टि; हे॰ दीठ ।

डिण्डिभ— ना॰ [सं॰] पानीमा बस्ने सर्प; पानीसर्प ।

डिण्डिम— ना॰ [सं॰] १. एक किसिमको ढोल बाजा । २. डिबडिबे ।

डित्थ— ना॰ [सं॰] १. श्याम वर्णको राम्रो र विबान् युवक । २. काठबारा बनाइएको हात्ती ।

डिन— ना॰ [अङ्॰] विश्वविद्यालयअन्तर्गत रहने कुनै अध्ययन, सङ्काय वा संस्थानका प्रशासन प्रमुख वा अध्यक्ष ।

डिपो— ना॰ [अङ्॰] १. बिक्रीवितरण वा आपूर्तिका निम्ति कुनै सामान राखिने केन्द्र; गोदाम; भण्डार । २. सेनामा नयाँ जवानहरू भर्ती गर्ने र तालिम दिने ठाउँ ।

डिप्लोमा— ना॰ [अङ्॰] शैक्षिक क्षेत्रमा प्रमाणपत्र र स्नातकोत्तरका बीचमा रहेको, योग्यताक्रम वा परीक्षाको प्रामाणिक तह; उपाधि; स्नातक तह ।

डिबडिब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰] डमरु आदि बज्दा आवाज आउने गरी । > डिबडिबे— ना॰ डमरुका ढाँचाको सानो माटाको बाजा; डमरु ।

डिबिया— ना॰ [डिब्बा+इयो १. मटीतेल हाली बत्ती बाल्ने बाटुलो खालको सानो भाँडो; टुकी । २. टिन आदिको बट्टा; डिब्बा; कुपी ।

डिब्बा— ना॰ [सं॰ डिम्बे १. बिर्को भएको खयभयाकखुत्रुक हालिने भाँडो; बट्टा । २. मानिस बस्ने रेलको कोठा; डब्बा ।

डिभिजन— ना॰ [अङ्॰] क्षेत्र; फाँट; विभाग; श्रेणी । — बेन्च— ना॰ फुल बेन्चभन्दा तल्लो सिङ्गल बेन्चले गरेको फैसलाउपर पुनर्विचार गर्ने दुई जना न्यायाधीशहरू भएको बेन्च वा सभा; खण्डन्यायाधिकरण ।

डिमरेज— ना॰ [अङ्॰] गोदाम आदिमा रहेका मालसामान अधिक समय रहनाले तिर्नुपर्ने हर्जाना ।

डिमाई— ना॰ [अङ्॰] लमाइ बाइस इन्च र चौडाइ अठार इन्च भएको कागतको नाप । ~ साइज— ना॰ त्यस्तो कागतको आकार (पुस्तक, पत्रिका आदिमा॰ ।

डिमार्केसन— ना॰ [अङ्॰] वनजङ्गलको सुरक्षा आदिका निम्ति घेराबन्दी गर्ने काम; वनघेराउ ।

डिम्किनु— अ॰ क्रि॰ [डिम्को+इ+नु] हे॰ डम्किनु ।

डिम्की— ना॰ [था॰] तराई क्षेत्रमा प्रचलित दमाहाको रूपको तालबाजा ।

डिम्के— वि॰ [डिम्को+ए] डिम्को भएको; डिम्कोजस्तो । ~ चिउरा— ना॰ मुड्कीको पिटाइ; थप्पड ।

डिम्को— ना॰ [सं॰ डिम्] मुड्कीको पिटाइ वा हनाइ; मुक्का; घुस्सा । श्र डिम्क्याइ— ना॰ डिम्क्याउने क्रिया वा प्रक्रिया । डिम्क्याइनु— क॰ क्रि॰ डिम्क्याउन लाइनु । डिम्क्याउनु— स॰ क्रि॰ मुड्कीले हान्नु; डिम्को दिनु; मुड्क्याउनु; डिम्म्याउनु । डिम्क्याहट— ना॰ डिम्क्याउने किसिम वा काम; डिम्क्याइ ।

डिम्ब— ना॰ [सं॰] १. चरा आदिको फुल; डिम्बा । २. डरले कराउँदाको शब्द; चिच्च्याहट । ३. कलह; झगडा । ४. बच्चो; बालक । ~ नली— ना॰ डिम्बाशयबाट गर्भाशयमा डिम्ब आउने नली ।

डिम्बर— ना॰ कागतीका जत्रा दाना हुने, भित्र मसिना गेडा भएको, भदौअसोजतिर पाक्ने काँडादार जङ्गली फल । डिम्ब स्खलन— ना॰ [सं॰] डिम्बाशय वा अण्डाशयबाट पूर्ण रूपले विकसित डिम्ब झर्ने काम ।

डिम्बा— ना॰ [सं॰ डिम्बे चरा आदिको फुल; अन्डा ।

डिम्बाशय— ना॰ [सं॰] स्त्री जननेन्द्रियमा पाठेघरभन्दा पनि भित्रतिर रहेको, डिम्ब बनेर त्यसको विकास हुने स्थल ।

