नेपाली शब्दसमूह २५ ट
ट— देवनागरी वर्णमालाका व्यञ्जनवर्णमध्ये एघारौँ वर्ण; मूर्धन्य, ताडित, स्पर्शी, अघोष, अल्पप्राण व्यञ्जनवर्ण; टवर्गको पहिलो अक्षर; लेख्य रूपमा सो वर्णको प्रतिनिधित्व गर्ने लिपिचिह्न; ओठकाट्यो ट ।
टँकाइ— ना॰ [रू टाँक् (+आइ॰] टाँक्ने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] टँकाइनु— क॰ क्रि॰ टाँक्न लाइनु । टँकाउनु— प्रे॰ क्रि॰ टाँक्न लाउनु ।
टँगरो— वि॰ [प्रा॰ तुङ्गडो < सं॰ तुङ्गटे १. सुकुटे तर अग्लो; दुब्लो र अग्लो । २. टङ्ग्रङ्ब परेको; टिङ्गरो । ना॰ ३. पातलो झोल; सङ्लो झोल वा रस; टुर्रो ।
टँगाइ— ना॰ [रू टाँग् (+आइ॰] टाँग्ने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] टँगाइनु— क॰ क्रि॰ १. टाँग्ने काम गराइनु । २. झुन्ड्याउन लगाइनु । टँगाउनु— प्रे॰ क्रि॰ १.टाँग्ने काम गराउनु । २. झुन्ड्याउन लगाउनु ।
टँसाइ— ना॰ [रू टाँस् (+आइ॰] टाँस्ने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] टँसाइनु— क॰ क्रि॰ टाँस्न लाइनु । टँसाउनु— प्रे॰ क्रि॰ टाँस्न लाउनु । टँसिलो— वि॰ टाँसिएको; ठिक्क मिलेको ।
टक१— ना॰ [सं॰ तके १. प्रकाशपुञ्जको चहक; सूर्य, चन्द्र, बत्ती आदिको प्रकाश; पानी, ऐना वा यस्तै टलकदार वस्तुमा परेर अन्यत्र फर्केको उज्यालो; प्रतिबिम्ब । २. एकसुरको हेराइ; आँखा झिम्म नगरीकनको हेराइ; स्थिरदृष्टि । ३. लालसा; तीव्र इच्छा ।
(उदा॰— हरिलाई पढ्ने टक बसेको छ॰ ।
टक२— ना॰ [सं॰ टङ्के १. रुपियाँपैसा आदिमा लगाइएको सरकारी छाप; मुद्रा वा सिक्कामा लगाइने सरकारी चिह्न । २. मुद्रा; सिक्का; रुपियाँपैसा ।
टकटक— ना॰ [अ॰ मू॰ टक्+अ (बि॰)] १. साह्रो पदार्थमा केही कुराले आघात गर्दा वा धूलो आदि झार्नका लागि लुगा इत्यादि झट्कार्दा आउने ध्वनि । २. ठकठक; टुकटुक; टिकटिक (ध्वनि॰ ।
टकटका— वि॰ [रू टकटकी] १. धनसम्पत्ति र जहानपरिवार केही नभएको; टकटकिएको; निक्खरा एक्लो; टकटके; नाङ्गो । ना॰ २. रुपियाँपैसा; सरसामान ।
टकटकाइ— ना॰ [रू टकटक (+आइ॰] १. टकटक गर्ने क्रिया वा प्रक्रिया । २. छैन भनी अभाव जनाउने क्रिया वा प्रक्रिया । एकसुरे हेराइ । [ > ] टकटकाइनु— क॰ क्रि॰ १. धूलो आदि झार्न झट्कारिनु । २. टकटक ध्वनि निकाल्ने गरी आघात गरिनु । ३. एक सुरले हेरिनु । टकटकाउँदो— वि॰ निर्मल; उज्जर; सफा; स्वच्छ; राम्रो । टकटकाउनु— १. अ॰ क्रि॰ टकटकको आवाज पैदा हुनु । २. छैन भनी अभावग्रस्त देखा पर्नु; टकटकिनु । स॰ क्रि॰ ३. धूलो आदि झार्नु; टकटक्याउनु ।
ट टकटकापुर— वि॰ [रू टक/टकटको १. बिलकुल सेतो; एकदम सफा; स्वच्छ । ना॰ २. केही पनि नहुने स्थिति; अभाव; शून्यता; रिक्तता ।
टकटकाहट— ना॰ [टकटक+आहट] १. टकटक्याहट । २. एकसुरको हेराइ; टकटकी ।
टकटकाहा— वि॰ [टकटक+आहो १. टकटकाउने । २. एकसुरले हेर्ने ।
टकटकि–नु— अ॰ क्रि॰ [टकटक+इ+नु] १. एकदम रित्तिनु; केही पनि बाँकी नहुनु; सिद्धिनु । २. धूलो, कसिङ्गर वा पानी झर्नु; झारझुर हुनु । ३. कुनै कामबाट हात झिक्नु; फट्कार्नु; पन्छिनु ।
टकटकी— क्रि॰ वि॰ [टकटक+ई] १. एकोहोरो दृष्टिका साथमा; एकटक लाएर; स्थिर दृष्टिले । २. धूलोमूलो पूरै झर्ने गरी । ३. अभावग्रस्त देखा पर्ने चालसँग । ४. एकटकको आवाज उत्पन्न हुने किसिमले ।
टकटके— वि॰ [टकटक+ए] १. आ६नो जिम्मेवारी नसँभाल्ने; आ६नो उत्तरदायित्व वहन नगर्ने । २. टकटकिएर अभाव मात्र देखाउने । ३. पलायनधर्मी । ना॰ ४. टकाराँड ।
टकटक्याइ— ना॰ [रू टकटकि (+याइ॰] १. टकटकिने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [टकटक्याउ+आइ] २. टकटक्याउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] टकटक्याइनु— क॰ क्रि॰ १. कत्ति पनि बाँकी नराखी सबै रित्त्याइनु । २. धूलो झारिनु ।
टकटक्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ १. कपडा, लम्पट आदिमा परेको धूलो, कसिङ्गर वा पानी फड्कारेर झार्नु; झड्कार्नु । २. भएभरको सम्पत्ति खतम पार्नु; सिरीखुरी पार्नु । ३. धूलो झार्नु वा झार्न लगाउनु । टकटक्याहट— ना॰ टकटक्याइ । टकटक्याहा— वि॰ १. टकटकिने । २. टकटक पार्ने ।
टकमराइ/टकमरी— ना॰ [टक+मार्+आइ/ई] तामा, पित्तल, सुन, चाँदी आदि धातुलाई पैसा, रुपियाँ आदिमा ढाल्ने काम; रुपियाँ, पैसा आदि छाप्ने काम; मुद्रा बनाउने काम ।
टकमार्नु— स॰ क्रि॰ [टक+मार+नु] १. मुद्रा बनाउनु तथा त्यसमा छाप बसाउनु । २. जाली मुद्रा बनाउनु । ३. ज्योति मलिन पार्नु ।
टकराइ— ना॰ [रू टकराउ (+आइ॰] टकराउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] टकराइनु— अ॰ क्रि॰ ठोकिनु; जुधिनु ।
टकराउ–नु— अ॰ क्रि॰ [टक्कर+आउ+नु] कुनै दुई थरी वस्तु एक अर्कोमा रगडिनु; परस्पर जुध्नु; ठक्कर खानु; भिडिनु; ठोकिनु ।
टकसार— ना॰ [सं॰ टङ्कशालो १. विभिन्न धातुबाट रुपैयाँ– पैसा बनाउने वा ढाल्ने सरकारी अड्डा; मुद्रा वा सिक्का तयार गर्ने कारखाना । > टकसारी— ना॰ १. सरकारले आज्ञा
दिएमुताबिक मोहर, पैसा, असर्फी आदिमा टक ढाल्ने काम । २. त्यस्तो टक
ढाल्ने व्यक्ति । वि॰ ३. टकसारीको काम गर्ने ।
टका१— वि॰ [अ॰ मू॰ टक्+ओ केही नभएको; टाट; ठिङ्गो ।
टका२— ना॰ [टक+ओ १. रुपियाँपैसा; सिक्का; मुद्रा । २. दुईपैसे ढ्याक; दुई पैसाको समूह ।
टकाटक— क्रि॰ वि॰ [टक+आ+टक] १. धमाधम; ठ्याक्क; फटाफट । ना॰ २. खाँचो; हर्जा; खट्ट ।
टकार— ना॰ [सं॰] 'ट' अक्षर; टवर्गको पहिलो वर्ण ।
टकेर्नु— ना॰ [टका+एर्नु] बकेर्नुपछिको वा थाक्ने बेला भएको गाईभैँसी; थाकेर दूध नदिने अवस्थाको गाईबस्तु ।
टक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टक्+क] एकाएक रोकिने गरी; हिँड्दा–हिँड्दै एक्कासि अडिने चालले; अचानक हिँड्न छाडेर ।
टक्कर१— ना॰ [सं॰ टङ्कणे १. जडिएका रत्न वा मणिहरूको टलक–झलक बढाउनका लागि तलतिर राखिने धातुको पातलो पत्र । २. गहुँको मैदा रयालेर बनाइएको, टीका, छाप आदिमा प्रयोग गरिने लेसिलो पदार्थ ।
टक्कर२— ना॰ [प्रा॰] १. व्यक्ति वा वस्तु अर्कासँग रगडिने वा ठोकिने काम; ठक्कर; धक्का । २. प्रतिस्पर्धा; प्रतिबन्बिता; दाँजो । ३. च्याम्पटी, ओखर, भुरुब आदि घुमाउँदा नचली वा नहल्ली घुम्ने चाल ।
टक्कर३— ना॰ [सं॰ तगरे मुलायम, सेता र सुगन्धी फूल फुल्ने, दूध निस्कने एक प्रकारको बोट; त्यसैको फूल । > टक्करी— ना॰ टक्करको फूल वा वृक्ष ।
टक्का— ना॰ [सं॰ टङ्के हे॰ टका । — हार— ना॰ पुराना चाँदीका रुपियाँ वा चाँदीका भारतीय मुद्राले बनेको माला; कम्पनीमाला; पटनामाला ।
टक्र–नु— अ॰ क्रि॰ [टक्रक्क+नु] १. टक्क रोकिनु । २. अलग हुनु; भिन्नै वा छुट्टै रहनु । ३. पर सर्नु; नछुने हुनु ।
टक्रक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टक्रक्+क] १. चल्दाचल्दै एकाएक अड्ने गरी; टक्क । २. कतै नढलपलिने र वरपरका वस्तुसँग नछोइने गरी; अलग्ग ।
टक्राइ— ना॰ [रू टक्र (+आइ॰] टक्रने भाव, क्रिया वा किसिम । [ > ] टक्राइनु— क॰ क्रि॰ टक्रने पारिनु वा गराइनु । टक्राउनु— टक्रने पार्नु वा गराउनु; भिन्न तुल्याउनु; अलग्ग रखाउनु ।
टक्रिनु— अ॰ क्रि॰ [टक्र+इ+नु] १. कुनै कामकाजमा अगाडि सर्नु; देखा पर्नु । २. टक्रक्क परेर रहनु; छुट्टै रहनु । ३. सम्मानपूर्वक दिइनु; समर्पण गरिनु; चढिनु । > टक्य्राइ— ना॰ टक्रिने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । टक्य्राइनु— क॰ क्रि॰ टक्रिने पारिनु; सम्मानपूर्वक दिइनु । टक्य्राउनु— स॰ क्रि॰/प्रे॰ क्रि॰ १. सम्मानपूर्वक दिनु; समर्पण गर्नु; चढाउनु । २. टक्रक्क पारेर राख्नु ।
टक्स्याइ— ना॰ [रू टाक्सि (+आइ॰] टाक्सिने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया; दुब्लाइ । [ > ] टक्स्याइनु— क॰ क्रि॰ दुब्लो पारिनु । टक्स्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ दुब्लो पार्नु; टाक्सिने तुल्याइनु ।
टगर— ना॰ [सं॰ तगरे टक्करको बोट वा फूल; टक्करी ।
टबटब— ना॰ [अ॰ मू॰ टङ्+अ (बि॰)] १. भाँडाकुँडा ठोकिँदा निस्कने शब्द । २. लगातारको टब ध्वनि । क्रि॰ वि॰ ३. टबटबको आवाज उत्पन्न गरेर । > टबटबी— क्रि॰ वि॰ अझै टबटब भएर ।
टङ्क— ना॰ [सं॰] १. ढुङ्गा काट्ने फलामे छिनु; फलामको चुच्चे घन । २. बन्चरो वा यस्तै हतियार । ३. चार मासाको तौल । ४. मुद्रा; सिक्का । ५. स्वाग; सुहाग ।
टङ्कक— ना॰ [सं॰] १. ढुङ्गा फोर्ने फलामे छिनु । २. चाँदीको सिक्का । — शाला— ना॰ टङ्कशाला; टकसार ।
टङ्कण/टङ्कन— ना॰ [सं॰] १. टाइपराइटरले कागजमा अक्षर छाप्ने काम; धातुका पातामा नाउँ वा बुट्टाहरू खोप्ने काम । २. भाँडामा रसायन लाउने काम । ~ क्षार— ना॰ सुनचाँदी गलाउन हालिने पदार्थ; स्वाग । ~ शाला— ना॰ टङ्कण गर्ने वा टङ्कणको प्रशिक्षण दिने स्थान; टाइपघर । ~ सीमा— ना॰ टङ्कणकार्य गरिने ठाउँको हद वा परिधि ।
टङ्कार— ना॰ [सं॰] धनुको ताँदो खैँचेर छोड्दा निस्कने आवाज । २. तामा, काँस आदिका भाँडा एकअर्कामा ठोकिँदा आउने शब्द । ३. टक्कर; दाँजो; बराबरी । ४. प्रख्यात हुने कार्य; प्रसिद्धि । > टङ्कारी— वि॰ १. टङ्कार झिक्ने । ना॰ २. अर्जुन, शिव, वा राम ।
टङ्किका— ना॰ [सं॰] १. ढुङ्गा आदि काट्ने फलामे छिनु ।
टङ्कित— वि॰ [टङ्क+इत] टाइपराइटर आदिले मुद्रित; टाइप गरिएको ।
टङ्की— ना॰ [अङ्॰ ट्याङ्क+ई] १. पानी, तेल आदि राख्ने धातुको भाँडो । २. सहर वा घरमा पानी वितरण गर्न सँगालिएको जलाशय र त्यसको भाँडो वा कुनै शिल्पप्रबन्ध ।
टङ्ग— ना॰ [सं॰] मानिस वा पशुका दुई खुट्टाको दूरी; टाँग; खुट्टा ।
टङ्गन— वि॰ [सं॰ तुङ्गे १. खिनाउरो ; दुब्लोपातलो; ख्याउटे । २. अग्लो; टिङ्गरो । > टङ्गने— वि॰ १. दुब्लोपातलो; खिनाउरो; ख्याउटे (व्यक्ति वा पशु) । २. पातलो; सङ्लो; टुर्रो (झोल) । ३. अग्लो; लामघारे ।
टङ्गर/टङ्गरो— वि॰ [ठिङ्गो सं॰ तुङ्गो] १. एक्लो; सिख्रो; निःसन्तान । २. विनागुदीको; चोक्टा नभएको । > टङ्गरे— वि॰ झोल धेरै भएको (तिहुन॰; टुर्रे ।
टङ्ग्रङ्ब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टङ्ग्रङ्+ब] १. अक्कासिएर उभिँदै । २. एक्लिएर । ३. सङ्लो र पातलो हुने गरी; टुर्र ।
टङ्ब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टङ्+ब] टबको एकै आवाजमा; एकै टबको ध्वनिमा ।
टङ्रङ्ब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टङ्ब्रङ्+ब] पानी वा झोल मात्र हुने किसिमले (दाल, तरकारी आदि॰ ।
टटरो— वि॰ [टाट+रो] १. दुब्लो–पातलो; सुकेको र अग्लो; टँगरो; टट्टू । २. टर्रो मिजासको; टर्रो स्वभावको; निर्मायालु ।
टटलो— ना॰ तरबारका आकारको लामो कोसा र घण्टाजस्तो फूल फुल्ने बोट; फूल सुकाएर प्रायः औलो ज्वरमा औषधीका रूपमा खुवाइने र कोसाभित्रको पत्रमा जेलिएको बियाँलाई फूलको अभावमा माला उनिने वा देउतालाई चढाइने काम लिइने बोट ।
टट्कारो/टट्कालो— वि॰ [टाठो+कारो] स्पष्ट देखिने; खुलस्त; सफा; तड्कारो ।
टट्टरी— ना॰ [सं॰] १. ठट्टा; दिल्लगी । २. नभएको कुरा; झूटो व्यवहार । ३. एक प्रकारको ढोलबाजा ।
टट्टाइ— ना॰ [रू टट्टाउ (+आइ॰] टट्टाउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] टट्टाइनु— अ॰ क्रि॰ टट्टाइ अनुभव गर्ने होइनु ।
टट्टाइलो/टट्टाउँदो— वि॰ टट्टाउने खालको ।