डिम्बिका— ना॰ [सं॰] १. कामवासनाको बढी इच्छा गर्ने स्त्री; कामुक स्त्री; वेश्या । २. पानीको फोको ।

डिम्म— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ डिम्+म] जीउमा मुड्कीले हान्ने किसिमले; ड्याम्म ।

डिम्मा— ना॰ [रू डिम्+मो १. मुड्कीको हनाइ; मुक्क । २. कुटाइ; पिटाइ । > डिम्म्याइ— ना॰ डिम्म्याउने काम; डिम्क्याइ ।

डिम्म्याइनु— क॰ क्रि॰ डिम्म्याउन लाइनु; डिम्क्याइनु ।

डिम्म्याउनु— स॰ क्रि॰ डिम्मा दिने काम गर्नु; हे॰ डिम्क्याउनु ।

डिल— ना॰ सुरक्षाका निम्ति वा साँधसिमाना अलग्याउन बनाइने जमिनको ठूलो आली; कान्लो; किनार । — डाल— ना॰ शरीरको स्वस्थ आकार; छाँटकाँट । — डौल— ना॰ आकारप्रकार; छाँटकाँट; कद ।

डिलबु— ना॰ [भो॰ ब॰] बौद्ध सङ्गीतमा प्रयोग गरिने एक प्रकारको कलात्मक घण्ट ।

डिलर— ना॰ [अङ्॰] अर्धसरकारी र व्यापारिक संस्थाहरूबाट उत्पादित वा आयात गरिएका वस्तुहरू उचित मूल्यमा बेच्न खटाइएको आधिकारिक स्थानीय व्यक्ति; स्थानीय वितरक ।

डिल्कनु— ना॰ [डिल+कनु] सानो डिल ।

डिसमिस— ना॰ [अङ्॰] श्री ५ को सरकार वादी हुने मुद्दाबाहेक अन्य मुद्दामा वादी–प्रतिवादी दुवै थरीले तारिख गुजारेमा र प्रमाण बुझ्दैका अवस्थामा वादी अनुपस्थित भएमा गरिने निर्णय वा फैसला; खारेजी; बर्खासी ।

डिसेम्बर— ना॰ [अङ्॰] ग्रेगोरी पात्रोअनुसार मङ्सिर र पुस महिनाका बीचमा पर्ने एकतीसदिने, आखिरी महिना ।

डिस्टिलरी— ना॰ [अङ्॰] मद्य वस्तु आदिको उत्पादन गर्ने कारखाना; मदभट्टी ।

डिस्पेन्सरी— ना॰ [अङ्॰] १. औषधी–उपचार गर्ने सामान्य स्तरको स्वास्थ्यकेन्द्र । २. औषधीभण्डार; औषधालय ।

डिही— ना॰ [ (अधि॰+त्यको १. कसैको खान्की, खुवा, मानाचामल आदिमा दरिएको वा एकै जनाको अधिकारमा रहेको पाखो जग्गा । २. पहाडको फेदीमा केही अग्लो ठाउँमा रहेको समथर जमिन । ३. खेतका बीचतिर केही अग्लो ठाउँमा बनाइएको कटेरो ।

डीब— ना॰ हे॰ डिब ।

डीन— ना॰ हे॰ डिन ।

डुँड— ना॰ [सं॰ द्रोणे १. गाईबस्तुलाई कुँडो, नुन, भुस्सा आदि दिइने काठ वा ढुङ्गा खोपेर बनाइएको सानो नाउजस्तो भाँडो । २. पानी ल्याउन वा पठाउनका निम्ति हालिने ढुङ्ग्रोजस्तो वा कुलेसोका ढाँचाको माटो, टिन, भाटा आदिको कोप्रो पारिएको वस्तु । ३. नालको पानी निकास हुने प्वाल; पनालो । ४. तोरी आदिको गेडा चुटेको खोस्टो ।

डुँडाइ— ना॰ [रू डुँडाउ (+आइ॰] डुँडाउने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] डुँडाइनु— अ॰ क्रि॰ डुँडाउने होइनु ।

डुँडाउनु— अ॰ क्रि॰ [डुँड+आउ+नु] १. भालेले पोथी वा पोथीले भाले खोज्दै हिँड्नु; सम्भोगको चाहनाले यताउति लर्खरिनु । २. भित्रको छटपटी वा उकुसमुकुसले कराउँदै हिँड्नु ।

डुँडुलो— ना॰ [डुँडो+उलो] १. हेय वा निन्दाको अर्थमा हत्केलो; हर्थुङ्गो । वि॰ २. डुँडो भएको । स्त्री॰ डुँडुली ।

डुँडे/डुँडो— वि॰ १. हात वा गोडाका आँैला नभएको । २. हात वा हर्थुङ्गो नभएको । ३. छोटो हात भएको ।

डुइँया— ना॰ [रू डुहिँयो नेवारजातिको एक वर्ग; डुहिँया ।

डुकु१— ना॰ [नेवा॰ दुकुे तरकारी, अचार आदि बनाएर खाइने रायो, मूला आदिको फूल, मुनासहितको कमलो डाँठ ।

डुकु२— वि॰ इलम, उद्योग वा काम नभई यताउति डुलिरहने; बेइलमी; निरुद्योगी । ~ लट्ठक— तोरीलाहुरे । ~ लन्ठ/लन्ठन

/लन्ठु— वि॰ विनाकाम यताउति हल्लने वा लर्खरिने; बेइलमी ।

डुक्र–नु— अ॰ क्रि॰ [सं॰ दुष्कर+नु] १. साँढे, बाघ आदि कराउनु; गर्जनु । २. फुर्ती वा गर्वसाथ ठूलोठूलो स्वरले बोल्नु; ठूलो डाँको झिकेर बोल्नु; कुर्लनु । > डुक्राइ— ना॰ डुक्रने क्रिया वा प्रक्रिया । डुक्राइनु— क॰ क्रि॰ डुक्रन लाइनु । डुक्राउनु— प्रे॰ क्रि॰ डुक्रन लाउनु । डुक्रिनु— अ॰ क्रि॰ डुक्रनु ।

डुगडुग— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ डुग्+अ (बि॰)] डमरु, ट्याम्को, सानो दमाहा आदि बजाउँदा ताल वा शब्द आउने गरी । श्र डुगडुगी— ना॰ १. छालाले मोरेको दमाहाका ढाँचाको सानो बाजा; एक किसिमको ट्याम्को । २. कराईकराईकन सबैलाई सुनाएर फयल गरिने कुरा ।

डुग्गी— ना॰ [अ॰ मू॰ डुग्+ई] हल्ल; डुगडुगी (जस्तै— डुग्गी पिटाउनु, डुग्गी फिराउनु॰रू

डुबडुब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ डुङ् (बि॰)] सडेगलेका वस्तु, खानेकुरा आदि बेसरी गनाउने भएर; ठसठस । श्र डुबडुबती/डुबडुबी— क्रि॰ वि॰ चर्कोसित गनाउने गरी; ठसठसी ।

डुङ्गा— ना॰ [सं॰ द्रोणे नदीमा वारपार गर्नका निम्ति काठ खोपेर वा फल्याकहरू गाँसगुँस पारेर बनाइएको, बहना खियाएर चलाइने साधन; नाउ; नौका ।

डुङ्गुर— ना॰ [प्रा॰ डुंगरे १. ठूलो थुप्रो; रास; डङ्गुर । वि॰ २. प्रशस्त, थुप्रो; धेरै ।

डुङ्ग्री— ना॰ भएनभएका कुरा सबैतिर फिँजिने किसिमले गरिने हल्ला । ~ पिट्नु— टु॰ हल्ला फिँजाउने काम गर्नु ।

डुङ्ब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ डुङ्+ब] सडेगलेका वस्तु, खानेकुरा आदि नराम्रोसित गनाउने गरी; ठस्स ।

डुठो— ना॰ इँट, ढुङ्गा आदिको सानो टुक्रो ।

डुण्डुभ— ना॰ [सं॰] पानीमा बस्ने विष नभएको एक जातको सर्प; डुमसर्प ।

डुण्डुल— ना॰ [सं॰] सानो खालको एक जातको लाटोकोसेरो ।

डुन्डी— ना॰ [प्रा॰ डुम्ब+ई] १. छालाले मढेको, ठोकेर बजाइने एक किसिमको बाजा । २. त्यो बाजा बजाएर सर्वसाधारणलाई कुनै कुरा सूचित गर्ने काम ।

डुन्डु— ना॰ [सं॰ डुण्डुके लसुनका पोटीमा गहुँ घुसारी रोपेर उमारिने गहुँकै बोटजस्तो र लसुनको स्वाद आउने एक किसिमको साग; साँखुलो ।

डुप्लिकेटर— ना॰ [अङ्॰] प्रतिलिपि छाप्ने यन्त्रविशेष; लिथो मेसिन ।

डुङ्–नु— अ॰ क्रि॰ १. कुनै वस्तु वा प्राणी पानीभित्र पर्नु; कीराफटेङ्ग्रा तरल पदार्थभित्र पर्नु । २. कुनै कामकुरोमा गडेर विचार गर्नु वा तल्लीन हुनु । ३. धनसम्पत्ति आदि पूरै नष्ट हुनु; अन्तिम अवस्थामा पुग्नु । > डुबाइ— ना॰ डुब्ने काम वा किसिम ।

डुबाइनु— क॰ क्रि॰ डुब्न लाइनु । डुबाउनु— प्रे॰ क्रि॰ डुब्ने पार्नु; डुब्न लगाउनु । डुबिनु— अ॰ क्रि॰ डुब्ने काम होइनु ।

डुबुल्की— ना॰ [डुङ्+उल्की] पानीमा थोरै बेर डुब्ने काम; डुब्की; गोता । डुबौ बोटी— ना॰ [डुङ्+औ+बोटी] हिउँदेबर्खे दुवै बाली (दिव्य॰) ।