टट्टाउ–नु— अ॰ क्रि॰ [सं॰ टण्ट+आउ+नु] १. शरीरमा चोटपटक लागेको वा घाउखटिरा भएको ठाउँमा कडा वस्तु वा चहथ्याउने औषधी पर्दा चर्को किसिमले दुख्नु; चहथ्याउनु; भबाउनु । २. भोक, प्यास, गर्मी आदिले सताउनु; पीडा हुनु । > टट्टिनु— अ॰ क्रि॰ १. दिनभर भोकै पर्नु; भोक, प्यास, गर्मी आदिले पीडित हुनु । २. अप्ठेरो ठाउँमा बस्दा–बस्दा उराठ लाग्नु । ३. टाट पल्टनु । ४. दुब्लाउनु ।
टट्टी— ना॰ [सं॰ तटी] १. बाँस, नर्कटका चिर्पट आदिले बनाइएको पर्दा; बार ; फरिको; टाटी । २. पाइखाना; चर्पी । ३. मान्छेको मल; दिसा ।
टट्टी/टट्टु— वि॰ [टाट+ई/ऊ] हाड–छाला मात्र बाँकी भएको; ज्यादै दुब्लो; हल्लनटाट ।
टट्ट्याइ— ना॰ [रू टट्टि (+याइ॰] हे॰ टट्टाइ । [ > ] टट्ट्याइनु— अ॰ क्रि॰ टट्टाइनु । टट्ट्याउनु— अ॰ क्रि॰ टट्टाउनु ।
टठ— ना॰ [सं॰ धृष्टे १. गर्व; सेखी; अभिमान; घमन्ड । २. झगडा; निहुँ ।
टठमराइ— ना॰ [रू टठमराउ (+आइ॰] टठमराउने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] टठमराइनु— अ॰ क्रि॰ टाठो वा अग्रसर होइनु ।
टठमराइलो— वि॰ १. टाठो । २. तत्पर ।
टठमराउ–नु— अ॰ क्रि॰ [टाठो+बाठो+आउ+नु > टठबडाउनु] १. परिआएको काममा अगाडि सर्नु; टाठोबाठो हुनु । २. तरखराउनु; तयार हुनु ।
टठिलो— वि॰ [टाठो+इलो] १. टाठो भएको; चङ्ख । २. जाँगरिलो; कामगरैया । ३. मोटोघाटो; हृष्टपुष्ट; खाए–पिएको । ३. चलाक; बाठो; चतुरो; चङ्ख ।
टठी— वि॰ [टठ+ई] १. टठ गर्ने; घमन्डी; सेखीवाल; अभिमानी ।
टठ्याइँ— ना॰ [टाठो+याइँ] १. टाठो हुनाको भाव वा अवस्था; बठ्याइँ ।
टड्कारो/टड्कालो— वि॰ [रू टट्कारो] प्रस्ट; स्पष्ट; तड्कालो; टट्कालो ।
टन१— वि॰ [अङ्॰] झन्डै अट्ठाइस मनको तौल; पच्चीस मेट्रिकटनको तौल ।
टन२— वि॰ [अ॰ मू॰ टन्+अ] १. लागू पदार्थको सेवनले लट्ठ परेको; नशाले लट्ठिएको; रक्सी धोकेको; टुन्न । २. भरिएको; धन–सम्पत्तिले पूर्ण; टन्न । ३. मोटाएको । ४. अघाएको । ५. कस्सिएको; टनक्क; टुनुक्क ।
टनक— ना॰ घाउको पीडा; टन्को; जलन । — टनक— क्रि॰ वि॰ शरीरको कुनै भागमा रोग लागेर दुखिरहने गरी; घाउखटिरामा पानी वा पीप भरिएर अथवा अरू कुनै कारणले दुख्ने किसिमले; टनक्क–टनक्क; टनटन । > टनक्क— क्रि॰ वि॰ १. शरीरको कुनै अवयवमा रोग लागेर दुख्ने गरी; घाउखटिरामा पानी वा पीप भरिएर दुख्ने गरी । २. वायुविकारले शरीरको स्नायु– व्यवस्थामा बाधा परी पीडा हुने किसिमले ३. डोरीले बेसरी कस्ने किसिमसित । वि॰ ४. कसिएको । ५. पीडाजनक वा ज्वलनशील ।
टनटन१— ना॰ [टन्टो नचाहिँदो किसिमको कचकच; बिनसित्तिको कचकच; रडाको; टन्टा; लेठो ।
टनटन२— क्रि॰ वि॰ [ने॰] १. घाउखटिराहरू टन्कने गरी; टनकटनक । २. फुर्ती झिकेर हिँड्ने चालले; लमकझमक । ३. टन्न कसेर बाँध्ने चालमा; टनक्क । ४. घण्टा आदि लगातार बज्ने गरी । > टनटनती/टनटनी— क्रि॰ वि॰ टनक्क हुने (दुख्ने, लम्कने, बज्ने, भरिने, कसिने॰ गरी ।
टनटने— ना॰ [सं॰ स्थाणु > ठानु (बि॰)+ए] हरियो चिल्लो डाँठ र बाँसका जस्ता आँख्ला हुने, हाँगा–पात नहुने, कुरकुरेजस्तै सुलुत्त परेको झार ।
टनाटन— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टन+आ+टन] १. भाँडोमा कुनै वस्तु खाँदिएर चुलिने गरी; अटाई–नअटाई; टमाटम; भरिभराउ । वि॰ २. पूरै भरिएको; टन्न ।
टनेल— ना॰ [अङ्॰] १. पहाडको भित्रभित्रै बनाइएको बाटो वा कुलो । २. सुरुब ।
टन्क–नु— अ॰ क्रि॰ १. घाउखटिरा पिलिएर रन्थनिनु; पीडा हुनु; बल्कनु; भबाउनु । २. ज्यादै कसिने गरी वा नफुत्कने किसिमले बाँधिनु बेसरी तानिनु । > टन्काइ— ना॰ १. घाउ आदिको दुखाइ । २. डोरी वा दाम्लाको कसाइ । टन्काइनु— क॰ क्रि॰ टन्कने पारिनु; बेसरी दुखाइनु वा कसिनु । टन्काउनु— प्रे॰ क्रि॰/स॰ क्रि॰ टन्कने पार्नु; बेसरी दुखाउनु वा कस्नु ।
टन्किनु— अ॰ क्रि॰ १. टन्कनु । २. चर्कोसँग दुख्नु; भबाउनु । ३. कसिने गरी बाँधिनु ।
टन्को— ना॰ १. घाउखटिरा आदिको दुखाइ; रनक । २. डोरी आदिको कसाइ; टन्काइ ।
टन्टकपाले— वि॰ नचाहिँदो झन्झट बोकेर हिँड्ने; अनावश्यक झमेला बेसाउने; टन्टा बोकेर काम गर्ने; अनावश्यक रूपमा अर्काको दुखेसो आ६नो टाउकामा लिएर हिँड्ने ।
टन्टलापुर— वि॰ खूब पोल्ने; ज्यादा चर्को; प्रचण्ड (घाम॰ ।
टन्टा— ना॰ १. नचाहिँदो झमेला; झोज; झन्झट । २. अनावश्यक कामको बोझ । — सन्टा— ना॰ नचाहिँदो झोजझमेला ।
टन्न— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टन्+न] १. भाँडामा कुनै वस्तु खाँदिएर चुलिने गरी; भरिभराउ; टनाटन । २. पूरा अघाउने गरी; गलगिज्ज । ३. घण्टा, घडी आदिमा ठक्कर लागेर बजेजस्तै गरी । ४. रक्सी आदि लागू पदार्थले लट्ठिने गरी; लट्ठ ।
टप्–नु— स॰ क्रि॰ [टप+नु] १. पढाइ, उद्योगव्यवसाय र यात्रा आदिमा अरूलाई उछिनेर अगाडि पुग्नु; पछि भएको व्यक्तिले आफूभन्दा अघिको व्यक्तिलाई भेट्टाउनु वा जित्नु । २. फड्कनु; नाघ्नु । ३. टाप ठोक्नु; भाग्नु ।
टप१— ना॰ [अङ्॰] कानका लोतीमा लगाइने, सानो ढुङ्ग्रीजस्तै एक प्रकारको प्रायः सुनको गहना ।
टप२— ना॰ [अङ्॰] बग्गी, तामदान आदिको बसाउन, उठाउन र ढाल्नसमेत मिल्ने माथिल्लो भाग वा छानु ।
टप३— ना॰ [अङ्॰ ट्यापे साइकल, मोटरसाइकल, बग्गी; मोटर आदिको पाङ्ग्रामाथि जडिने ढकनीजस्तो कुप्रो परेको पाता ।
टपक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टप् > टपक्+क] १. एक्कासि वा सजिलै टिपेर; झट्ट टिप्ने गरी; झटपट टप्काएर । २. कसैसँग एकदम टाँसिने वा लेसिने चालमा । ३. थोपाका रूपमा झरेर; तप्प ।
टपटप— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टप्+अ (बि॰)] १. एक–एक थोपा गरी चुहिएर; तपतप । २. कत्ति नसुस्ताई लगातार टिपेर; टपाटप । ना॰ ३. त्यसरी चुहिँदाको ध्वनि । > टपटपती/टपटपी— क्रि॰ वि॰ टपटप; टपाटप ।
टपरी/टपरो— ना॰ [पतरी] १. बाँसको सिन्काले गाँसेर बिट उठाई बनाइएको, साल आदिका पातको थालजस्तो भाँडो; पत्तल; ठहर । > टपरे— वि॰ टपरी सँगेट्ने वा सह्यार्ने; घरघरमा पुरोहित्याइँ गरी जीविका गर्ने; टपरीमा हालेका सिधाबाट गुजारा गर्ने ।
टपर्टुययाँ— वि॰ [टपरी+ अ॰ मू॰ टुइँयय+ओ १. अध्ययन, ज्ञान आदि नभए पनि बाहिरी बठ्याइँबारा आ६नो पाण्डित्यको प्रदर्शन गर्ने; भित्री ज्ञान नभएको तर बाहिर प्रभुत्व जमाउन चाहने; लालबुझक्कड । ना॰ २. त्यस्तो व्यक्ति ।
टपाइ— ना॰ [रू टप् (+आइ॰] टप्ने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] टपाइनु— क॰ क्रि॰ टप्न वा उछिन्न लाइनु, टप्न सक्ने बनाइनु; टप्ने पारिनु । टपाउनु— प्रे॰ क्रि॰ टप्ने वा उछिन्न सक्ने पार्नु; उछिन्न लाउनु; टप्न लाउनु ।
टपाटप— क्रि॰ वि॰ [टप्+टप्॰] जमिनबाट कुनै वस्तु वा रूखबाट फल आदि टिप्ने किसिमले; टपटपती ।
टपिनु— क॰ क्रि॰ [टप्+इ+नु] १. अरूलाई उछिनेर अगाडि बढिनु वा पुगिनु । २. टप्ने वा उछिन्ने काम गरिनु ।
टप्क–नु— अ॰ क्रि॰ [अ॰ मू॰ तप्+कनु] १. थोपाथोपा गर्दै पानी चुहिनु वा खस्नु; बुँदबुँद गरी झर्नु । २. एक्कासि आइपुग्नु; प्रकट हुनु । स॰ क्रि॰ ३. उछिन्नु; टप्नु । ४. फड्केर नाघ्नु । ५. टपक्क टिपेर लग्ने काम हुनु । > टप्काइ— ना॰ टप्कने वा टपकाउने क्रियाप्रक्रिया । टप्काइनु— क॰ क्रि॰ टपक्क टिपेर लगिनु । टप्काउनु— स॰ क्रि॰/प्रे॰ क्रि॰ १. टपक्क टिपेर लैजानु; हात लाउनु; हातलागी गर्नु; उडाउनु । २. हरण गर्नु; चोर्नु । ३. थोपाथोपा चुहाउनु; बुँद खसाउनु । टप्किनु— अ॰ क्रि॰ १. टप्कनु । २. थोपाथोपा गरी चुहिनु । टप्क्याइ— ना॰ टप्किने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया ।
टप्प— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टप्+प] १. एकएक थोपा गरेझैँ गरी; टपक्क । २. एकै पटक मात्र केही कुरो टिप्ने किसिमले । ३. तुरुन्त टप्काउने चालमा । ४. टाँसिएजस्तै गरी । ५. एक्कासि थामिने, रोकिने वा पक्रिने चालले । ६. अकस्मात् प्रकट भएर; टुप्लुक्क ।
टप्पा१— ना॰ [अ॰ तबके १. कुनै जिल्ला वा प्रगन्नाको एक हिस्सा; सानो भूभाग; इलाका; तप्पा । २. अग्लो ढिस्को; डाँडो ।
टप्पा२— ना॰ [सं॰ तापे मारुनी नाचमा गाइने एक थरी राग ।
टप्पु— ना॰ [टापु] नदीको दोभान, तलाउ वा मैदानका बीचमा उठेको जमिन वा ढिस्को; बीप; टाकुरो; मझौ ।
टप्पू— वि॰ [टप्+पू] १. चङ्ख; चतुरो; टिप्ला वा टप्काउलाजस्तो ।
टप्फा/टप्फु— ना॰ एक व्यक्ति र अर्को व्यक्तिको अनुहारमा देखिने अन्तर ।
टफी— ना॰ [अङ्॰] १. क्रिम आदि भएको चकलेट; कागजमा बन्दी गरिएको ससानो मिठाई । २. खेलमा विजेताले पाउने विजयचिह्न ।
टब— ना॰ [अङ्॰] बसेर वा पल्टेर नुहाउनका लागि पानी राख्न बनाइएको, ठूलो खुला मुख भएको सिमेन्ट आदिको भाँडो ।
टमक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टमक्+क] कपडा आदि शरीरमा टम्म मिल्ने वा कसिने गरी; सिमिक्क; टिमिक्क ।
टमटम१— ना॰ [अङ्॰ ट्यान्डमे एउटै घोडाले तान्ने, दुई अग्लाअग्ला पाङ्ग्रा भएको हल्का बग्गी; एक्का ।
टमटम२— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टम्+अ (बि॰)] गोडा बजार्दै फुर्तीसाथ हिँड्ने किसिमले; ठिमठिम; टिमिकटिमिक ।
टमाटम— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टम्+आ+टम्] भाँडामा कुनै वस्तु भरिभराउ भएजस्तै गरी; टनाटन ।
टमाटर— ना॰ [अङ्॰ टोम्याटो] १. आलुको जस्तो बोटबाट जमिनमाथि फल्ने आलुकै आकारको फल; गोलभेँडा; ट्यामटर । २. भन्टाको जस्तो बोटमा गोलभेँडाको स्वादको डिम्बाको आकारको फल लाग्ने एक वनस्पति । ३. त्यसै बोटमा फल्ने, गोलभेँडाको जस्तो स्वाद हुने र अचार बनाएर खाइने फल ।
टमोट— ना॰ [तामो+ओट] १. तामाका भाँडाकुँडा बनाउने काम; भाँडामा चढाइएको पाइन वा जलप । २. तामो कमाउने एक वर्ग; टमौटे; टुमौटे; तमोट । टमोटे/टमौटे— ना॰ १. तामाको भाँडाकुँडा बनाउने व्यक्ति; ताँबोको व्यापार गर्ने व्यक्ति । २. विश्वकर्माको एक वर्ग; टमुटो ।
टम्काइ— ना॰ [रू टम्काउ (+आइ॰] टमक्क हुने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] टम्काइनु— क॰ क्रि॰ टमक्क तुल्याइनु । टम्काइलो— वि॰ टमक्क हुने; टमक्क होलाजस्तो ।
टम्काउनु— स॰ क्रि॰/प्रे॰ क्रि॰ [टमक्क+आउ+नु] टमक्क पार्नु वा पार्न लगाउनु ।
टम्के— ना॰ [सं॰ ताप+के] फलामे ठूलो भाँडो; कराही ।
टम्म— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टम्+म] १. शरीरमा कपडा, जुत्ता आदि ठिक्क मिल्ने गरी; टमक्क । २. गुँद आदिले केही वस्तु टाँसिने गरी । ३. बाकस, ढोका आदि ठीकसँग बन्द हुने किसिमले, ढ्याम्म । ४. भाँडो सबै भरिने गरी । ५. अघाउन्जेल; टन्न । वि॰ ६. भरिएको; टाँसिएको; ठिक्क भएको वा अघाएको । श्र टम्माटम्मी— क्रि॰ वि॰ पूरा भरिने गरी; टनाटनी ।
टर्–नु— अ॰ क्रि॰ [सं॰ तरणे १. समय बित्दै जानु; टाइम गुज्रनु; टल्नु । २. प्रकारान्तरबाट पनि काम चल्नु; निर्वाह हुनु ।
टरकी— ना॰ थारू जातिका स्त्रीहरूले कानमा लगाउने काठको गहना ।
टरटर— ना॰ [अ॰ मू॰ टर्+अ (बि॰)] सामूहिक रूपमा भ्यागुता कराउँदाको आवाज; ट्वारट्वार । > टरटराउनु— अ॰ क्रि॰ भ्यागुताहरू कराउनु ।
टराइ— ना॰ [रू टर (+आइ॰] टर्ने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] टराइनु— क॰ क्रि॰ टर्न वा टार्न लाइनु । टराउनु— प्रे॰ क्रि॰/स॰ क्रि॰ टार्नु; टार्न लाउनु । टरिनु— अ॰ क्रि॰ टर्ने काम हुनु; बितेर गइनु ।