डुब्की— ना॰ [डुङ्+की] १. घोडाले वेग छोडेको हिँडाइ वा कुदाइ । २. हे॰ डुबुल्की ।

डुम— ना॰ [प्रा॰ डुबे १. कुनैकुनै बालखेलमा अछूत बन्ने व्यक्ति ।

(उदा॰— यति नाना फाट्यो, मुसाले काट्यो, सिइदेऊ न डुम दाइ ;) २. चाण्डाल जातिविशेष; डोम; डुम्रो । ~ काग— ना॰ हे॰ ढोले काग । ~ सर्प— ना॰ शरीरमा ठाडा धर्काहरू देखिने एक जातको सर्प ।

डुम्म— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ डुम्+म] १. खानेकुरा धेरै खानाले वा वायु बढ्नाले पेट फुलेर वा ढुस्सिएर; टुन्न । २. कसैलाई डिम्क्याउँदा आवाज आउने चालमा; डिम्म ।

डुम्री— ना॰ [सं॰ उडुम्बरश्र डुम्बरश्र डुम्री] लाम्चा पात हुने, फूल नफुलीकनै अञ्जीरका जस्ता फल फल्ने, वरका जातको रूख वा त्यसैको फल ।

डुम्रो— हे॰ डुम ।

डुल्–नु— अ॰ क्रि॰ १. मन बहलाउनका लागि वरपर, यताउति हिँड्नु; टहल्नु । २. कुनै कामविशेषले वा हेर्ने उद्देश्यले नयाँ–नयाँ ठाउँमा घुम्नु; घुमफिर गर्नु । > डुलन्ता/डुलन्ताम्/डुलन्ते— वि॰ डुलिरहने स्वभावको; डुलुवा । डुलफिर— ना॰ डुल्ने वा टहल्ने काम; घुमफिर । डुलाइ— ना॰ डुल्ने वा डुलाउने क्रिया–प्रक्रिया ।

डुलाइनु— क॰ क्रि॰ डुल्न लाइनु । डुलाउनु— प्रे॰ क्रि॰ डुल्न लाउनु ।

डुलि— ना॰ [सं॰] सानो जातको पोथी कछुवा; कछुवी ।

डुलिनु— अ॰ क्रि॰ [डुल्+इ+नु] डुल्ने काम भइनु; घुमिनु ।

डुलुवा— वि॰ [डुल्+उवो डुल्ने बानी भएको; डुलन्ते । ~ भूत— ना॰ १. डुलिरहने खालको र हिँडेका मानिसहरूउपर लाग्ने एक किसिमको कल्पित भूत । २. रन्डीबाज; गुन्डो ।

डुल्की— ना॰ [सं॰ डोलने उफ्रेजस्तो गरी चारै खुट्टा छुट्टाछुट्टै वा क्रमैले उठाएर दगुर्ने घोडाको चाल ।

डुस— ना॰ [अङ्॰ डुशे गुदबारबाट पाइप वा नलीबारा तरल औषधी पेटमा पुथ्याई दिसा खुलाइने उपचारविशेष ।

डुहिँया— ना॰ [नेवा॰ दुइँ] हे॰ डुइँया ।

डुहुरे— वि॰ [डुहुरो+ए] सानो कद वा गाँठीको; लुरे; डुहुरो । ~ मुसो— ना॰ १. सानो जातको मुसो । २. (लाक्षणिक अर्थमा॰ केही गर्न नसक्ने लुरे मानिस ।

डुहुरो— वि॰ [सं॰ दुर्बले १. सलक्क नपरी खिएको; सानो कद वा गाँठीको; लुरो । ~ मुसो— ना॰ १. सानो जातको मुसो । २. (लाक्षणिक अर्थमा) केही गर्न नसक्ने लुरे मानिस ।

डूँड— ना॰ हे॰ डुँड ।

डूम— ना॰ हे॰ डुम ।

डेँढी— ना॰ विष नहुने सानो जातको एक प्रकारको सर्प ।

डेउढा— वि॰ [डेडो] १. छड्के वा टेढो; ड्यौढा । २. बाङ्गो । ३. दोठ्याब परेको ।

डेउढी— ना॰ [सं॰ देहली] १.ढोकाअगाडिको ठाउँ; खड्गेली; ड्यौढी । २. बाटो मोडिने वा सडक घुमेको ठाउँ; मोड; घुम्ती ।

डेउढो— वि॰ [डेउढा+ओ] १. अरूसँग मिल्ने स्वभाव नभएको; डेब्रो; अड्भङ्ग्याहा; ड्यौढो । २. डेउढा वा छड्के (बाटो आदि॰ ।

डेक्ची— ना॰ [फा॰ देगचे थोरै बिट फर्केको, ठाडो र फराकिलो, पकाउने भाँडो; तपेस; डेक्ची ।

डेग— ना॰ [डग्] पाइलो; फड्को । (उदा॰— जति भने पनि उनी घरबाट डेग चलेनन्॰ । > डेगिलो— वि॰ डेग भएको; डेग लाग्ने ।

डेडे— वि॰ [डेडो+ए] डेडो ।

डेडो— वि॰ [प्रा॰ डेरे १. आँखा टेढो हुने वा टेढो भएर हेर्ने । २. कर्के; बाङ्गो (आँखा॰ ।

डेढ— वि॰ [प्रा॰ डिवड्ढे एक र आधा; साढे एक (१ज्ञ) । —

अक्कल— ना॰ नचाहिने खालको बढी अक्कल; । ~ अक्कली— वि॰ डेढअक्कल लाउने वा पूरा अक्कल नभएको; लालबुझक्कड । श्र डेढी— वि॰ एक र आधा; डेढ ।

डेपुटी— ना॰ [अङ्॰] नायब; उप (जस्तै — डेपुटी रजिस्ट्रार, डेपुटी सेक्रेटरी इ॰) ।

डेप्पा— वि॰ [नेवा॰ देपो दायाँभन्दा बायाँ हात बढी चल्ने वा चलाउने; देब्रे; बाउँटे ।

डेबरकाँडो— ना॰ सुन्तला रबको जरा र ठूलठूला काँडा हुने, चाँगेका जस्ता पात लाग्ने, पहेँला बाटुला फूल फुल्ने एक जातको लहरो ।

डेब्रि–नु— अ॰ क्रि॰ [डेब्रो+इ+नु] १. टेढो स्वभावको हुनु; टेढिनु । २. डेब्रो हुनु; बाउँटिनु ।

डेब्रो— वि॰ १. भनेको नबुझ्ने वा एक थोक भनेकामा अर्कै थोक गर्ने; अधबेस्रो; बाउँटो । २. भनेको नटेर्ने; अटेर ।

डेब्य्राइ— ना॰ [रू डेब्रि (+याइ॰] डेब्रिने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] डेब्य्राइनु— क॰ क्रि॰ डेब्रो पारिनु । डेब्य्राउनु— प्रे॰ क्रि॰ डेब्रो पार्नु ।

डेरा— ना॰ [प्रा॰ डायाले १. थोरै वा केही दिनका निम्ति बसिने, अर्काको घर; अस्थायी वासस्थान । २. भाडाको घर वा कोठो । — डन्डा— ना॰ अस्थायी बसोबास र आवश्यक सरसामानसहितको व्यवस्था ।

डेरी— ना॰ [अङ्॰ डेयरी] गाईभैँसी आदि पाल्ने वा नौनी आदि निकाल्ने र प्रशोधित दूध सर्वसाधारणमा बिक्रीवितरण गर्ने स्थान; दुग्धशाला; दूधघर । ~ फर्म— ना॰ डेरीको कारखाना; दुग्ध विकास संस्थान ।

डेरे— वि॰ [डेरो+ए] डेडे; डेरो ।

डेलि–नु— स॰ क्रि॰ [डेली+नु] १. पेट डुम्म हुने किसिमले धेरै खानु; बुकुल्याउनु । अ॰ क्रि॰ २. तृप्त हुनु; अघाउनु ।

डेली— ना॰ [सं॰ डल्लके १. बाँसका चोया, बेत आदिबारा बनेको पेटारो । २. पहिलेपहिले दही, मही आदि हालेर बोकिने बाँस वा बेतका चोयाबाट बुनेको भाँडो ।

डेल्याइ— ना॰ [रू डेलि (+याइ॰] डेलिने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] डेल्याइनु— क॰ क्रि॰ डेलिने पारिनु । डेल्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ डेलिने पार्नु ।

डेस्क— ना॰ [अङ्॰] लेख्नपढ्नका निम्ति उपयोग गरिने टेबुलजस्तै फर्निचर; घर्रावाल टेबुल ।

डोँड— ना॰ एक प्रकारको सर्पविशेष ।

डोइल्या— ना॰ निगालाको चोयाले बुनिने डोकाका आकारको एक प्रकारको घरेलु साधन ।

डोके— वि॰ [डोको+ए] डोको बोकेर मात्र पेटपालो गर्ने; डोको बोक्ने; डोकासँग सम्बन्धित ।

डोकेसो— ना॰ [डोको+एसो] १. रुन्चे लागेका केटाकेटीलाई डोकाले छोपी पानी खन्याएर गरिने सजाययुक्त उपचार । २. चराचुरुङ्गी समात्ने डोकाको पासो ।

डोको— ना॰ [सं॰ डल्लके १. बाँस, निगाला आदिका चोयाले बुनेको, ठूलठूला आँखा वा प्वाल हुने, मालताल हाली नाम्लो वा खकनसमेत लगाएर पिठिउँमा बोकिने सोलीजस्तो भाँडो । २. सरकारी हुलाक बोकेबापत खान्कीका रूपमा केही जग्गा आदि पाइने पुरानो प्रचलनको रकम । ~ न डालो— वि॰ केही पनि नहुने स्थिति; अर्थ न बर्थको; विनापत्ताको । ~ नाम्लो— ना॰ बोक्ने भाँडो र बोकिने डोरी, नाम्लो आदि साधन; डोको र नाम्लो । ~ पानी— ना॰ हे॰ डोकेसो ।

डोबमेन— ना॰ [भो॰ ब॰] छवटा तार भएको र टाउकोमा प्रायः घोडाको टाउको खोपिएको हुने, सेबु्रनाच र गीतमा बजाइने, टुङ्नाको ठूलो रूपको बाजा ।