टरेली— ना॰ [टार+एली] सलामी पर्दै गएको जमिनको रूप; केही भिरालो टार ।
टर्कटी— ना॰ [तल+काट्+ई] मकैको खोस्टा, पराल आदिले बनेको सानो चटाई; ससानो सुकुल; एक जना मात्र बस्न मिल्ने पराल आदिको बिँडो ।
टर्की— ना॰ [अङ्॰] १. गिनीफोर चरा; लौकाट । २. तुर्क देश ।
टर्च— ना॰ [अङ्॰] गुलुप र ब्याट्री राखेर बालिने हाते बत्ती; चोरबत्ती । ~ लाइट— ना॰ टर्चको उज्यालो; गुलुप र ब्याट्रीबाट बल्ने हाते बत्ती ।
टर्र— ना॰ [अ॰ मू॰ टर्+र] १. वर्षाकालमा भ्यागुताले कराएको आवाज; टरटर । क्रि॰ वि॰ २. त्यसरी टरटराएर । ~ टर्र— ना॰ १. वर्षाको बेला भ्यागुता लगातार कराउँदाको ध्वनि । २. त्यस्तो ध्वनिसँग मिल्दो ध्वनि (हुक्का आदि तान्दाको॰ । क्रि॰ वि॰ ३. लगातार टरटराएर ।
टर्रि–नु— अ॰ क्रि॰ [टर्रो+इ+नु] १. टर्रो हुनु; काँचो महक आउनु । २. अरूको रायसल्लाहमा नपस्नु; टेढिनु; बाङ्गिनु रू
टर्रो— ना॰ १. हर्रो, काँचो हलुवावेद वा यस्तै फलमा पाइने स्वाद; छ रसमध्ये एक रस; कषाय । वि॰ २. हर्रो आदिको जस्तै स्वाद भएको; काँचो । ३. अरूको राय–सल्लाहमा नपस्ने; ठर्रो मिजास भएको; एकलकाँटे; रूखो ।
टर्थ्याइ— ना॰ [रू टरि (+याइ॰ ] टर्रोपन । [ > ] टर्थ्याइनु— क॰ क्रि॰ टर्रो तुल्याइनु । टर्थ्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ टर्रो पार्नु वा पार्न लगाउनु । टर्थ्याहट— ना॰ टर्रोपना ।
टल्–नु— अ॰ क्रि॰ [टर्+नु] १. कुनै प्रकारले समय बित्दै जानु; टर्नु; पन्छनु; हट्नु । २. टारिनु ।
टलक— ना॰ [अ॰ मू॰ टल्+अक] १.कुनै चम्किलो वस्तु वा ऐनामा देखिने चमक; चहक; झलक । २. सूर्य, चन्द्र, बिजुली, बत्ती आदिको प्रकाश पानी वा ऐनामा परेर फर्केको प्रतिबिम्ब; टहक; टक । ~ टलक— क्रि॰ वि॰ १. बारबार चम्किरहने गरी । ना॰ लगातारको टलक । > टलक्क— क्रि॰ वि॰ कुनै वस्तुको चमक प्रकाशमा ठक्कर खाएर टल्कने गरी; टलक्क; झिलिक्क ।
टलटल— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टल्+अ -बि॰_] १. कुनै पारदर्शक वस्तुमा उज्यालो ठक्कर खाएर चम्कने गरी; सूर्य, चन्द्र, बिजुली आदिको प्रकाश ऐना, पानी आदिमा परेर चम्केझैँ; टलकटलक । २. एकटकसित हेरिरहेर; क्वारक्वारती । > टलटलती/टलटली— क्रि॰ वि॰ अझै टल्किरहने किसिमले ।
टलपल— ना॰ [टल्+पल] १. कुनै द्रव पदार्थमा हल्का छाल उठी पानीको अंश हल्लने चालमा । २. नदी आदिको चलायमान पानीमा डुङ्गा, पटेला आदि हल्लने गरी; ढलपल । ३. अति हर्ष वा पीडाले गहभरि आँसु छचल्किएर । > टलपलाइ— ना॰ टलपल गर्ने भाव, क्रिया वा किसिम । टलपलाइनु— क॰ क्रि॰ टलपल होइनु । टलपलाउनु— अ॰ क्रि॰ १. टलपल हुनु । २. ढलपलाउनु । ३. गहभरि भएर आँसु चल्नु । टलपलाहट— ना॰ टलपलाइ ।
टलपलिनु— अ॰ क्रि॰ हे॰ टलपलाइनु । टलपल्याइ— ना॰ टलपलिने भाव, क्रिया वा अवस्था ।
टलल्ल— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टल्+अल्ल] अत्यन्त प्रभावकारी ढङ्गले टल्कने गरी ।
टलाइ— ना॰ [रू टल्/टाल (+आइ॰] १. टल्ने क्रिया वा प्रक्रिया । २. टाल्ने कार्य । [ > ] टलाइनु— क॰ क्रि॰ १. टलाइ सम्पन्न तुल्याइनु । २. टाल्न लाइनु । टलाउनु— प्रे॰ क्रि॰ १. टलाइ सम्पन्न तुल्याउनु । २. टाल्न लाउनु । टलिनु— क॰ क्रि॰ १. टरिनु । अ॰ क्रि॰ २. टर्नु ।
टल्क–नु— अ॰ क्रि॰ [अ॰ मू॰ टलक्+नु] १. कुनै पारदर्शक वा चम्किलो पदार्थमा उज्यालो ठक्कर खाएर चमक निस्कनु; टलक आउनु; झल्कनु । २. चिल्लो वा चिप्लो पदार्थ चम्कनु । श्र टल्काइ— टल्कने कार्य वा काइदा । टल्काइनु— क्रि॰ वि॰ टल्कने तुल्याइनु । टल्काउनु— स॰ क्रि॰/प्रे॰ क्रि॰ टल्कने पार्नु; टलक निकाल्नु । टल्किनु— अ॰ क्रि॰ १. टल्कनु । २. टलक निस्किनु । टल्क्याइ— ना॰ टल्किने भाव, क्रिया वा अवस्था ।
टल्ल— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टल्+ल] स्वयम् चम्किने वस्तुमा उज्यालो परी टल्कने वा झल्कने गरी ।
टवर्ग— ना॰ [सं॰] कवर्ग आदि पाँच वर्गमध्ये तेस्रो वर्ग; ट, ठ, ड, ढ, ण गरी जम्मा पाँच वर्णको समूह ।
टसक— ना॰ [अ॰ मू॰ टस्+अक] मन नलगाईनलगाई गरेको काम वा आडम्बर; स्वाब; टस्को ।
टसक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टसक्+क] १. विनय वा भयको भावनाले भुईँमा चाक टेकाएर बस्ने किसिमले; टुसुक्क; टक्रक्क; टुक्रुक्क । २. अनिच्छा देखाएर ढोगेजस्तै गरी; टस्स । ३. अनिच्छा प्रकट गरी राख्ने किसिमले ।
टसमस— ना॰ [अ॰ मू॰ टस्+अ (बि॰)] चुकुल, कीला आदि हल्लाउन नसकिने वा फुकाल्न नसकिने स्थिति । ~ टसमसिनु— अ॰ क्रि॰ टसमस हुनु; अटेसमटेस हुनु ।
टसर— ना॰ [तसरे एक प्रकारको बाक्लो र दह्रो सूती कपडा; तसर ।
टस्क–नु— अ॰ क्रि॰ [टसक्क+नु] १. मन नलगाईकन कुनै वस्तु राख्ने काम हुनु । २. टसक्क परेर बस्नु । ३. ठस्कनु । श्र टस्काइ— ना॰ टस्कने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । टस्किनु— अ॰ क्रि॰ १. टस्कनु । २. टस्कने होइनु । टस्को— ना॰ १. मन नलगाई करबलले गरेको ढोग । २. नचाहिँदो काम; बिनसित्ति आइपरेको झन्झट । ३. असावधानीपूर्वकको रखाइ । टस्क्याइ— ना॰ टस्किने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया ।
टस्क्याइनु— क॰ क्रि॰ मन नलगाईकन दिनु वा राखिनु ।
टस्क्याउनु— स॰ क्रि॰/प्रे॰ क्रि॰ १. मन नलाई–नलाई कुनै वस्तु दिनु वा राख्नु । २. मन नपरीकन ढोग्नु वा ढोगाउनु; टस्स्याउनु ।
टस्स— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टस्+स] बस्दा, केही राख्दा वा ढोग्दा असावधानीको किसिमले । > टस्स्याइ— ना॰ टस्स हुने वा पार्ने क्रिया–प्रक्रिया । टस्स्याइनु— क॰ क्रि॰ टस्स हुने वा टस्स्याउने पारिनु । टस्स्याउनु— स॰ क्रि॰ १. मन नपरीकनै वा हतपतसित टीको लाउनु । २. हेला गरेर वा रिसले दिनु । ३. मन नपरीकन ढोग्नु; टस्क्याउनु ।
टहक— ना॰ [रू टलके १. घाम, जून आदिको टक; प्रकाश; चमक; झलक । २. थेगर पीँधमा थिग्रिएपछि सङ्लिएको माथिको तरल पदार्थ (पानी, तेल आदि॰ । > टहकाइ— ना॰ टहकिने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । टहकाइनु— क॰ क्रि॰ १. टहकिने पारिनु; झल्काइनु । २. तहराइनु । टहकाउनु— स॰ क्रि॰/प्रे॰ क्रि॰ १. झल्काउनु । २. तहराउनु । टहकिनु— अ॰ क्रि॰ १. झल्किनु । २. तहरिनु ।
टहटह— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टह (बि॰)] १. जून बादलले नढाकिनाले स्वच्छ रूपमा चम्किएर । वि॰ २. त्यसरी चम्किएको (जून॰ । > टहटहाइनु— अ॰ क्रि॰ टहटह हुनु (जून आदि॰ ।
टहरो— ना॰ तलो नथपेको लामो खालको प्रायः कच्ची छाप्रो; धेरै जना अटाउने लामो एकनाले कटेरो ।
टहल्–नु— अ॰ क्रि॰ मनबहलाउ वा स्वास्थ्यलाभका दृष्टिले सानो दूरीमा पैदल हिँड्नु; बिस्तार–बिस्तारै यताउता घुम्नु; घुमफिर गर्नु; डुल्नु ।
टहल— ना॰ मान्य जनलाई तथा बिरामी, केटाकेटी आदिलाई गरिने सेवा वा स्याहार; सेवाशुश्रूषा; सुसार; चाकरी । —
चाकरी/टुकुरो— ना॰ सेवाशुश्रूषा ।
टहलाइ— ना॰ [रू टहल (+आइ॰] टहल्ने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] टहलाइनु— क॰ क्रि॰ टहल्न लाइनु; डुलाइनु । टहलाउनु— प्रे॰ क्रि॰ टहल्न लाउनु; डुलाउनु । टहलिनु— अ॰ क्रि॰ १. टहल्नु । २. घुमफिर गरिनु ।
टहलुवा— ना॰ [टहल+उवो १. निम्न स्तरको एक सरकारी दर्जा । २. सेवाटहल गर्ने व्यक्ति; नोकर । वि॰ ३. टहलसेवा गर्ने; सेवक । — गिरी— ना॰ चाकरकर्म ।
टा— प॰ स॰ [वटो गन्ती बुझाउने शब्दको पछिल्तिर गाँसिएर थान वा गोटा बुझाउने प्रत्यय (एउटा, दुइटा, तीनटा, चारोटा इ॰) ।
टाँक्–नु— स॰ क्रि॰ १. कपडामा टाँका लाउनु; लामालामा फड्का पारेर सिउनु । २. रजिस्टरमा कुनै व्यक्ति वा वस्तुको नाम दर्ता गर्नु । ३. नाउँनामेसी टिप्नु; नामाङ्कित गर्नु । ४. धातु आदिमा बुट्टा, नाम आदि कुँद्नु वा खोप्नु ।
टाँक— ना॰ कोटकमिज आदिको अगाडिको फेरो अल्झाउन फेराकै किनारमा केही फरक पारी टाँसेर सिइने सानो पैसाका छाँटको विभिन्न आकारको धातु, सिपी, काठ, प्लास्टिक आदिको वस्तु; बटन । ~ घर— ना॰ टाँक छिराउने प्वाल ।
टाँका— ना॰ [टाँक+ओ १. कपडा सिउँदा धागाले समात्ने भाग; सियाइको फड्को । २. धातुका टुक्राहरू जोड्ने रसायन । ३. कलम अथवा निबको लेख्ने चुच्चो परेको भाग; टुँडो । श्र टाँकिनु— अ॰ क्रि॰ १. टाँका लाग्नु । क॰ क्रि॰ २. टाँका लगाइनु ।
टाँकी— ना॰ भोर्लाको टुप्पो दुई भाग परेजस्तो तर सानो पात हुने, प्याजी रबको ठूलठूला र लामालामा टाटा हुने, स्याउला डाले घाँसको काममा आउने कोइरालोजस्तै एक जातको वृक्ष; त्यसैको फल ।
टाँग्–नु— स॰ क्रि॰ १. कपडा आदि फिँजाएर झुन्ड्याउनु; लट्काउनु; टाङ्नु । २. तोकेको काम गर्न आलटाल गर्नु; सुस्ती गर्नु । ३. खसी, बोका आदिको छाला काढ्नु ।
टाँग— ना॰ [सं॰ टङ्गे शरीरको कटीदेखि पैतालासम्मको भाग; खुट्टो; गोडो ।
टाँगटुँग— ना॰ [टाँग् (बि॰)] १. भित्ता र दलिनहरूमा वरपर केही कुरा झुन्ड्याउने वा टाँग्ने काम । २. अस्तव्यस्त टँगाइ ।
टाँगन१— ना॰ [सं॰ टङ्कणे होचो कदको फुर्तिलो घोडा; च्यान्टे घोडा; पहाडी टट्टु ।
टाँगन२— वि॰ शरीर पातलो र अग्लो भएको; सुइँखुट्टे; लामघारे ।
टाँगा— ना॰ एउटा घोडाले तान्ने अग्ला दुई पाङ्ग्रा भएको सानो बग्गी; टमटम; टाबा ।
टाँगिनु— क॰ क्रि॰ [टाँग+इ+नु] टाँग्ने काम गरिनु; टाबिनु ।
टाँगी— ना॰ [टाँगो+ई] सानो टाँगो ।
टाँगे— वि॰ [टाँगो+ए] टाँगोका आकारको; ठाडे । ~ परेवा— ना॰ एक आँखा सेतो र एक आँखा कालो हुने परेवा । ~ लौरी— ना॰ खुट्टाका बूढी औँला र चोर औँलामाथि लट्ठी अड्याई हातले समातेको लट्ठी हुत्त्याएर खेलिने एक खेल; डन्डीबियो ।
टाँगो१— ना॰ [प्रा॰ टङ्गो] १. जग्गाजमिन आदि नाप्ने लामो निश्चित परिमाणको लट्ठी; लग्गा; लग्गी; टाबो । २. लामो घोचो; घारो । ३. माछा मार्न टुप्पामा बल्छी अड्काइएको लामो लट्ठी ।
टाँगो२— ना॰ [सं॰ टङ्के १. फलाम आदि कडा धातुमा प्वाल पार्दा तल ओछ्याइने, बीचमा प्वाल भएको फलाम वा काठ आदिको उपकरण ।
टाँचा— ना॰ [टाँको १. हुलाकबारा पठाइने चिठीपत्रका टिकटमा लगाइने मितिसहितको छाप; छापा; छाप । २. कटानी गर्ने अनुमति पाएका रूखमा लगाइने सरकारी छाप; त्यस्ता रूखमा खोपिने चिह्न ।
टाँड— ना॰ [सं॰ स्थाणु] १. चारै सुरमा खाँबा गाडेर वा भित्ता कपेर फल्याक, बाँसका चिर्पट आदि छापी सामान राख्न वा सुत्न बनाइएको मचान । २. मुर्दा बोक्ने खट; शवयान; अर्थी । ३. मालसामानको चाब लगाउँदा बीचबीचमा परेको छिद्र । ४. दुई नदीका बीचको चुलिएको जमिन । ~ घर— ना॰ काठपात, पराल आदि राखिने घर; मचान । > टाँडी— ना॰ बस्न वा सुत्न मिल्ने ससानो टाँड ।
टाँडे— वि॰ [टाँड+ए] १. टाँड भएको; टाँडसम्बन्धी; टाँडको । २. टाँड परेको । ~ घर— ना॰ टाँडका आकारको घर । ~ जात्रा— ना॰ मुर्दालाई मसानघाट पुथ्याउने जात्रा; शवयात्रा; मलाम ।
टाँपो— ना॰ [नेवा॰ ताँफे पेट र घाँटी सानो भएको, हेर्दा सानो गाग्रीजस्तो देखिने, पानी खाने टुटीदार भाँडो; एक प्रकारको करुवा ।
टाँस्–नु— स॰ क्रि॰ [सं॰ तंस+नु] १. गुँद आदि लेसाइलो पदार्थले दुई भिन्न वस्तुलाई जोर्नु; दुई वस्तुलाई एक जीउ पार्नु । २. सँगसँगै राख्नु; जोर्नु । ३. गाँस्नु । ४. आफूलाई आइपरेको झमेला अरूमाथि थोपर्नु; टाँसो लाउनु ।