डोटी— ना॰ नेपालको सुदूर पश्चिममा रहेको, सेती अञ्चलभित्र पर्ने एक जिल्ला । > डोटेल— वि॰ १. डोटी जिल्लामा बस्ने वा डोटीको निवासी; डोटी जिल्लाको; डोटीसम्बन्धी । ना॰ २. नेपालीको एउटा थर । डोट्याल— ना॰ डोटेल ।

डोङ्–नु— स॰ क्रि॰ [डोब+नु] १. कोट, पाइन्ट आदि सिउँदा मिलानका निम्ति पहिले ठूलठूला टाँका गरेर तुन्नु वा फड्को मारेर सिउनु; डोब लगाउनु; चिनु लगाउनु । २. चोट वा घाउ लाउनु; खिल्नु । ३. चोपल्नु; डुबाउनु ।

डोब— ना॰ [सं॰ डिम्] १. सिलाइ, खोपाइ आदिको चिह्न । २. हलो, बन्चरो आदि हतियारबाट लागेको चोट; डाम; खत । ३. कामको अन्दाजका निम्ति पहिले लगाइने चिनु । ४. चास (खेत॰ ।

डोबटी— ना॰ [रू दोबरी] बाक्लो खालको एक जातको खाँडी ।

डोबाइ— ना॰ [रू डोङ् (+आइ॰] डोब्ने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] डोबाइनु— क॰ क्रि॰ डोब्न लाइनु । डोबाउनु— प्रे॰ क्रि॰ डोब्न लाउनु; चिनु लाउनु । डोबिनु— क॰ क्रि॰ डोब्ने काम गरिनु । डोबिल्का डोबिल्की— ना॰ [डोबिल्को+डोबिल्को] सानाठूला डोबिल्काको समूह; डोबिल्को र डोबिल्की । डोबिल्की– ना॰ [डोबिल्को+ई] सानो डोबिल्को ।

डोबिल्को— ना॰ [डोङ्+इल्को] पानीको सानो दह; सानो किसिमको जलाशय वा कुवा; डोब्किलो । डोब्किला डोब्किली— ना॰ [डोब्किलो+डोब्किलो] सानाठूला धेरै डोब्किला ।

डोब्किलो— ना॰ [डुब्कि+इलो] पानी भएको सानो खाल्डो; डोबिल्को ।

डोम— ना॰ [सं॰ डेमे डुम; चाण्डाल । > डोमे— वि॰ डोमसम्बन्धी वा डोमको; डोमलाई दिइने (अनाज, पैसा आदि॰ ।

डोर— ना॰ [सं॰] १. कुनै विशेष काम गर्न केही दिनका निम्ति अड्डाबाट बाहिर खटाइने कर्मचारीहरूको टोली वा त्यस टोलीले गर्ने काम । २. तीर्थयात्राको प्रसङ्ग । ३. धागो; सूत; डोरो ।

डोरि–नु— अ॰ क्रि॰ [डोरो+इ+नु] अरूले जता लग्यो उतै लागिनु; डोरी, हात आदि समातेर हिँडिनु ।

डोरिया— वि॰ [डोरि+इयो डोथ्याउने; सम्बन्ध गाँस्ने । ~ फरिया— ना॰ धागा, फरिया आदि स्त्रीजातिले लाउने शृङ्गारसाधन र वस्त्र ।

डोरी— ना॰ [सं॰ डोरे बाबियो, धागो, पाट आदिले बाटिएको, पोयो लगाइएको वा नलगाइएको मोटो डोरो; लखाकी ।

डोरेँटो— ना॰ [डोरो+एटो] एक–दुई जना मात्र हिँड्न हुने सानो बाटो; गोरेटो ।

डोरे— वि॰ [डोरो+ए] डोरो भएको; धर्काधर्की भएको; डोरोसम्बन्धी ।

डोरेटो— ना॰ [डोरो+एटो] हे॰ डोरेँटो ।

डोरेपिब— ना॰ [डोरे+पिब] रूखको हाँगामा बाँधेर दुईतिर मोटो डोरी झुन्ड्याई तल काम्रो हालेको मच्चाएर खेलिने पिब ।

डोरो— ना॰ [सं॰ डोरे १. बुन्ने, बाँध्ने आदि काम लिइने कपास, ऊन, पाट आदिको बाटिएको वा बटारिएको तन्तु; धागो; सूत । २. पीठो, चून आदि धूलो वस्तु खसालिएको सोझो धर्को; रेखा । ३. रक्षासूत्र । ४. बाटो; गोरेटो । — वाल— ना॰ मध्यस्थललाई मदत गर्ने काममा खेलका मैदानको छेउमा रहने अधिकारी । श्र डोथ्याँटो— ना॰ हे॰ डोरेँटो ।

डोथ्याइ— ना॰ [रू डोरि (+याइ॰] १. डोरिने क्रिया वा प्रक्रिया । [ डोथ्याउ+याइ] २. डोथ्याउने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] डोथ्याइनु— क॰ क्रि॰ समातेर हिँडाइनु । [ > ] डोथ्याउनु— स॰ क्रि॰ १. पशुहरूलाई डोरी आदिले बाँधेर घिच्च्याउनु । २. सरासरी वा राम्ररी हिँड्न नसक्नेलाई कुनै आधार दिएर अथवा समातेर लैजानु । ३. कसैलाई आ६नो पछि–पछि लगाएर हिँडाउनु वा लानु ।

डोल्–नु— [सं॰ दोलने हाँगा, पात आदि यताउति झुल्नु; हल्लनु ।

डोल— ना॰ [प्रा॰ डोल< सं॰ दोले १. इनारबाट पानी झिक्न उपयोग गरिने डल्लो खालको भाँडो । २. दुई डाँडाका बीचमा रहेको खेती गर्न हुने लामो, सोतो जमिन ।

डोला१— ना॰ [सं॰ दोल+ओ मानिसले बोक्ने झोलुङ्गोजस्तो लामो सवारी; डोली ।

डोला२— ना॰ [रू दुलही] विवाह गर्नका लागि अन्यत्रबाट घरमा ल्याएर राखिएकी कन्या; विवाहअघि घरमा तालिम गर्न ल्याइएकी कन्या ।

डोलाइ— ना॰ [रू डोल्/डोलाउ (+आइ॰] डोल्ने वा डोलाउने क्रियाप्रक्रिया । [ > ] डोलाइनु— क॰ क्रि॰ डोलाउने काम गरिनु; झुलाइनु । डोलाउनु— स॰ क्रि॰ १. चमर, पङ्खा आदि बिस्तारैबिस्तारै हम्कनु वा हल्लाउनु; झुलाउनु । २. कसिङ्गर वा मिसिएका वस्तुहरू छुट्ट्याउन नाङ्लामा अनाज हालेर बिस्तारै हल्लाउनु ।

डोलाजी— ना॰ [डोला+जी] विवाह गर्नका निम्ति अन्यत्रबाट घरमा ल्याएर राखिने वर ।

डोलामी— ना॰ [रू डोले] डोलो किसिमको लामो र सलक्क परेको कपालको चुल्ठो ।

डोलि–नु— अ॰ क्रि॰ [डोल्+इ+नु] हल्लिनु; झुलिनु ।

डोली— ना॰ [डोला+ई] दुईतिरबाट मानिसबारा बोकिने, डाँडीमा अड्याइएको, झोलुङ्गोजस्तो र सुत्न हुने एक किसिमको सवारी; डोला ।

डोले— ना॰ [डोली+ए] १. डोली बोक्ने वा डोली बोकेर जीविका चलाउने मानिस । २. भान्सामा खानेकुरो ल्याउने वा भाँडा माझ्ने नोकर । ~ ढोले— ना॰ डोली बोक्ने र बाजा बजाउने व्यक्ति; डोले र ढोली ।

डोलेपैसो— ना॰ [डोलो+पैसो] पहिलेपहिले चल्तीमा आएको पन्यूँको डाँठजस्तो पैसो ।

डोलेठो— ना॰ [डोलो+एठो] डोलो परेको वा बाटुलो खालको काठ ।

डोलो— वि॰ [डोल+ओ] चारपाटे वा चेप्टो नभई लामो र गोल किसिमको; समरो (पाखुरा, लट्ठी, स्तम्भ आदि) । ~ गुँद— ना॰ डोला पात हुने एक जातको गुँद झार ।

डोल्पा— ना॰ नेपालको मध्यपश्चिमाञ्चल विकासक्षेत्रभित्र पर्ने कर्णाली अञ्चलको उत्तरी भेकमा रहेको एक जिल्ला ।

डोल्याइ— ना॰ [रू डोल्याउ (+आइ॰] डोल्याउने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] डोल्याइनु— क॰ क्रि॰ डोलो पारिनु ।

डोल्याउनु— स॰ क्रि॰ [डोलो+याउ+नु] डोलो पार्नु; गोलो र लाम्चिलो बनाउनु ।

डोल्सी— ना॰ [रू डोली] दुईतिर किनार उठेको भई माझमा गहिरो परेको खाल्डो; त्यस्तै खालको लामो रेखा ।

डोहो१— ना॰ [सं॰ द्रोहे कसैको उन्नति वा सुखसन्तोष देखेर मनमा हुने डाह; रिस; ईर्ष्या ।

डोहो२— ना॰ [सं॰ दुर्लभे १. कुनै आवश्यक वस्तुका निम्ति भएको खाँचो; हर्जो । २. कमी; न्यूनता । ~ डोहो— ना॰ आवश्यक कुराको कमी होलाहोलाजस्तो स्थिति; पुगेस–पुगेस । (उदा॰— मलाई यसपल्ट खर्चले डोहोडोहो पारेको छ॰ ।

डौँठे— वि॰ [रू डाँठे १. काम गर्ने खुबी, सीप वा ढङ्ग नभएको । २. ठर्रो मिजासको; ठाडे । ~ निहुरो— ना॰ ठूलठूला डाँठ हुने एक जातको निहुरो ।

डौँडारि–नु— अ॰ क्रि॰ [डौँडारो+इ+नु] १. कुनै कामकाज नगरी यताउति डुल्नु; ढौँटारिनु । २. फतफताउँदै वा फटफटाउँदै यताउति लरखरिनु ।