टाँस— ना॰ [टाँस्+अ] १. व्यक्तिविशेष वा सर्वसाधारण जनतालाई कुनै कुरो सूचित गर्न सरकारको तर्फबाट घर, पर्खाल, सत्तल, पाटी आदिमा लेखोट वा सूचनापत्र टाँस्ने काम । २. त्यसरी टाँसिएको कागत । — टुस— ना॰ असावधानीपूर्ण टँसाइ । ~ पुर्जी— ना॰ टाँसको कागत ।
टाँसिनु— क॰ क्रि॰ [टाँस्+इ+नु] १. टँसाइ पूरा गरिनु ।
टाँसो— ना॰ [टाँस्+ओ] १. आफूले नचाहेको व्यक्ति वा वस्तु करकापले आइलाग्ने काम; इच्छाविना पनि पाल्नुपरेको वा जिम्मा लिइएको व्यक्ति वा वस्तु ।
टाइँटुइँ१— ना॰ [रू टामटुमे कामचलाउ वा टपर्टुययाँ खालको अल्प ज्ञान; ज्ञानभन्दा बढी स्वाब भएको थोरबहुत विबत्ता; पल्लवग्राही पाण्डित्य ।
टाइँटुइँ२— ना॰ [अ॰ मू॰ टुइँ (बि॰)] १. अपानवायु निस्कँदा वा कुनै कुरो बज्दा आउने तीखो शब्द । क्रि॰ वि॰ २. त्यस्तो शब्द वा ध्वनि निस्कने गरी । ३. बडो अप्ठेरो मानेर ।
टाइँफाइँ/टाइँफुइँ— ना॰ [अ॰ मू॰ फुइँ (बि॰)] शक्तिविनाको धाक; देखावटी चलाकी; फाइँफुट्टी; चुरीफुरी ।
टाइप— ना॰ [अङ्॰] १. छाप्नका लागि ढालिएको सिसाको अक्षर; अक्षर छाप्ने सिसा वा पित्तल आदिको छाप । २. टाइपराइटरबारा टङ्कण गर्ने काम । ३. ढाँचा; किसिम । ~ केस— ना॰ मुद्रणकार्यका टाइपहरू व्यवस्थित गरी राख्ने खण्ड–खण्ड भएको साधन । —
पेपर— ना॰ टाइप गर्ने पातलोखाले कागत । ~ बेड— ना॰ छाप्ने अक्षरहरू आदि मिलाएर राख्ने मुद्रण–यन्त्रको भाग । ~ राइटर— ना॰ हातका औँलाहरू चालेर अक्षर टङ्कण गर्ने यन्त्र । श्र टाइपिस्ट— ना॰ १. टाइपराइटर चलाउने वा टाइप गर्ने व्यक्ति । २. सो काम गर्ने एक न्यूनवैतनिक पद ।
टाइफाइड— ना॰ [अङ्॰] पानी आदिको दोषबाट आन्द्रामा विकार पैदा भएर आउने जरो; आन्तरिक ज्वर; म्यादी जरो ।
टाइम— ना॰ [अङ्॰] १. वर्ष, महिना, दिन, घण्टा आदिको एकाइ; समय । २. मौका; अवसर । ~ घडी— ना॰ समय सूचित गर्न टिन्न बज्ने घडी । ~ टेबुल— ना॰ समयतालिका; समयसारिणी ।
टाइल— ना॰ [अङ्॰] छानो छाउन उपयोग गरिने ठूलो झिँगटी; टायल ।
टाई— ना॰ [अङ्॰ टाई] सुट आदि युरोपीय ढाँचाका पोसाकको पहिरनमा घाँटीमा (सर्टको कलरमा॰ सुर्काउनी पारी लगाइने विभिन्न रबको लुर्के फित्ता । ~ क्लिप— ना॰ छातीमा टाई अड्काउने किलिप । — पिन— ना॰ टाई अड्काउने पिन ।
टाउके— वि॰ [टाउको+ए] १. साधारणभन्दा ठूलो टाउको भएको; शरीरको गठनभन्दा ठूलो टाउको हुने; घनटाउके । २. ठूलो पदमा रहेको; प्रतिष्ठित । ३. प्रमुख; मुख्य । ~ कमिला— ना॰ टाउको ठूलो हुने एक जातको कमिला ।
टाउको— ना॰ [सं॰ स्थायुके शरीरको घाँटीदेखि माथिको मुख्य अङ्ग; शिर; माथ; मुन्टो । ~ खानु— टु॰ १. मगज खानु । २. अघि लाउनु (मर्नुको अर्थमा) । ~ जोगाउनु— टु॰ निर्दोषी रहनु; गाल नपार्नु ।
टाककोरी— ना॰ [टाक+कोरी] 'आ आ टाककोरी' भन्दै हातले साथीको टाउकामा पिट्ने र पिटिनेले दौडेर छुन खोज्दा पिट्नेले छल्न खोज्ने बालखेल ।
टाकटुक— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टाक्+टुक] १. पुगनपुग; जसोतसो; यताउति; यसोउसो; हाहु । २. ठीकठीक; टाकनटुकन । ना॰ ३. दुई वस्तु एकअर्कामा ठक्कर खाँदा निस्कने आवाज । ४. ठाडा र तेर्सा गरी तानेका धर्कामा नौ कोठा पारी बीच–बीचमा आ– आ६ना चिह्न राखेर खेलिने खेल । > टाकटुके— वि॰ सबै कुरा जसोतसो गरी मिलाउने; कामचलाउ सीप भएको । टाकनटुकन— ना॰ १. जसोतसो काम फत्ते गर्ने तरिका; टाकटुक । २. गाईजात्रामा केटाकेटीहरूले लट्ठी परस्परमा जुधाई खेल्ने एक खेल; हनुमान्नाच । ३. सानातिना मालमत्ता । ४. सानोतिनो कामकुरो । ५. साधारण खानेकुरो । वि॰ ६. साधारण ।
टाकुरी— ना॰ [टाकुरो+ई] १. ससानो टाकुरो; सानो चुली; सानो ढिस्को । ~ को पार— ना॰ कहिल्यै गरेर नसकिने काम वा धन्दा ।
टाकुरो— ना॰ [सं॰ स्थापक¨टे १. समतल जमिनभन्दा माथि उठेको भूभाग; पहाडको टुप्पो; चुचुरो; शिखर । २. गजुर; धुरी ।
टाक्सि–नु— अ॰ क्रि॰ [टाक्से+इ+नु] १. चिन्ताले दुब्लाउनु; पीरले खिइँदै जानु; ख्याउटिनु । २. फस्टाउन नसक्नु; विकसित हुन नसक्नु । > टाक्से— वि॰ चिन्ताले दुब्लाएको; टाक्सिएको; ख्याउटे; अविकसित ।
टाब१— ना॰ [सं॰ टङ्गे खुट्टो; गोडो; टाँग ।
टाब२— ना॰ [अ॰ मू॰ टाङ्+अ] भाँडाकुँडा वा ठूलो घडी बज्दा निस्कने आवाज । ~ टाब— क्रि॰ वि॰ त्यसरी बजेर । – टुब— ना॰ १. घण्टा, घण्टी भएको घडी आदि बज्दा निस्कने शब्द । क्रि॰ वि॰ २. त्यस्तो ध्वनिका साथमा ।
टाबन— ना॰ हे॰ टाँगन । ~ घोडा— ना॰ टाँगनघोडा ।
टाबा— ना॰हे॰ टाँगा ।
टाङ्–नु— स॰क्रि॰हे॰ टाँग्नु ।
टाङ्निु— क॰क्रि॰हे॰ टाँगिनु
टाबो— ना॰हे॰ टाँगो ।
टाङ्ड— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टाङ्+ब] टाबको ठूलो आवाज निक्लने गरी ।
टाट— ना॰ १. प्रायः सनपाटको धागाले बनाइएको खस्रो र बाक्लो कपडा । २. ठूलो कोठा वा बैठकमा बिछ्याउनका लागि तयार गरिएको बुट्टावाल र पालिसदार मोटो कपडा । ३. पसलेको गद्दी वा आसन । वि॰ ४. तन्नम; गरिब । ५. दुब्लोपातलो । ~ उल्टाइ/पल्टाइ— ना॰ वाणिज्यव्यवसायमा बेहोर्नुपरेको भयानक असफलता । ~ जोराइ— ना॰ पेट खाली भएर छाला करबमै जोरिएजस्तो भएको अवस्था ।
टाटरी— ना॰ प्रायः तराईप्रदेशमा वा भित्री मधेसमा पाइने वृक्षविशेष ।
टाटी— ना॰ [प्रा॰ टट्ठ्ययो १. गोठ आदिको खुला किनारा छोप्न स्याउला र बाँसका कप्टेराले बनाइएको पर्दा; फरिको । २. आडा; छेका । ३. टाटमा बस्ने समय । ~ टिकाइ— ना॰ थोरै बेरको बिसाइ वा सुस्ताइ; क्षणिक विश्राम ।
टाटे— वि॰ [टाटो+ए] १.छप्पछप्प टाटो भएको; टाटेपाटे । २. दाग भएको; दागी; खोटी । ना॰ ३. घिउ नहालेको गहुँ आदिको रोटी । ~ पाङ्ग्रे— वि॰ दागका छिर्का भएको; टाटेपाटे; झालेमाले । ~ पाटे— वि॰ टाटेपाङ्ग्रे । ~ सिमी— ना॰ बाटुला खालका पात र थेप्चा कोसा फल्ने सिमी ।
टाटो१— ना॰ थेप्चो र लामो कोसो (भोर्लो, टाँकी, टटलो, तरबारे सिमी आदिको कोसो॰ ।
टाटो२— ना॰ १. शरीर वा कुनै वस्तुमा पाइने धब्बा; दाग; कलङ्क । २. शरीरको घाउखटिरा निको भएपछि बसेको दाग; खत । ३. छाप; चिह्न । ४. जग्गाजमिनको हीनताबोधक शब्द । ५. डढेको रोटीको तुच्छताबोधक शब्द ।
टाट्नु— ना॰ [टाटी+नु] हे॰ टाट्नो ।
टाट्ने— वि॰ [टाट्नु+ए] टाट्नुसँग सम्बन्धित; टाट्नाको ।
टाट्नो— ना॰ [टाटी+नो] बाख्रा, पाडा आदिलाई घाँस खुवाउन लहरै घोचा गाडी बनाइएको टाँड; टाट्नु ।
टाठो— वि॰ आ६नो काम फत्ते गर्न सिपालु; चलाख; बाठो; टठिलो; फुर्तिलो । ~ बाठो— वि॰ घरव्यवहार चलाउन, बोलचाल गर्न वा अड्डा–अदालत धाउन सिपालु; चङ्ख ।
टाडरी— ना॰ [सं॰ पाटली] छेउछाउमा काँडा हुने लामा र ठूला पात, सेतोरातो मिसिएको फूल र रातो अनि बाटुलो फल फल्ने वृक्षविशेष; त्यसको फल ।
टाढा— वि॰ १. दुई भिन्न ठाउँ, समय, सम्बन्ध आदिका दृष्टिले नजिक नभएको; धेरै परको । क्रि॰ वि॰ २. त्यस्तो स्थितिमा; धेरै पर । ना॰ ३. त्यस्तो स्थिति; असामीप्य । — को कुरा— ना॰ भविष्यको बात; पछिको कुरा । टाढाको साइनु देब्रे न दाहिनु (उखान॰ ।
टाप— ना॰ [सं॰ स्थापके घोडा, गधा आदिका गोडाको टेक्ने भाग; घोडा आदिको खुर ।
टापटिप— ना॰ [टिप्+टाप] छिटफुट टिप्ने काम; धेरथोर टिप्ने काम; सानोतिनो चोरी । > टापटिपे— वि॰ सानातिना वस्तु चोर्ने; धेरैथोरै टिप्ने ।
टापुरो— ना॰ [बिपटे टापु; टप्पु; बीप ।
टापु— ना॰ [सं॰ बीपे चारैतिरको सिमाना पानीले घेरिएको भूभाग; बीप ।
टापो— ना॰ [सं॰ स्थापके परेवा, कुखुरा, बट्टाई आदि चराहरू हाल्ने कोक्रो ।
टामटुम— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ (बि॰)टुम्+अ] १. भएनभएको कुरा मिलाएर नबनेको कामलाई पनि ठिक्क पार्ने गरी । २. कसिकसाउ वा तम्तयार हुने ढाँचामा । ३. किफायतसाथ काम चलाउने किसिमले । वि॰ ४. ठीकठाक; तम्तयार । > टामटुमे/
टामेटुमे— वि॰ परिचितहरूदेखि टाढा गएर वा थोरै खर्चमा गरिने (विवाह आदि कार्य॰ ।
टायम— ना॰ [अङ्॰] टाइम; समय ।
टायर— ना॰ [अङ्॰] मोटर, साइकल आदिका पाङ्ग्राभित्रको हावाको ब्लडरट्युबलाई रक्षा गर्ने बाहिरी भाग ।
टार्–नु— स॰ क्रि॰ [टार्+नु] १. जेजसरी भए पनि काम चलाउनु; निर्वाह गर्नु । २. गर्नुपर्ने कामकुरो आलटाल गरेर पन्छाउनु; चाहिनेनचाहिने कुरा गरेर काममा ढिलाइ गर्नु । ३. कुनै जुक्ति गरी कसैलाई नआउने पार्नु; पन्छाउनु । ४. बिताउनु; गुजार्नु ।
टार— ना॰ [सं॰ स्थाले पहाडको उचाइमा आदमाराको वा गडतीरको आसपासमा रहेको सम्म ठाउँ; बेसीभन्दा केही माथि रहेको सम्म थलो; टाहार (उदा॰— रूपाटार, रुम्जाटार, तुम्लिबटार, पालुबटार, इरुबटार इ॰) ।
टारिनु— अ॰ क्रि॰ [टार्+इ+नु] १. टर्ने हुनु । क॰ क्रि॰ २. टर्ने पारिनु ।
टारी— वि॰ [टार+ई] १. टारको; टार भएका ठाउँको । २. अग्लो । ३. सम्म परेको । ~ खेत— ना॰ अकासे झरीले मात्र रोपाइँ हुन सक्ने उच्चो खेत ।
टाल्–नु— स॰ क्रि॰ १. भाँडा आदिको प्वाल परेको वा फुटेको ठाउँ रसाएर छोप्नु । २. कपडा आदि फाटेमा टालो लाउनु; पौलो मार्नु । ३. पन्छाउनु; टार्नु; हटाउनु ।
टाल— ना॰ १. कुनै वस्तुको समूह; थुप्रो; रास; ढेर । २. कुनिउँ; टाली ।
टालटुल— ना॰ [टाल् (बि॰)] १. टुटेफुटेका भाँडामा रसायन हालेर वा फाटेका कपडामा टालो हालेर मर्मत गर्ने काम । २. घरपर्खाल आदिको दुलो, धाँजो आदिमा मर्मत गर्ने काम; जीर्णोद्धार; स्थित्युद्धार । ३. आलटाल गर्ने व्यवहार; अल्याबमल्याब । टाला टुली— ना॰ [टालो+टालो] लुगा सिउँदा काटेर बचेका ससाना कपडाका टुक्रा; सानातिना टालाहरूको समूह ।
टालिनु— क॰ क्रि॰ [टालो+इ+नु] १. कपडाको फाटेको ठाउँमा टालो आदि छापेर सिउनु वा त्यसरी सिएर छोपिनु । २. भाँडाकुँडा चुहुने भएका ठाउँमा केही कुरो रसाएर बन्द गरिनु । ३. पानी, धूलो आदि छिर्ने प्वाल कुनै साधनबारा बन्द गरिनु ।
टालो— ना॰ १. पहिरिने लुगाका फाटेका वा प्वाल परेका ठाउँमा छोपेर सिइने कपडाको टुक्रो; ससाना चकना । २. कपडाको सानो टुक्रो । ३. जग्गाजमिनको सानो अंश; पाखो । ४. कपडा; वस्त्र ।
टायल— ना॰ [अङ्॰] छानो छाउनमा उपयोग गरिने माटो वा सिमेन्टको ठूलो झिँगटी; टाइल ।
टावर— ना॰ [अङ्॰] विभिन्न उद्देश्यले बनाइएको अग्लो बुर्जादार घर । ~ वाइगन— ना॰ १. अग्लो, होचो गर्न हुने टावर जडान गरिएको मोटरगाडी । २. ट्रली बस चल्ने वा अरू अग्लो ठाउँको बिजुली हेर्न उपयोग गरिने साधन ।
टिँटिँबाँस— ना॰ [अ॰ मू॰] प्रायः नदीका तीरका बालुवामा फुल पार्ने कागजत्रो चरो; हुटिट्याउँ ।
टिउरी१— ना॰ [सं॰ तीव्र+ई] पहाडको चुचुरो; शिखर; तिब्री ।
टिउरी२— ना॰ [टिउरो+ई] हाँसको चल्लो; टिउरो ।
टिउरो१— ना॰ [सं॰ तीव्रे टिउरीभन्दा ठूलो चुचुरो ।
टिउरो२— ना॰ [अ॰ मू॰ टिउ+रो] हाँसको चल्लो ।
टिक्–नु— अ॰ क्रि॰ [सं॰ स्थितक+नु] १. अप्ठ्यारो स्थिति वा समयमा पनि बस्न सक्नु; बस्नु; रहनु । २. स्थायी रूपले रहनु; दिगो हुनु; अडिनु; थेगिनु ।
टिक— ना॰ [सं॰ टीको १. ठूलठूला पात र मसिना फल लाग्ने एक जातको रूख अथवा प्लाइउड बनाउन प्रयोग गरिने त्यसैको काठ । २. छेउमा मणि रत्नहरू लर्किने गरी जडेर माझमा विभिन्न बुट्टा निकाली बनाइएको घाँटीमा लाइने चन्द्राकार गहना; बुट्टेदार कण्ठहार ।