डौँडारे— वि॰ [डौँडारो+ए] १. काम गर्ने सीप वा ढङ्ग नभएको । २. जथाभाबीसँग वा नचाहिँदो किसिमले खर्च गर्ने । ३. बेकाममा घुमिरहने; डुलुवा ।

डौँडारो— ना॰ जमिन, भित्ता आदिमा परेको ठूलो प्वाल; भ्वाब; भँड्खारो ।

डौँडाथ्याइ— ना॰ [रू डौ”डारि (+याइ॰] डौँडाथ्याउने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] डौ”डाथ्याइनु— क॰ क्रि॰ काम न काजसित डुलाइनु ।

डौँडाथ्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ काम न काजसित यताउति डुलाउनु ।

डाँैल— ना॰ [सं॰ देहे १. शरीर आदिको आकारप्रकार । २. कुनै रचनाको बनोट । ३. कुनै वस्तु वा कामको रूपरेखा; खाका ।

ड्याक— ना॰ [नेवा॰ घायेगु] व्यापार गर्दा मुनाफा र परल मोलसमेत प्राप्त नभई भएको हानि; घाटा; नोक्सान ।

ड्याब— ना॰ १. बाली लगाउनका निम्ति दुईतिर कुलेसो पारी माझमा थोरै उठाइएको, माटाको लामो र खण्डेदार सानो डिल । वि॰ २. बुद्धि नभएको; लट्ठक । — पाटा/पाता— ना॰ रूख, पात आदिमा गुँड बनाएर बस्ने रातोरातो, ठूलो एक जातको कमिलो ।

ड्यामड्याम— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ड्याम+अ (बि॰)] १. लगालग मुक्क्याउने गरी; ढ्यामढ्याम । २. एकपछि अर्को गर्दै पछारिएर । श्र ड्यामड्यामती/ड्यामड्यामी— क्रि॰ वि॰ लगातार मुक्क्याउने वा पछारिने किसिमले ।

ड्यामप्रुफ— ना॰ [अङ्॰] जमिनको चिसो नआओस् भन्न्ाका निम्ति र बलियो पार्नका लागि घर आदि बनाउँदा जग, गारो वा भुइँमा गरिने ढलान ।

ड्याम्म— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ड्याम्+म] १. कसैलाई मुक्काले हिर्काउँदा ठूलो आवाज आउने गरी; ढुस्स; ढ्याम्म । २. छाया, बादल, कुहिरो आदिले व्यापक रूपमा ढाकिएर । ३. आवाज आउने गरी पछारिँदै ।

ड्यौढा— वि॰हे॰ डेउढा ।

ड्यौढी— ना॰हे॰ डेउढी ।

ड्यौढो— वि॰हे॰ डेउढो ।

ड्रम— ना॰ [अङ्॰] १. मट्टितेल, अलकत्रा, पेट्रोल आदि हाल्न प्रयोग गरिने गोलो ठूलो ढ्वाब; त्यस्तो भाँडो । २. छालाको गोलो प्रmेममा दुवै छेउबाट वरिपरि छालाकै डोरीले दरोसँग कसेर बनाइएको लट्ठी वा हातले बजाइने वाद्ययन्त्र; ढोल; मृदङ्ग ।

ड्राइक्लिन— ना॰ [अङ्॰] आधुनिक मेसिनबारा हुने कपडाको धुलाइ वा त्यस्तो धुलाइ हुने स्थान; धुलाइघर ।

ड्राइभर— ना॰ [अङ्॰] मोटर, ट्रक आदि हाँक्ने व्यक्ति; चालक ।

ड्रामा— ना॰ [अङ्॰] १. अभिनय; नाटक; नाट्यकला । २. रङ्गमञ्चमा प्रदर्शन गरिने र रेडियो तथा टिभीबाट समेत प्रसारित हुने अभिनेय काव्य ।

ड्वाँड्ब— क्रि॰वि॰हे॰ ड्वाङ्ग ।

ड्वाँड्वाँ— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ड्वाँ (बि॰)] १. गाईवस्तुले एकोहोरो कराउने गरी । २. ठूलो डाँको छोडेर रुँदै वा ठूलो स्वरले कराउँदै ।

ड्वाबड्वाब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ड्वाब+अ (बि॰)] झ्याल, ढोका आदि एकदम ह्वाङ्ब भएर खुला हुने गरी । श्र ड्वाबड्वाबती— क्रि॰ वि॰ अझै ड्वाबड्वाब हुने गरी ।

ड्वाङ्ग— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ड्वाङ्+ग] १. एकै चोटि बेसरी लड्ने वा पछारिने गरी; ड्वाङ्ब । २. झ्यालढोका आदि सबै खुला भएर ।

ड्वाङ्ग्राङ्ब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ड्वाङ्ग्राङ्+ब] जोडसँग लड्ने वा पछारिने गरी ।

ड्वाम्म— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ड्वाम्+म] तीखो आवाज आउने गरी पछारिएर; मुड्कीले हिर्काएको जस्तो आवाज आउने गरी ।