टिकट— ना॰ [अङ्॰] १. बस, रेल, जहाज आदिमा यात्रा गर्दा दिइएको भाडाको प्रमाण जनाइएको कागतको टुक्रो । २. चलचित्र, प्रदर्शनी आदिमा छिर्नका लागि तिरेको प्रवेशदस्तुरको प्रमाणपत्र । ३. हुलाकबारा चिठी पठाउँदा टाँसिने, सरकारी तवरमा निष्कासित चिह्नयुक्त सानो कागज; हुलाकटिकट; टिकस । ४. दानदक्षिणा प्रदान गर्न बाँडिएको प्रामाणिक कागज; दान–दक्षिणाको टिकट । ~ दस्तुर— ना॰ सरकारी कार्यालय आदिमा निवेदन दर्ता गर्दा नियमानुसार टाँस्नुपर्ने टिकट वा त्यसको मूल्यस्वरूप जम्मा गर्नुपर्ने रुपैयाँ ।
टिकटिक— ना॰ [अ॰ मू॰ टिक्+अ (बि॰)] १. घडी चल्दा त्यसबाट लगातार निस्कने शब्द । २. सानो वस्तुले कुनै कठोर चीजलाई ठोक्दा निस्कने आवाज । ३. साना चरा, माउसुली, किथ्रा आदि कराउँदाको आवाज । क्रि॰ वि॰ ४. त्यस प्रकारका कुनै आवाज उत्पन्न हुने गरी ।
टिकटिके— ना॰ १. टिकटिक शब्द गरेर बोल्ने फिस्टोजस्तो सानो चरो । वि॰ २. टिकटिक आवाज गर्ने । ~ किरो— ना॰ उत्तानो पारी भुइँमा छोडिदिँदा टिक्क आवाज गरेर उफ्रने कालो रबको सानो कीरो । ~ छेपारो— ना॰ टिकटिक आवाज गरेर पुच्छर हल्लाउने एक जातको छेपारो । ~ भ्यागुतो— ना॰ टिकटिक गरेर कराउने सानो भ्यागुतो ।
टिकनबजी— ना॰ [नेवा॰ तिकँबजी] काठमाडौँ उपत्यकाको टिकनी भन्ने ठाउँमा तयार हुने असल जातको पातलो चिउरा ।
टिकमाला— ना॰ [टिक+मालो टिक वृक्षबाट तयार हुने प्लाइउड (टिकप्लाई॰ । टिक चिह्न— ना॰ [टिक+चिह्न] १. ठीक हो भनी बुझाउने वा मूल रूप देखाउने विशेष आकारको (रू) एक चिह्न (टिकमार्क॰ ।
टिकाइ— ना॰ [रू टिक् (+आइ॰] टिक्ने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया; थेगाइ । [ > ] टिकाइनु— क॰ क्रि॰ टिक्ने तुल्याइनु । टिकाउ— वि॰ धेरै समय खप्ने; धेरै दिन टिक्ने; खपुवा; टिकुवा; स्थायी ।
टिकाउनु— प्रे॰ क्रि॰ टिक्ने तुल्याउनु ।
टिकारी— ना॰ [टीका+आरी] विजयादशमीको टीका थाप्न कसैकहाँ जाने व्यक्ति ।
टिकिनु— अ॰ क्रि॰ [टिक+इ+नु] टिक्न समर्थ हुनु ।
टिकिया— ना॰ [टीको+इयो १. टीकाजस्तै गोल ससानो वस्तु । २. औषधी आदिको सानो र बाटुलो चक्की; औषधीको थेप्चो गोली ।
टिकी— ना॰ [टिको+ई] १. निधारमा लगाइने सुन, काँच, प्लास्टिक आदिको सानो टीका; टिकुली । २. टिको (बालबोलीमा॰ । ~ ट्याँसट्याँस— ना॰ असावधानीका साथ वा दक्षिणा नदिई टिको लगाइदिने काम ।
टिकुली— ना॰ [था॰] १. सानो टिको; टिकोको लागि प्रयुक्त लघुताबोधक शब्द । २. स्त्रीजातिले निधारमा टाँस्ने सुन, काँच आदिको सानो टिको ।
टिकुवा— वि॰ [टिक्+उवो टिकाउ; धेरै टिक्ने; खपाउ; खप्ने ।
टिके— वि॰ [टिको+ए] १. टिको लाउने । २. टीकाटीका भएको (सर्प आदि) । ३. कसैको आशीर्वाद पाई ठाउँमा पुगेको ।
टिको— ना॰ [टीका+ओ] १. देवमन्दिरको प्रसादका रूपमा वा शोभाका निम्ति निधारमा लगाइने चन्दन, सिँदूर, अबिर, अक्षता आदि; तिलक । २. आश्विन महिनाको शुक्लपक्षको दशमी तिथि; विजयादशमी; दसैँ । ~ टालो— ना॰ १. यज्ञान्त वा धार्मिक उत्सव आदिमा टिको लगाउने काम । २. धार्मिक विधिअनुसार बिहेको कुरो छिन्ने कार्य; जनैसुपारी; वाग्दान । ३. वाग्दानका दिन वरवधूलाई लगाइने टिको वा दिइने वस्तु ।
टिक्की— ना॰ [टिक्+की] १. गुजारा गर्ने ठाउँ; टिक्ने ठाउँ । २. जीविका; वृत्ति ।
टिङ्गर— ना॰ [सं॰ तुङ्ग+र] हे॰ टँगरो । > टिङ्गरे/टिङ्गरो— वि॰ १. अग्लो, दुब्लो वा पातलो; ख्याउटे । २. एक्ले; ठिङ्गो ।
टिङ्ग्रिङ्ब— क्रि॰ वि॰ [टिङ्गर+इङ्ड] १. दुब्लो र अग्लो शरीर उभिएर वा एक्लै रहने गरी; ठिङ्ग । वि॰ २. सर्वसाधारण व्यक्ति वा वस्तुभन्दा भिन्न; छुट्टा; फुट्टा ।
टिठ— ना॰ [सं॰ तृष्णो १. तीव्र लालच; धीत; सन्तुष्टि । २. मानसिक तृष्णा । ३. अन्य प्राणीमाथि गरिने मानवताको व्यवहार; दया; करुणा । ~ लाग्दो— वि॰ मायालाग्दो; दयालाग्दो; करुण । श्र टिठो— वि॰ टीठलाग्दो; मायालाग्दो ।
टिठि–नु— अ॰ क्रि॰ [टीठ+इ+नु] १. टीठलाग्दो हुनु; मायालाग्दो हुनु । २. लोभलाग्दो हुनु; लोभिनु । > टिठ्याइ— ना॰ टिठिने तथा टिठ्याउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । टिठ्याइनु— क॰ क्रि॰ टिठिने बनाइनु; टीठलाग्दो पारिनु । टिठ्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ टिठिने पार्नु; लोभलाग्दो बनाउनु; टीठलाग्दो तुल्याउनु ।
टिन— ना॰ [अङ्॰] १. राब, फलाम आदि मिसाई बनाइएको एक प्रकारको मिश्रित धातु । २. त्यसैको ढ्वाब वा बट्टा ।
टिनटिन— ना॰ [अ॰ मू॰ टिन्+अ (बि॰)] १. ससाना घण्टीहरू बज्दाको आवाज । २. फुर्तिलो चालले टिम्किएर हिँड्ने तरिका; ठिमठिम । क्रि॰ वि॰ ३. त्यस्तो आवाज उत्पन्न हुने गरी वा त्यसरी हिँड्ने गरी । > टिनटिनती— क्रि॰ वि॰ ठिमठिमती । टिनिक टिनिक— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टिनिक्+अ (बि॰)] टिनटिनती; ठिमठिमती ।
टिनिक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टिनिक्+क] १. एकदम कसिने चालमा । २. शरीरमा लुगाकपडा आदि साँघुरो हुने गरी; टिमिक्क । वि॰ ३. कसिएको; कसिलो । ४. साँघुरो ।
टिनु— ना॰ [सं॰ तीर्ण (फिँजिएको] कुनै वस्तु वा प्राणीको समूह; हूल; भीड ।
टिन्चर— ना॰ [अङ्॰ टिङ्क्चरे घाउखटिरा आदिमा वा सुनिएको ठाउँमा लगाइने डाक्टरी झोल औषधी; टिन्चर आइडिन ।
टिन्न— ना॰ [अ॰ मू॰ टिन्+न] १. घण्टी आदिको मधुर र दु्रत ध्वनि झिकेर । २. कसिने वा अघाउने गरी ।
टिप्–नु— स॰ क्रि॰ [टिप्+नु] १. कुनै ठाउँबाट चीजबीज एकएक गरी लिनु; पालैसित एकपछि अर्को झिक्नु । २. रूखबाट फूल वा फलहरू चुँड्नु । ३. एक–एक गरी रौँहरू उखेल्नु । ४. टप्काउनु; उडाउनु । ५. घोडचडीको नियन्त्रणमा नरही घोडा वेगले दौडनु । ६. कुराका प्रसङ्गमा अर्काको कुरा उछिनेर बोल्नु । ७. व्यक्ति वा वस्तुहरूको नाम लेख्नु; टाँक्नु । ८. भनेको तुरुन्तै बुझ्नु । (. छिटै अनुकरण गर्नु । १०. सिउँदा लामा फड्का मार्नु ।
टिप१— ना॰ [टिप्+अ] १. व्यक्ति वा वस्तुका नाम, सानातिना व्यवहार आदि लेखिएको सानो कागत; टिपोट । २. पोतामा तिर्नुपर्ने एक किसिमको दस्तुर । ३. जन्मेको क्षणको दिन, राशि, नक्षत्र आदि लेखिएको टिपन; जन्मपत्रिका; लग्नकुण्डली । ४. गन्जिफाको खेलमा दुई चक्कीले एक चक्कीलाई जित्ने दाउ । ५. डकर्मी वा वज्रकर्मीले दुई इँटको चेपमा दिने टिपकारीको मसला ।
टिप२— ना॰ [अङ्॰] १. यात्री आदिले पथप्रदर्शकलाई वा खान आउनेले होटेलका बेयराहरूलाई दिने बक्सिस । २. कुनै पनि सेवा गरेबापत कसैलाई दिइने अतिरिक्त थप रकम । ३. ट्रक आदि गाडीले एक पटकमा ढुवानी गर्न वा ओसार्न सक्नेजति परिणाम ।
टिपकार— ना॰ [टिप+कार] भित्तो, गाह्रो आदिका इँटका जोर्नीजोर्नीमा वज्र, सिमेन्ट आदि लगाउने काम वा त्यस्तो लगाउने व्यक्ति । > टिपकारी— ना॰ १. टिपकार । वि॰ २. टिपकार गरिएको वा गर्ने (व्यक्ति॰ ।
टिपटप— ना॰ [अङ्॰] चिटिक्क, चिरिच्याँट्ट ।
टिपटाप— ना॰ [टिप्+टाप] १. छरिएका सानातिना वस्तुहरू टिप्ने काम; टापटिप; टिपनटापन । २. कसैको माल सुटुक्क लिएर जाने काम । > टिपटापे— वि॰ थाहा नदिई उठाएर लाने; चोर ।
टिपटिप— ना॰ [अ॰ मू॰ टिप्+अ (बि॰)] १. थोप्लाथोप्ली पानी पर्दा वा खस्दा आउने शब्द । क्रि॰ वि॰ २. त्यसरी शब्द आउने गरी > टिपटिपे— वि॰ १. टिपटिप आवाज निकाल्ने । ना॰ २. चोली, ब्लाउज, चौबन्दी आदि लगाउँदा छेउछेउमा जडिएको जोल्टिएको टाँक; भालेपोथी टाँक ।
टिपन— ना॰ [सं॰ टिप्पणी] १. कुनै कामकुराको छोटकरी विवरण । २. जन्मेको दिन, राशि, नक्षत्र आदि लेखेको सानो कागज; छोटकरी चिह्न; जन्मपत्रिका; लग्नकुण्डली । ३. पैसा भुक्तानी गरेको सानो रसिद । ४. स्रेस्ताको टिपोट । — टापन— ना॰ १. कामचलाउ किसिमले तयार पारिएको टिपोट । २. टिप; टिपोट । ३. टिपटाप । ४. सिलोसँगालो; सिलोबालो ।
टिपाइ— ना॰ [रू टिप् (+आइ॰] १. टिप्ने काम; टिपोट तयारगराइ । २. टिपटाप । [ > ] टिपाइनु— क॰ क्रि॰ टिप्ने वा टिपाउने काम गराइनु । टिपाउनु— प्रे॰ क्रि॰ टिप्ने वा टिपाउने काम गराउनु ।
टिपिनु— क॰ क्रि॰ टिप्ने काम गरिनु; एकएक गरी झिकिनु ।
टिपुवा— वि॰ १. कुनै कुरा टिपेको; टिपोट गरिएको; उतारिएको; उतार गरिएको । २. टिपेर सिएको । ३. क्रमैले एकएक गरी लिइएको । ४. घिउ–तेलमा भुटेको (तरकारी॰ ।
टिपेक्स— [अङ्॰] ना॰ लेखेको अक्षर मेट्न प्रयोग गरिने सेतो रबको द्रव वा लेदो ।
टिपैटा/टिपैता— ना॰ [टिप+ऐटा/ऐतो १. वनजङ्गलका प्रायः पुराना रूख वा काठ सरकारले नै कटानी गरी बिक्री गर्ने काम । २. त्यसरी बेचिने पुराना रूख वा काठ ।
टिपो— ना॰ [टिप्+ओ] टिप्ने काम; अनुकरण; नक्कल ।
टिपोट— ना॰ [टिप्+ओट] १. कुनै कुरा छोटकरीमा लेखिएको लेख; टिपन । २. सङ्क्षेपमा लेख्ने काम; टिपाइ । ३. सिलाइको एक किसिमको ढाँचा ।
टिप्पणी— ना॰ [सं॰] १. कठोर र गूढ अर्थको व्याख्या; टीका । २. विशेष कुरा सम्झाउन टिपिने सानो लेख । ३. कुनै व्यक्ति वा विषयका बारेमा प्रकट गरिने विचार; कुनै साहित्यिक कविता, लेख आदिमा गरिने समालोचना । ४. जल्दोबल्दो कुनै घटनाका बारेमा सम्पादकले प्रकट गरेको विचार । ५. सानो चिना; जन्मपत्रिका; टिप्पन । ६. कुनै कुराको ज्ञापन । ७. कुनै कार्यका बारेमा प्रकट गरिने सङ्क्षिप्त विचार; कुनै निवेदनबारे सकारात्मक वा नकारात्मक प्रतिक्रिया लेख्ने आ६नो ठहरसहित माथिल्लो तहमा स्वीकृतिका लागि पेस गरिने सङ्क्षिप्त लेख । (उदा॰— टिप्पणी उठाउन बाँकी रहेकाले निवेदनमा कारबाई हुन बाँकी छ॰ ।
टिप्पा— ना॰ [टिप्+पो १. कुनै काम छिटो गराउने ताकिता; तरताकिता; दपेट्ने काम; अति प्रेरणा । २. पर्वतको टुप्पो; चुचुरो; शिखर । ३. काम वा प्रतियोगितामा कसैलाई पारिने पराजय; उछिनाइ ।
टिप्ला— ना॰ [टिप्+लो खेलको प्रत्येक पटक । टिबटो बर्मन— वि॰ [अङ्॰] तिब्बतीदेखि बर्मेली भाषिक परिवारसम्मको; भोटबर्मेली ।
टिबी— ना॰ [अङ्॰] मन्द ज्वर आइरहने र फोक्सोलाई बिस्तारै माइक्रोब्याक्टेरिया नामक कीटाणुले खतम गरिरहने महारोग; क्षयरोग; राजयक्ष्मा (ट्युबरकुलेसिस॰ ।
टिभी— ना॰ [अब॰] टेलिभिजन; दूरदर्शन ।
टिमटाम— वि॰ [अ॰ मू॰ टिम्+अ (बि॰)] १. बोली, पहिरन, चाल आदिमा छाँटकाँट मिल्ने गरी; चिटिक्क; टामटुम । २. कसिकसाउ वा सजिसजाउ; ठाँटबाँट; तडकभडक । ना॰ ३. त्यसरी मिल्ने, ठीक हुने वा सजिसजाउ हुने कार्य ।
टिमिक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टिमिक्+क] १. पहिरनमा कसिकसाउ हुने गरी; ठाँटिलो भएर । २. कसिलो प्रकारले; टम्म । ३. सानोतिनो उन्नतिमा पनि मात्तिने गरी; गमक्क । वि॰ ४. कसिकसाउ; ठाँटिलो; वा गम्किलो ।
टिमिलो— ना॰ ठूलठूला खस्रा पात र सेतो बोक्रो हुने, काण्डबाट निस्केका लहरामा खनिउँका जस्ता फल लाग्ने एक जातको रूख; त्यसैको फल; अन्जिर; तिमिलो ।
टिमुर— ना॰ परपथ्याउने सुगन्धी दाना फल्ने, लामालामा पात हुने काँडावाल एक जातको रूख; त्यसैको मरीचजस्तै फल; टिम्मुर । श्र टिमुरिनु— अ॰ क्रि॰ १. टिमुरझैँ नीरस हुनु; निचोरिनु । २. टर्रो मिजासको हुनु; टिम्किनु; चम्किनु । टिमुरे— ना॰ १. बस्तुभाउलाई घाँस खुवाइने, दाउरा बाल्दा पड्किने, झन्डै आँपका जस्ता हरिया पात भएको एक वृक्ष । वि॰ २. टिमुरसँग सम्बन्धित; टिमुरको । ३. नाप्पिएको; सेखीदार; घमन्डी । टिमुथ्याइ— ना॰ टिमुरिने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । टिमुथ्याइनु— क॰ क्रि॰ टिमुरिने पारिनु । टिमुथ्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ टिमुरिने पार्नु; टर्रो मिजासको बनाउनु । टिमुथ्याहट— ना॰ टिमुथ्याइ ।
टिम्क–नु— अ॰ क्रि॰ [टिमिक्क+नु] १. गर्व वा घमन्डले फुल्नु; निफुल्किनु; गम्कनु । २. टर्रो मिजासको हुनु; टिमुरिनु । ३. अर्कालाई नगन्ने हुनु । ४. टिमिक्क पर्नु । > टिम्काइ— ना॰ टिम्कने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । टिम्काइनु— क॰ क्रि॰ टिम्कने पारिनु । टिम्काउनु— प्रे॰ क्रि॰/स॰ क्रि॰ टिम्कने पार्नु । टिम्किनु— अ॰ क्रि॰ १. टिम्कनु । २. टिमिक्क परिनु ।
टिम्के— वि॰ [टिमिक्क+ए] १. मात्तिएको; बढेचढेको; टिम्किएको । २. टिमिक्क परेको; खूब कसिएको । ~ चोली— ना॰ खूब कसिएको वा छाँट परेको चोलो; ब्लाउज ।
टिम्क्याइ— ना॰ [रू टिम्कि (+याइ॰] टिम्किने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] टिम्क्याहट— ना॰ टिम्किने भाव, क्रिया वा अवस्था; टिम्क्याइ ।
टिम्बा— ना॰ साल, सिसौ, सखुवा आदि कटानी गरी निस्केको मोटो चाक्लो काठ; निदाल, दलिन आदि हाल्न हुने र झ्याल, ढोका, दराज, कुर्सी आदि बनाइने चारपाटा पारी ताछेको ठूलो काठ; टिम्मा । २. जालीभित्र रुवा तगेर बनाइएको सिरक ।
टिम्म— क्रि॰ वि॰ [टम्मे चट्ट कसिने गरी (शरीरमा लगाएका लुगा मिल्ने किसिम॰; टम्म; टिमिक्क; टिनिक्क; रिटिक्क । —
टाम्म— वि॰ कसिकसाउ ।
टिम्मा— ना॰हे॰ टिम्बा ।
टिम्मुर— ना॰हे॰ टिमुर ।
टिरटिर— ना॰ [अ॰ मू॰ टिर्+अ (बि॰)] १. कीराफट्याङ्ग्रा आदि कराउँदाको आवाज निस्कने गरी । ना॰ २. त्यस्तो आवाज वा ध्वनि । > टिरटिरती— क्रि॰ वि॰ अझै टिरटिर गरेर ।
टिरटिरे— वि॰ १. टिरटिर आवाज निकाल्ने । ना॰ २. टुर्रे (सानो हुक्का॰ ।
टिर्टिरे— ना॰ [टिर्र (बि॰)+ए] १. टिरटिर । २. पातलो दिसा लाग्ने रोग; पखाला; टुर्रे; टिर्री । वि॰ ३. त्यस्तो रोग लागेको; छेरुवा; टुर्रे ।
टिर्र— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टिर्+र] १. पातलो पदार्थ (दिसा, पानी इ॰) वेगले झर्ने गरी; टिर्री लाग्ने चालले । २. ससाना कीरा कराउँदाको झैँ ध्वनि निकालेर । ना॰ ३. त्यसरी झर्दा वा कराउँदा उत्पन्न हुने ध्वनि । ~ टिर्र— ना॰ लगातार टिर्र ध्वनि निस्कने गरी ।
टिर्री१— ना॰ [टिर्र+ई] १. पातलो दिसा; पखाला; टिर्टिरे ।
टिर्री२— ना॰ [टर्रो] कुनै कुरामा गरिने जिद्दी; टेक; अभिमान; सेखी; टठ । > टिर्रीवाल— वि॰ घमन्डी; टेकी; अभिमानी; सेखीवाल ।
टिर्थ्याइ— ना॰ [रू टिर्थ्याउ (+आइ॰] टिर्थ्याउने वा पातलो दिसा गराउने क्रिया–प्रक्रिया । > टिर्थ्याइनु— क॰ क्रि॰ तुर्को, टिर्री आदि झारिनु; पातलो दिसा गरिनु ।
टिर्थ्याउनु— स॰ क्रि॰ [टिर्री+याउ+नु] १. पखाला निकाल्नु; पातलो दिसा गर्नु; छेर्नु । २. तुर्क्याउनु ।
टिल— वि॰ [अ॰ मू॰] १. जाँड, रक्सी बढी खाएर मात्तिएको; टुन्न भएको । २. अघाएको । ना॰ ३. भाँडाकुँडा, नाउ आदिको बिट । > टिलटिल— क्रि॰ वि॰ पूरै टिल हुने गरी । २. घाउखटिराको फोको पीप भरिएर फुट्लाजस्तो हुने गरी ।
टिलटिलती— क्रि॰ वि॰ १. भरिने वा अघाउने गरी । २. टिलटिल भएर ।
टिलपिल— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टिल्+अ+सं॰ पील्] १. पानी आदि भाँडामा पोखिने हालतमा पुगुन्जेल; बिटसम्म भरिएर; टलपल । २. बत्ती आदि बल्दा मधुरो भएर वा निभ्ने–निभ्ने छाँटले ।
टिलिक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टिल् > टिलिक्+क] झल्कने, उज्यालो दिने वा चमक दिने किसिमले ।
टिलो— ना॰ १. मरेका दिनदेखि दस दिनसम्म ढिकुरामा गरिने श्राद्धमा चढाइने फलामको दक्षिणा वा भेटी । २. रुपियाँपैसा, सामान आदि (निन्दार्थ वा क्षुद्रार्थमा॰ ।
टिल्ल— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टिल्+ल] १. टिल हुने गरी (खाने किसिम) । २. टिलिक्क । > टिल्लिनु— अ॰ क्रि॰ १. बढी खाना खाएर पेट उक्सिनु; बेसी खाएर पेट टुन्न हुनु; जेलिनु; टुन्निनु । २. शरीरको कुनै अवयव फुल्नु; सुन्निनु ।
टिल्लो— ना॰ [सं॰ तीरे १. तोकिएको चौघेरा । २. पहाड आदिको थुम्को वा ढिस्को ।
टिल्ल्याइ— ना॰ [रू टिल्लि (+याइ॰] टिल्ल हुने वा टिल्लिने क्रिया– प्रक्रिया । [ > ] टिल्ल्याइनु— क॰ क्रि॰ टिल्ल तुल्याइनु ।
टिल्ल्याउनु— स॰ क्रि॰/प्रे॰ क्रि॰ टिल्ल हुन्जेलसम्म खानु; पेट टुन्न पार्नु ।
टिसी— ना॰ [टुसो] स्त्रीयोनिको भित्र माथिल्लो भागमा र पशुयोनिको तल्लो भागमा हुने कामोत्तेजक मांसतुण्ड; भगको टुँडो; भगनासिका; नारी वा पोथी जातिको मणि ।
टीका— ना॰ [सं॰] १. कुनै पद, पदावली, वाक्य, अनुच्छेद र ग्रन्थहरूको अर्थ स्पष्ट गरी लेखिएको व्याख्या; अर्थ; भाष्य । २. निधारमा लगाइने चन्दन, अबिर, सिँदूर आदि; टिको; तिलक । ३. थोप्लो । ४. दाग रू ५. माई आदि रोगका विरुद्ध पहिले नै गरिने खोप । — कार— ना॰ कुनै ग्रन्थको टीका वा भाष्य लेख्ने व्यक्ति; व्याख्याकार । — को पाइतो— ना॰ विजयादशमीका दिन गरिने प्रस्थान । — को साइत— ना॰ सबैभन्दा असल वा राम्रो साइत । — टिप्पणी— ना॰ चर्चापरिचर्चामा आएका विषयको गुण–दोष छुट्ट्याउने काम; आलोचना; चर्चा । ना॰ २. साना– ठूला टीकाको समूह ।
टीठ— ना॰ हे॰ टिठ । — लाग्दो— वि॰ हे॰ टिठ लाग्दो । टी॰ बी॰— ना॰ [अङ्॰] टिबी रोग; क्षयरोग ।
टुँडाल— ना॰ [नेवा॰ तुनासिँ] घर बनाउँदा गारामा टेकाइ छड्के पारी राखिने पानीबलो अड्याउने काठ ।
टुँडिखेल— ना॰ [नेवा॰ तुनिख्यले १. काठमाडौँको रत्नपार्कदेखि तोपघरसम्मको खुला मैदान । २. सिपाहीले कवाज खेल्ने चाक्लो मैदान (परेडग्राउन्ड॰ ।
टुँडे— ना॰ [टुँडो+ए] १. बाली लगाइसकेको बारीमा फेरि जोत्दा बाली खान नदिनका लागि गोरु, पाडा आदिका मुखमा लगाइने पेरुङ्गो; मोहला । वि॰ २. लामालामा टुँडा हुने; झुसे । ३. मुखाले; थुतुने ।
टुँडेसो— ना॰ [टुँडो+एसो] १. दूध खाँदैका बाछाबाछी वा पाडापाडीलाई माउसँग छोड्दा दिउँसो दूध खान नपाओस् भनी मुखमा दुईचुच्चे डन्डी हाली बाँधिने उपकरण । २. (रिस वा झोक पोख्ने अर्थमा॰ तरल पदार्थ खाने काम (उदा॰— केटाकेटीलाई पनि कति टुँडेसो लाइरहनुपर्ने हो
- ) ।
टुँडो— ना॰ [सं॰ तुण्डे १. गहुँ, जौ, धान आदिमा हुने झुस । २. मुख लागेर बोल्नेको मुख; चोथो । ३. चुच्चो । ४. कलमका टाँकाको टुप्पो ।
टुइँ— ना॰ [अ॰ मू॰] कोमल ठाउँमा परेको सानो प्वाल (मलबार आदि॰ बाट हावा छिर्दा निस्कने ध्वनि ।
टुइँक–नु/टुइँकि–नु— अ॰ क्रि॰ [अ॰ मू॰ टुइँक् (इ॰+नु] लमलम हिँड्नु; फटाफट गोडा चाल्नु; टुइँटुइँती हिँडनु । २. मर्नु; बेपत्ता हुनु; सुइँकनु ।
टुइँके— वि॰ [टुइँक्क+ए] १. टुइँक्क परेर हिँड्ने । २. टुइँक्क आवाज आउने । ~ हाड— ना॰ नितम्बको हाड ।
टुइँक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टुइँक्+क] १. टुइँकिने किसिमले । २. 'टुइँ' ध्वनि उत्पन्न हुने गरी । ३. वेगपूर्वक; टुइँयय; सुइँयय ।
टुइँक्याइ— ना॰ [रू टुइँकि (+याइ॰] टुइँकिने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] टुइँक्याइनु— क॰ क्रि॰ टुइँकिने पारिनु । टुइँक्याउनु— स॰ क्रि॰ १. टन्न कसेर सुर्क्याउनु; कसेर बाँध्नु । २. मुर्दालाई दाहसंस्कारका लागि मसानघाटमा लैजानु । ३. अपानवायु छाड्नु । ४. लिनुपर्ने कुरो जोरजुलुम गरेर उठाउनु; धड्याउनु । ५. भगाउनु । टुइँक्याहट— ना॰ टुइँक्याइ ।
टुइँटुइँ— ना॰ [अ॰ मू॰ टुइँ (बि॰)] १. बडो फुर्तीसाथको हिँडाइ; फटाफटी; लमलमी । २. टन्क्याएर बाँध्ने तरिका । ३. अपानवायु आदि लगातार निस्कँदा सुनिने आवाज । ४. लाम्खुट्टे आदि कराउँदाको ध्वनि । क्रि॰ वि॰ ५. त्यस्तो हिँडाइ, तरिका वा ध्वनि उत्पन्न हुने गरी । > टुइँटुइँती— क्रि॰ वि॰ त्यसरी अझ छिटो हिँड्दै, बाँध्दै वा ध्वनि निकाल्दै ।
टुइँयय— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टुइँ+य] टुइँको आवाज एकै खेपमा आउने गरी; टुइँक्क ।
टुइल— ना॰ [अङ्॰ ट्विले खेसको बुनोटजस्तो गरी बुनिएको बाक्लोबाक्लो, नरम सूती कपडा ।
टुक१— ना॰ [सं॰ स्तोके १. टुक्रो । २. कडा वस्तुलाई हिर्काउँदा वा बालकले भुईंमा कुल्चँदा उत्पन्न हुने मसिनु आवाज ।
टुक२— ना॰ [सं॰ तुङ्गे कुनै वस्तुलाई जोखतौल वा भर्ने कामको ठीक परिमाण; टुकुनी ।
टुकटुक— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टुक्+अ (बि॰)] १. कडा वस्तुलाई लगातार हिर्काउँदै । २. टुकुटुकु; टुकुरटुकुर । ना॰ ३. धेरै टुक्राको समुदाय; टुक्राहरूका रूपमा भएको विखण्डन । श्र टुकटुकती— क्रि॰ वि॰ १. टुकुटुकु । २. टुक्रा–टुक्रा हुने गरी । ३. टुकको ध्वनि उत्पन्न हुने गरी ।
टुकडा— ना॰ [सं॰ स्तोके १. टुक्रा; खण्ड । > टुकडी— ना॰ १. फौजहरूको ससानो एकाइ वा विभाग; सानो सैनिकदल । २. ससानो टुक्रो । टुकडो— ना॰ ठोस पदार्थको सानो भाग; टुक्रो ।
टुकिचा— ना॰ [नेवा॰] नेवार समुदायमा प्रचलित एक प्रकारको गहना ।
टुकी१— ना॰ [ट्वाके मट्टीतेलको बत्ती बाल्ने माटो, टिन आदिको सानो भाँडो; बत्ती बाल्ने डिबिया; ढिब्री; कुपी ।
टुकी२— ना॰ [नेवा॰ तुकी] नेवारजातका स्त्रीहरूले कानमा लहरै लाउने सुनको एक प्रकारको गहना ।
टुकुँचा— ना॰ [नेवा॰ तुकुँचो दुई पाखाको छानाको जोर्नीमा उत्तानु पारी राखिने डुँडका आकारको झिँगटी ।
टुकुचा— ना॰ [नेवा॰ तुकँुचो काठमाडौँ सहरमा बागबजारनजिक भएर बग्ने सानो नदी; इक्षुमती ।
टुकुटुकु/टुकुनटुकुन— ना॰ [रू टुकटुके १. बालकहरूको भर्खर हिँड्न लाग्दाको हिँडाइ; टुकुरटुकुर । क्रि॰ वि॰ २. (साना बालक हिँड्दा॰ लडिएला कि जस्तो गरेर ।
टुकुनी— ना॰ टुक+उनी १. एक पाउको तौल । २. पाँच मुठी वा आधा मानु अन्न, तेल आदि भर्ने भाँडो । ३. तौलमा एक पाउ वा आधा मानाको परिमाण । वि॰ ४. पाउभरिको । ५. आधा मानो ।
टुकुरटुकुर— ना॰ [रू टुकटुके १. हे॰ टुकुटुकु; टुकुनटुकुन । २. क्रि॰वि॰ लडिएला कि जस्तो गरेर, बच्चाले बल्लतल्ल हिँडेजस्तो गरेर; टुकुटुकु ।
टुक्का— ना॰ [टुक्रो] १. कुनै कविता वा गीतको सानो अंश; पाउको अन्तिम भाग । २. कविता वा गीतको दुईदुई चरणको अन्तिम शब्द वा शब्दको फाँकी मिलाउने काम; अन्त्यानुप्रास । ३. अभिव्यञ्जनापूर्ण टुक्रे वाक्य वा वाक्यांश; मुहाबरा । (उदा॰— कन्सिरी तात्नु; मुख लाग्नु, नाक काट्नु इ॰) । ~ जोर्नु— टु॰ टुक्का मिलाउनु ।
टुक्की— ना॰ [था॰] थारूजातिका नारीहरूले नाकमा लगाउने सानो फूली ।
टुक्रा— ना॰ [टुक्रोको ति॰ ।)] कुनै ठोस पदार्थको सानो भाग; अंश; ससाना कण । ~ टाक्री— ना॰ ससाना टुक्राहरूको समूह; खेतबारीका ससाना भाग (उदा॰— यसपालि गैह्री खेतका टुक्राटाक्री बेच्नुपरेको छ॰ ।
टुक्रि–नु— अ॰ क्रि॰ [टुक्रो+इ+नु] कुनै ठोस वस्तु फुटेर टुक्राटुक्रा हुनु; ससानो भाग हुने गरी फुट्नु वा छुट्टिनु ।
टुक्रुक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टुक्रुक्+क] बस्दा दुई खुट्टा र चाकले मात्र भुईँ छुने गरी; बस्दा उड्केला मारेर बस्ने किसिमले ।
टुक्रो— ना॰ [सं॰ स्तोके १. कुनै ठोस वस्तुबाट छुट्टिएको सानो भाग; अंश; टुकडा । वि॰ २. छुट्टिएको; टुक्रिएको; खण्डित ।
टुक््रयाइ— ना॰ [रू टुक्रि (+याइ॰] टुक्रो पार्ने वा टुक्रो हुने क्रिया– प्रक्रिया । [ > ] टुक््रयाइनु— क॰ क्रि॰ टुक्रामा परिणत गराइनु ।
टुक््रयाउनु— प्रे॰ क्रि॰ टुक्रा–टुक्रा पार्नु; खण्डित तुल्याउनु ।
टुखल— ना॰ [नेवा॰ तुखले उखु पेलेर रस निकालेपछि बाँकी रहेको छोक्रा; खोइलो ।
टुब— ना॰ वानर, सुगा आदिबाट खेतबारीको बालीनाली नोक्सान हुन नदिन रेखदेखका लागि कुरेर बस्ने अग्लो मचान वा टाँड; यस्तै कामका लागि बनेको अग्लो छाप्रो वा ठाँटी; टहरो ।
टुङ्गि–नु— अ॰ क्रि॰ [टुङ्गो+इ+नु] १. कुनै कामकारबाईको टुङ्गो लाग्नु; किनारा लाग्नु; निधो हुनु । २. सिद्धिनु; सकिनु; समाप्त हुनु ।
टुङ्गो— ना॰ [सं॰ टुर्गे १. कुनै मुद्दा वा घरव्यवहारको समाप्ति; कुनै काम वा कुराको निधो; निर्णय । २. निश्चित अवधि; सीमा; हद । ३. तोकिएको स्थान वा समय; म्याद । ४. ठेगाना; पत्ता ।
टुङ्ग्याइ— ना॰ [रू टुङ्गि (+याइ॰] १. टुङ्गो लाग्ने वा टुङ्ग्याउने क्रियाप्रक्रिया । [टुङ्ग्याउ+आइ] २. टुङ्ग्याउने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] टुङ्ग्याइनु— क॰ क्रि॰ टुङ्गो लगाइनु; समाप्त गरिनु ।
टुङ्ग्याउनी— ना॰ समाप्ति; उपसंहार । टुङ्ग्याउनु— स॰ क्रि॰ १. टुङ्गो लगाउनु; निधो हुने पार्नु । २. समाप्त गर्नु; सिद्ध्याउनु ।
टुङ्ना— ना॰ [अ॰ मू॰ टुब+नो आकारमा सारङ्गीजस्तो, चारवटा रेसमका तार जेलिएको, भ्यागुता वा भेडीका छालाले मोरेको र नक्खी वा जवाले बजाइने, प्रायः लामा, सेर्पा, तामाब र गुरुबजातिमा प्रचलित लोकबाजा ।
टुट्–नु— अ॰ क्रि॰ [टुट्+नु] १. कुनै ठोस वस्तु टुक्रिनु; भाँचिनु । २. फुट हुनु; अलग्गिनु; छुट्नु । ३. रोकिनु; बन्द हुनु । ४. सम्बन्ध आदिको विच्छेद हुनु । > टुट— ना॰ टुट्ने काम । टुटफुट— वि॰ टुटेफुटेको; टूटफूट । टुटाइ— ना॰ टुट्ने क्रिया वा प्रक्रिया ।
टुटाइनु— क॰ क्रि॰ टुट्ने तुल्याइनु । टुटाउनु— प्रे॰ क्रि॰/स॰ क्रि॰ १. टुटाउनु; छोड्न लगाउनु । २. भाँच्नु; तोड्नु ।
टुटिनु— क॰ क्रि॰ छोडिनु; त्यागिनु ।
टुट— वि॰ [सं॰ त्रुटे १. फुटेको; टुटेको; छुटेको; टुट । ना॰ २. घाटा; टुट्टा; ड्याक; नोक्सान । > टुट फुट— वि॰ १. टुटेफुटेको; भत्केबिग्रेको; नोक्सान । २. छुटफुट ।
टुटिलो/टुटिल्को— ना॰ ठोकिएर वा आघात परेर निधार वा टाउकामा उठेको फोको; टुटिल्को; टुटुल्को ।
टुटी— ना॰ [सं॰ त्रोटि] १.करुवा, कमण्डलु, झारी आदिको पानी खसाल्ने सानो टुटो; धातुको नालाबाट ल्याइएको धाराको टुटो । ~ झारो— ना॰ १. चौरमा उम्रने दूबोजस्तो एक थरी झार । वि॰ २. ज्यादै निम्छरो; नाजुक । ~ धारो— टुटीवाल धारो; टुटी भएको धारो ।
टुटे— वि॰ [टुटी+ए] १. टुटी भएको; टुटीवाल ।
टुटो— ना॰ [टुटी+ओ] करुवा, झारी, टाँपो आदि भाँडाबाट पानी चुहाउन जडिएको सानो नली; त्यसैको टुप्पो । २. कलधाराको मुखैमा पानी खोल्ने र बन्द गर्ने चुकुल भएको पानी चुहुने भाग ।
टुट्टा— ना॰ [सं॰ टुट्+ओ १. व्यापारव्यवसायमा बेहोर्नुपर्ने नोक्सानी; घाटा; ड्याक; हानि ।
टुना— ना॰ [सं॰ धून (=कामेको॰] १. कुनै व्यक्तिलाई आ६नो वशमा लिन गरिने झारफुक वा तन्त्रमन्त्रको प्रयोग; मोहिनी; अभिचार–क्रिया । ~ मुना/मुहुनी— ना॰ वशमा पार्न गरिने टुनामोहनीको प्रयोग; अभिचारसम्बन्धी काम ।
टुनाल— ना॰ [नेवा॰ तुनासिँ] हे॰ टुँडाल ।
टुनी— ना॰ [सं॰ तुणी] १. ससाना पात हुने, सेता झुप्पे फूल फुल्ने र हर्रोजस्तो फल फल्ने एक वृक्ष; त्यसै वृक्षको फल । २. बाजा आदि बनाउन प्रयोग हुने र सुरिलो स्वर निस्कने त्यसैको काठ ।
टुनेमुने— वि॰ [टुना+ए+मुहुनी+ए] १. टुनामुना गर्ने । ना॰ २. धामी । ३. बोक्सी ।
टुनेसो— ना॰ ससाना बाछाबाछी आदिले माउसँग चरनमा जाँदा दूध नचोरून् भनी नाकको डाँडीमास्तिर चोके पारेर बाँधिने काठ ।
टुन्टे— वि॰ [टुटी+ए] १. हात काटिएको; एकहाते; ठुटे । ना॰ २. पुरुषेन्द्रिय (निन्दा वा गालीको अर्थमा॰ ।
टुन्न— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टुन्+न] १. खाँदा असाध्यै पेट उक्सिने गरी; टन्न; टिल्ल । २. खूबसित ढाडिने वा फुल्ने गरी । > टुन्निनु— अ॰ क्रि॰ १. सामान्यभन्दा बढी खाएर पेट उक्सनु; टिल्ल हुनु; डेलिनु । २. पेट ढाडिनु; फुल्नु । टुन्न्याइ— ना॰ पेट टन्न हुने क्रिया वा किसिम । टुन्न्याउनु— स॰ क्रि॰ पेट टुन्न पार्नु; टिल्ल्याउनु ।
टुन्याहा— वि॰ [टुना+याहो १. टुनामुना गर्न सिपालु; टुना गर्ने; मुहुनी लगाउने । २. तन्त्रमन्त्र गरेर अरूलाई दुःख पुथ्याउने ।
टुपिन— ना॰ [अङ्॰] विद्युत्तरङ्गलाई जोड्ने वा छुट्टयाउने दुईचोसे प्लक ।
टुपी— [टुपो+ई] वैदिक विधिअनुसार शिरमा प्रायः गोपुच्छप्रमाणको नखौरी राखिएको रौँको समूह; शिखा; चूडा; टुप्पी । ~ कट्टा— ना॰ १. टुपीसमेत खौरेर सन्न्यासधर्म लिएको व्यक्ति (सन्न्यासी, जोगी इ॰) । वि॰ २. टुपीसमेत खौरेको; टुपी काटेको; टुपी नभएको ।
टुपुक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टुपुक्+क] १. एक्कासि देखा पर्ने गरी; टुप्लुक्क । २. हल्कासँग भुईंमा बस्ने गरी; टक्रक्क; थुपुक्क । ३. टिप्ता हलुब किसिमले चुँडिने वा हातमा आउने गरी; टपक्क ।
टुपुटुपु— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टुप्+उ (+बि॰)] १. टिप्ने बेलामा फलफूल आदि धमाधम हातमा आउने गरी; टपटप । २. चुहुँदा थोपाथोपा झर्ने गरी; तपतप; तुपुतुपु ।
टुप्पा— ना॰ [टुप्पोको ति॰ ।)] हे॰ टुप्पो । ~ टुप्पी— ना॰ सानातिना हाँगाबिँगा र टुप्पा आदिको समूह; टुप्पाहरूको थुप्रो ।
टुप्पि–नु— अ॰ क्रि॰ [टुप्पो+इ+नु] १. टुप्पामा पुग्नु; टुप्पोसम्म छुनु । २. हलक्क बढेर हदैसम्म पुग्नु; बेसरी सप्रिनु । ३. धन, मान, इज्जत आदिको मदले मात्तिनु; चढेबढेको हुनु; पहिले बीचैमा टप्केर हुनेखाने भई घमन्डी हुनु ।
टुप्पी— ना॰हे॰ टुपी; शिखा; चूडा ।
टुप्पो— ना॰ [सं॰ स्तूपे १. लामो आकारको ठोस वस्तुको माथिल्लो अंश; अग्रभाग । २. कुनै रूखको आकाशतिर चुलिएको भाग । ३. पहाडको चुली; टाकुरो; शिखर । वि॰ ४. टुप्पिएको; मास्तिर बढेको ।
टुप्प्याइ— ना॰ [रू टुप्पि (+आइ॰] टुप्पिने क्रिया वा प्रक्रिया; टुप्पामा पुग्ने काम । [ > ] टुप्प्याइनु— क॰ क्रि॰ टुप्पिने पारिनु; टुप्पामा पुथ्याइनु । टुप्प्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ टुप्पिने पार्नु; टुप्पामा पुथ्याउनु ।
टुप्प्याहट— ना॰ टुप्पाइ ।
टुप्लुक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टुप्लुक्+क] १. अकस्मात् देखिने वा देखा पर्ने गरी; एकाएक आइपुग्ने चालमा । २. अनायास भेट हुने गरी; जम्काभेट भएर । > टुप्लुक्किनु— अ॰ क्रि॰ एकाएक आइपुग्नु; टुप्लुक्क आइपुग्नु ।
टुम— ना॰ [टुङ्गो] गिर खेलमा गोल हुने ठाउँ वा टुङ्गो; गिर खेलको गोल ।
टुमुक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टुम् > टुमुक्+क] १. लुगा, कपडा मिलेर छरितो गरी; टम्म; टिमिक्क । २. छाँट मिल्ने किसिमले; चिटिक्क ।
टुमेगिर— ना॰ [टुम+ए+गिर] टुम कटाई खेलिने एक किसिमको गिर खेल ।
टुमौटे१— ना॰ [तमौटे] तामो धातुको कारोबार गर्ने व्यक्ति; तमौटे ।
टुमौटे२— वि॰ [टुमटुम+औटे] १. कन्जुस स्वभावको; सानो चित्त भएको । २. छोटो व्यवहार गर्ने; किफायती ।
टुम्को— ना॰ [थुम्को] १. निश्चित सीमा; तोकिएको अवधि । २. सम्म परेको ठाउँबीच केही चुलिएको भूभाग; सानो पहाड; थुम्को ।
टुम्म— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टुम्+म] हे॰ टम्म ।
टुर्र— ना॰ [अ॰ मू॰ टुर्+र] १. तमाखु खाँदा हुक्काभित्रको पानीबाट आवाज निस्कने गरी; ट्वार्र; टिर्र । २. त्यस्तै समान परिस्थितिमा ध्वनि वा आवाज निकाल्दै । ३. बाँध्दा कसिलो हुने गरी । > टुर्रिनु— अ॰ क्रि॰ १. कसेर बाँधिनु; कसिनु । २. पखाला चल्नु । ३. तुर्किनु । टुर्रे— वि॰ १. पानीजस्तो झोल भएको; पन्यालो । २. टुर्र आवाज गर्ने (नरिवलको सानो हुक्का॰ । टुर्रो— ना॰ १. तरकारी दाल आदिको पातलो झोल; बेस्वादको पानीजस्तो रस । २. सानो हुक्का; टुर्रे हुक्का । टुर्थ्याइ— ना॰ १. टुर्र हुक्का तान्ने क्रिया । २. तुर्क्याइ । टुर्थ्याइनु— क॰ क्रि॰ १. टुर्र तुल्याइनु; कसिलोसँग बाँधिनु । टुर्थ्याउनु— स॰ क्रि॰ टुर्र आवाज निस्कने गरी हुक्का गुडगुडाउनु; तमाखु खानु । टुर्थ्याहट— ना॰ टुर्थ्याउने क्रिया वा अवस्था ।
टुलटुल— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टुल्+अ (बि॰)] एकटक लाएर हेर्ने किसिमले; एकोहोरो कसैको मुख हेरिरहेर । > टुलटुलती/टुलटुली— क्रि॰ वि॰ १. अझै टुलटुल हुने गरी; एकटक लाएर हेरिरहने किसिमले; क्वारक्वारती । २. आशा वा दयनीय भावनाले एकोहोरो हेरिरहेर; पुलुपुलु ।
टुलबक्स— ना॰ [अङ् स्टुलबक्से मोटर गाडी आदिका औजार वा ज्याबल राख्ने सानो बाकस ।
टुलुक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टुलुक्+क] एकै दृष्टिमा हेर्ने गरी; एकपल्ट मात्र हेर्ने किसिमले; पुलुक्क ।
टुल्के— वि॰ [अ॰ मू॰ टुल्+के] १. टुलुटुलु हेरिरहने; एकटक लाएर हेर्ने । २. आसे ।
टुल्ल— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टुल्+ल] १.टोलाएर वा एकनाससित हेर्ने गरी; ट्वाल्ल । वि॰ २. हेरेको हेथ्यै भएको; जिल्ल; वाल्ल ।
टुसा— ना॰ [टुसोको ति॰ ।)] हे॰ टुसो ।
टुसाइ— ना॰ [रू टुसाउ (+आइ॰] टुसाउने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] टुसाइनु— अ॰ क्रि॰ टुसो निस्किनु; टुसा हालिनु ।
टुसाउनु— अ॰ क्रि॰ [टुसो+आउ+नु] १. कुनै बोटबिरुवाले टुसो हाल्नु; अङ्कुराउनु ।
टुसाल— ना॰ [नेवा॰ तुसाले १. उखु पेल्ने मेसिन वा यन्त्र । २. सो मिसिन भएको ठाउँ; रसेटो ।
टुसुक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टुसुक्+क] १. दुई गोडा र चाकको भरले बिस्तारै भुइँमा बस्ने गरी । २. टुसा वा अङ्कुर फुट्ने वा पलाउने गरी ।
टुसो— ना॰ १. बोटबिरुवा, अन्न आदिको भर्खरै उम्रेको कलिलो मुनु; अङ्कुर; पिपिरो । २. निगालो, बाँस आदिको भर्खरै उम्रेको, तरकारी खाइने मुनु ।
टुस्स— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टुस्+स] हे॰ टुसुक्क ।
टुहुरि–नु— अ॰ क्रि॰ [टुहुरो+इ+नु] १. टुहुरो हुनु; अनाथ बन्नु ।
टुहुरो— वि॰ [सं॰ तुवरे १. आमाबाबु मरेको; कुनै संरक्षक नभएको; टोके । २. कुनै सहाय नभएको; अनाथ; बिचरो । स्त्री॰ टुहुरी । — टिङ्गरो— वि॰ आमाबाबु नहुनाले अरूको शरण पर्न विवश भएको । स्त्री॰ टुहुरीटिङ्गरी ।
टूट— वि॰ हे॰ टुट । ~ फूट— वि॰ हे॰ टुट फुट ।
टेक्–नु— स॰ क्रि॰ [टेक्+नु] १. कुनै आधारमाथि गोडा अड्याउनु; कुल्चनु; खुट्टा हाल्नु; पाउ राख्नु । २. कुनै आधार वा प्रमाणलाई समात्नु । ३. कसैको आधार लिनु; आडभरोसा लिनु ।
टेक— ना॰ [सं॰ टेकने १. कुनै कुरामा गरिने जिद्दी; हठ; ढिपी; आग्रह । २. गर्व; अभिमान । ३. गीतका टुक्राहरूपछि दोहोथ्याइने आरम्भिक चरण वा पङ्क्ति; गीतको स्थायी बोल ।
टेकन— ना॰ [सं॰] १. अड्ने आधार; टेको; आड; टेवा । २. बिसौना ।
टेकाइ— ना॰ [रू टेक् (+आइ॰] टेक्ने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] टेकाइनु— क॰ क्रि॰ टेक्ने गराइनु । टेकाउनु— प्रे॰ क्रि॰ टेक्ने तुल्याउनु; टेक्न लगाउनु । टेकिनु— अ॰ क्रि॰ १. टेक्ने हुनु; खुट्टा हालिनु । स॰ क्रि॰ २. कुल्चिनु ।
टेकी— वि॰ [टेक+ई] १. जिद्दीवाल; टेक गर्ने; हठी; ढिपीवाल । २. सेखीवाल; घमन्डी; अभिमानी । ना॰ ३. पहिलेका युवतीहरूले कम्मरमा बाँध्ने तीनकुने लुगा ।
टेकुवा— ना॰ [टेक्+उवो खाँबो; टेको ।
टेको— ना॰ [टेक+ओ] १. थाममन्तिर राखिने ढुङ्गो वा काठ । २. कुनै वस्तुलाई अड्याउने (काठ, बाँस आदिको॰ टेवा । ३. बिसौनी । ४. गीतको अन्तरा ।
टेङ्ग्रा— ना॰ [मै॰] एक जातको माछो ।
टेठो— ना॰ बाँसका वा काठका कीलाहरू ठोक्ने काठको मुङ्ग्रो; खुँटा गाड्ने काठको मुङ्ग्री ।
टेढि–नु— अ॰ क्रि॰ [टेढो+इ+नु] १. सीधा नहुनु; बाङ्गिनु; टेढो हुनु । २. रिसाउनु; चिढिनु ।
टेढो— वि॰ [सं॰ टेढे १. सोझो नभएको; बाङ्गो; डेउढो; वक्र । २. नमिल्ने प्रकृति भएको; कुटिल; अचाडू । — मेढो— वि॰ बाङ्गोटिङ्गो ।
टेढ्याइ— ना॰ [रू टेढि (+याइ॰] टेढो हुने वा टेढिने क्रिया–प्रक्रिया । [ > ] टेढ्याइनु— क॰ क्रि॰ टेढो पारिनु; बाङ्गोटिङ्गो तुल्याइनु ।
टेढ्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ १. टेढो पार्नु; बाङ्गोटिङ्गो तुल्याउनु । २. रिसाउने पार्नु; चिढ्याउनु ।
टेनिस— ना॰ [अङ्॰] रबरको सानो बललाई जालीदार ब्याट वा डन्डाले हानेर खेलिने एउटा खेल ।
टेन्डर— ना॰ [अङ्॰] कुनै कार्यालय वा संस्थाको कार्यविवरणसहितको मागअनुसार ठेक्कामा काम गर्न वा तोकिएको मालसामान दिन कबुल गरिने दर–रेटसहितको निवेदन; बोलपत्र; निविदा । —
दाता— वि॰ १. टेन्डरवाला । ना॰ २. बोलपत्रको निवेदन दिने व्यक्ति ।
टेप— ना॰ [अङ्॰] १. ध्वनितरङ्गलाई यन्त्रबारा समातेर चाहिएको बखत सो ध्वनि निकाल्न सक्ने लामो फित्ता । २. फित्ता । ~ रिकर्डर/रिकाट— ना॰ ध्वनिलाई टेपमा भर्ने यन्त्र वा साधन ।
टेपो/टेप्रो— ना॰ पुरुषेन्द्रियको अग्रभाग; लिङ्गको टुप्पो; लिङ्गको मणि ।
टेबुल/टेबिल— ना॰ [अङ्॰] कुर्सी आदिमा बसी सामान्य लेखपढ, भोजन, काम आदि गर्न मिल्ने एक खास प्रकारको खटिया । ~ गफ— ना॰ टेबुलको वरिपरि बसेर गरिने कुराकानी वा बहस । ~ घडी— ना॰ टेबुलमाथि राखिने मझौला घडी । ~ टेनिस— ना॰ टेबुलमा खेलिने टेनिस खेल । — पोस— ना॰ शोभाका लागि टेबुलमाथि बिछ्याइने कपडा; टेबुलमाथि राखिने तन्ना । ~ पात्रो— ना॰ टेबुलमाथि राखिने आवश्यक कुराको सम्झौटो लेख्नसमेत हुने एक खालको पात्रो ।
टेर्–नु— स॰ क्रि॰ १. भनेको वा अह्राएको कुरा मान्नु; आज्ञापालन गर्नु । २. अदबमा रहनु; अनुशासित हुनु । ३. वास्ता गर्नु ।
टेर— ना॰ [टेर्+अ] १. पत्याउने वा टेर्ने काम; आज्ञापालन । २. अपेक्षा; वास्ता; परवाह । ३. अनुशासन; नियमपालन; अदब । ~ पुच्छर— ना॰ मानमर्यादा; वास्ता; परवाह ।
टेराइ— ना॰ [रू टेर् (+आइ॰] टेर्ने कार्य वा किसिम । [ > ] टेराइनु— क॰ क्रि॰ टेर्ने पारिनु । टेराउनु— प्रे॰ क्रि॰ टेर्ने पार्नु ।
टेरिउल— ना॰ [अङ्॰] टेरिलिन र ऊन मिसिएको प्रायः कोट, पाइन्ट सिइने दामी कपडा ।
टेरिकटन— ना॰ [अङ्॰] टेरिलिन र सूती कपडा मिसिएको प्रायः कमिज आदि बनाइने दामी कपडा ।
टेरिलिन— ना॰ [अङ्॰] एक प्रकारको मिश्रित पदार्थबाट निर्मित तन्तु र त्यसबाट तयार कपडा ।
टेलर— ना॰ [अङ्॰ ट्रेलरे १. कहीँ यात्रा गर्दा वा माल ढुवानी गराउँदा ट्र्याक्टर, जिप आदिको पछाडि जोडेर लगिने दुई पाङ्ग्रे डिब्बा; टे्रलर । २. कपडा सिउने पसल ।
टेलिग्राफ— ना॰ [अङ्॰] कुनै ठाउँबाट अर्को ठाउँमा बिजुलीको सहायताले जरुरी खबर पुथ्याउने साधन; आकाशवाणी (आ॰ वा॰); तार ।
टेलिग्राम— ना॰ [अङ्॰] आकाशवाणीबारा पठाइएको खबर; तारबाट प्राप्त सन्देश; टेलिग्राफको खबर ।
टेलिप्रिन्टर— ना॰ [अङ्॰] तारबारा प्राप्त भएको खबरको सङ्केतलाई स्वयम् टाइप गरिदिने यन्त्र; दूरमुद्रण यन्त्र ।
टेलिफोन— ना॰ [अङ्॰] १. तारको सम्बन्धबारा एक ठाउँबाट अर्को ठाउँमा कुराकानी ओहोरदोहोर गराउने यन्त्र । २. यस्तै यन्त्रबाट पठाइएको खबर । ~ निर्देशिका— ना॰ टेलिफोन नम्बर थाहा दिलाउने नामको वर्णानुक्रमसहितको पुस्तक (टेलिफोनडाइरेक्टरी॰ ।
टेलिभिजन— ना॰ [अङ्॰] १. बोल्ने मानिसको शब्द सुनिने र रूप तथा भावभङ्गिमा पनि देखिने आधुनिक यन्त्र । २. श्रव्य, दृश्यसहितको सञ्चार साधन ।
टेलेक्स— ना॰ [अङ्॰] एक ठाउँबाट अर्को ठाउँमा खबर पठाउने काम ।
टेवा— ना॰ [टेको आधार; अडान; टेको ।
टेस्ट— ना॰ [अङ्॰] १. परीक्षा; जाँच । २. प्रवेशिका (एस॰ एल॰ सी॰) दिनुपूर्व लिइने योग्यता परीक्षा । — ट्युब— ना॰ परीक्षणनली । ~ म्याच— ना॰ परीक्षणका रूपमा खेलिने फुटबल आदि खेल ।
टेस्टापुरी— [टिस्टा (नदी॰+पुरी] धिमालजातिका ग्राम्यदेवता ।
टोक्–नु— स॰ क्रि॰ [सं॰ त्रुट्+नु] १. साह्रो र चपाउनुपर्ने कुनै खानेकुरो दाँतले टुक्रा पार्नु; दाँतले च्यापेर फोर्नु । २. अरूलाई दुख्ने गरी शरीरका कुनै अङ्गमा दाँतले च्याप्नु; दाँतले चिथर्नु; दार्नु । ३. डङ्क मार्नु; डस्नु । ४. ग्रहगतिअनुसार नजिकका आफन्तलाई पिर्नु । ५. कचकच गर्नु; टोकस्नु । > टोक— ना॰ १. भइरहेको कुनै काम बिथोल्ने किसिमको बोलाइ; अड्को । २. ठाडै हप्काउने काम; हप्कीदप्की ।
टोकन— ना॰ [अङ्॰] १. चेक बुझाएपछि पैसा नदिउन्जेल बैंकले ग्राहकलाई प्रमाण वा निस्साका निम्ति दिने, नम्बर अङ्कित भएको धातुको बाटुलो वा त्रिकोणाकार चक्का । २. चिह्न; सङ्केत ।
टोकरी— ना॰ [हि॰] टाउकामा बोकेर हिँड्ने वा फलफूल, सागपात, अन्न आदि राखिने बाँसका चोयाले बुनेको ठूलो ढक्कीजस्तो भाँडो; एक किसिमको सानो डाली ।
टोकस्–नु— स॰ क्रि॰ [टोकसो+नु] १. आफन्त कसैलाई बिरामै नभए तापनि निहुँ पारेर वा बिनसित्ति गाली गर्नु । २. खानेकुरामा कन्जुस्याइँ गरी ठग्नु; थोरै दिनु । > टोकसाइ— ना॰ टोकस्ने काम वा किसिम । टोकसाइनु— क॰ क्रि॰ टोकस्ने काम गराइनु; टोकस्न लाइनु । टोकसाउनु— प्रे॰ क्रि॰ टोकस्ने काम गराउनु; टोकस्न लाउनु ।
टोकसो— ना॰ १. मन नपर्दो मान्छेलाई बिराम नै नभए पनि खेपैपिच्छे गरिने गाली; ट्वाकट्वाक; कचकच; करकर । २. दिनुपर्नेजति खान नदिएर ठग्ने काम ।
टोका— ना॰ हात्तीलाई ऐँचमा राख्नका निम्ति पिट्न प्रयोग गरिने लट्ठी ।
टोकाइ— ना॰ [रू टोक् (+आइ॰] टोक्ने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] टोकाइनु— क॰ क्रि॰ टोक्न लाइनु । टोकाउनु— प्रे॰ क्रि॰ टोक्न लाउनु । टोकाटोक— ना॰ परस्परमा एकले अर्कालाई टोक्ने काम; पालैसितको टोकाइ । टोकाहा— वि॰ १. टोक्ने बानी भएको; टोक्ने खालको । २. बाबु–आमा, दाजु–भाइ आदिलाई टोक्ने भनिएको ग्रहमा परेको; ग्रहगतिअनुसार अरूलाई पिर्ने; पिराहा । टोकिनु— क॰ क्रि॰ टोक्ने काम गरिनु । टोकुवा— वि॰ टोक्ने स्वभावको; टोकाहा; पिराहा ।
टोक्रे— वि॰ [टोक्रो+ए] १. टोक्रो भएको; खबटादार । ~ बाँस— ना॰ प्याबपाथी आदि बनाउन प्रयोग गरिने टोक्रो भएको बाँस । ~ बेत— ना॰ टोकरी,डाली आदि बुन्ने काम लिइने एक जातको बेत ।
टोक्रो— ना॰ [सं॰ स्तोके कलिलो बाँसको बोक्रो; हापा; खबटा ।
टोटा— ना॰ [सं॰ तुण्डे बन्दुकमा बारुद, छर्रा वा गोली भरिने ढुङ्ग्रो; कार्तोस । — वाल— वि॰ टोटा भरेर हानिने (बन्दुक॰ । श्र टोटे— टोटाजस्तै; पड्किने खालको ।
टोड्के— ना॰ [टोड्को+ए] १. रूखमा टोड्को पारेर बस्ने र बचरा हुर्काउने पट्टुका आकारको एक चरो । वि॰ २. टोड्कोमा बस्ने; टोड्को परेको ।
टोड्का— ना॰ [सं॰ कोटरे खास गरी बूढो रूखमा परेको प्वाल वा खोप्लो ।
टोप— ना॰ [सं॰ स्तूपे १. शिरमा लगाइने, वरिपरि पट्टीदार घेरा भएको, युरोपेली ठूलो गोलाकार टोपी ।
टोपल्–नु— स॰ क्रि॰ कुनै कामकुरो गरिटोपलेजस्तो मात्र गर्नु; गर्नुपर्ने कामकुरो देखावटी रूपमा मात्र गर्नु; देखाउन मात्र स्वाब पार्नु । > टोपलाइ— ना॰ टोपल्ने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया ।
टोपलिनु— क॰ क्रि॰ प्रयास गरेझैँ वा स्वाब पारेझैँ मात्र गरिनु । टोपलटापल— ना॰ कुनै काम गरेजस्तो गर्ने वा गरिटोपल्ने ढङ्ग; देखाउनका निम्ति मात्र गरिने काम ।
टोपी— ना॰ [प्रा॰ टोपिओ शिर छोप्न, त्यसको शोभा बढाउन वा रक्षा गर्नका निम्ति चाउलो र घेरा हाली सिइएको वस्त्र; शिरपोस ।
टोप्रे— वि॰ [टोप्रो+ए] १. टोप्रो भएको वा टोप्रो हुने (ऐँसेलु, भुईँकाफल इ॰); टोप्रोजस्तो ।
टोप्रेल— ना॰ [टोप्रो+एल] सस्तो र साधारण किसिमको बुट्टेदार कपडाविशेष ।
टोप्रो— ना॰ [सं॰ स्तूपे १. ऐँसेलु आदिको फल रहने गट्टो; बिर्को । २. औँलाको टुप्पो ।
टोल/टोला— ना॰ [प्रा॰ टोलिका < सं॰ प्रतोली] सहरको कुनै एक विभाग वा खण्ड; सहरभित्र पर्ने कुनै एक क्षेत्रभित्रको बस्ती ।
टोलाइ— ना॰ [रू टोलाउ (+आइ॰] टोलाउने क्रिया वा प्रक्रिया; एकोहोरो हेराइ । [ > ] टोलाइनु— अ॰ क्रि॰ टोलाउने होइनु; वाल्ल परिनु ।
टोलाउ–नु— अ॰ क्रि॰ [ट्वाल्ल+आउ+नु] १. एकोहोरो किसिमले वा वाल्ल परेर हेर्ने हुनु; टोलो बन्नु । २. बिलखबन्दमा पर्नु; जिल्ल पर्नु । > टोलिनु— अ॰ क्रि॰ टोलाउने होइनु; वाल्ल परिनु ।
टोली— ना॰ [सं॰ टोलिको कुनै कार्यका निम्ति सङ्ख्या तोकिएका वा नतोकिएका मानिसहरूको समूह; जमात; ड६फा; दल ।
टोले— वि॰ [टोल+ए] एउटै टोलमा बस्ने; एकै टोलको; उही टोलको ।
टोलो— वि॰ [ट्वाल्ल+ओ] १. एकोहोरो हेरिरहने; टोलाउने बानी भएको । २. वाल्ल परेको; जिल्ल परेको ।
टोस्ट— ना॰ [अङ्॰] १. पाउरोटीका चकाना आगामा सेकाइएको खानेकुरो । २. कुनै विशिष्ट अवसरमा कसैको सुस्वास्थ्यको कामना गर्दै वा शुभेच्छाज्ञापनकासाथ परस्परमा खाइने सुरा, सर्बत आदि पेय पदार्थ; स्नेहपान । ३. त्यस प्रकारले शुभकामना व्यक्त गर्ने व्यक्ति वा विषय ।
टोहेँटो— ना॰ [टोहो+एँटो] तामाखानीमा काम गर्ने ज्यामी; तामाखानीको मजदुर ।
टोहो— ना॰ कुनै काममा पारिने बाधा; भाँजी हाल्ने काम; अड्को; खोते ।
टौनु— वि॰ कान नसुन्ने; बहिरो । (उदा॰— कानुले नाचे टौनुले गीत गाउला नि त । — उखान॰ ।
टौवा— ना॰ १. गाह्रो नलगाई थाम र दलिनहरू मात्र हालेर बनाइएको हावादारी घर; अग्लो मचान । वि॰ २. खूब अग्लो; टङ्गरो ।
ट्याउँट्याउँ— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ट्याउँ+ (बि॰)] १. एकोतार बोल्ने वा कुरा गरिरहने गरी । (उदा॰— नानी ट्याउँट्याउँ बोल्न थालिसक्यो, विद्यालयमा पढ्न पठाए हुन्छ) । २. कचकच गरिरहने चालले । (उदा॰— तिमी कति ट्याउँट्याउँ गरिरहन्छौ, चुप लाग ;) ।
ट्याउरी— ना॰ [अ॰ मू॰ ट्याउँ+री] १. मन परेकी सानी केटी । वि॰ २. पातली; चिँगरी ।
ट्याउरो— ना॰ [ट्याउँ+रो] १. मायालाग्दो सानो केटो । वि॰ २. पातलो काँटीको; चिँगरो ।
ट्याक— ना॰ [सं॰ टङ्के सुनचाँदीको बाक्लो चक्की ।
ट्याकट्याक— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ट्याक्+अ (बि॰)] १. कुनै साह्रो चीजमा हल्का किसिमले हिर्काउँदा वा दुई थरी साना साह्रा चीज जुधिरहँदा आवाज आउने गरी । २. भनेगरेको कामकुरो ठीकठीकसित मिल्दै वा हुँदै जाने गरी ।
ट्याक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ट्याक्+क] १. कुनै साह्रो चीजमा हिर्काउँदा वा दुई थरी साह्रा चीज जुध्दा आवाज आउने गरी । २. भनेगरेको कामकुरो ठीकसँग मिल्ने वा हुने ढङ्गले । श्र ट्याक्कै— क्रि॰ वि॰ ठिक्क मिल्दो गरी; ठ्याक्कै ।
ट्याक्टर— ना॰ [अङ्॰] खेत जोत्ने वैज्ञानिक यन्त्र वा हलो ।
ट्याक्सी— ना॰ [अङ्॰] १. स्वचालित रूपमा पैसा चढेको देखाउने भाडावाल मोटर । २. भाडामा चलाइने सानो गाडी ।
ट्याबट्याब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ट्याङ्+अ (बि॰)] तख्ताघडी, घण्टा आदि बज्दा बराबर आवाज आउने गरी ।
ट्याबप्वाल— ना॰ [अ॰ मू॰ ट्याङ्+प्वाल] फोर्न वा भसाउनका लागि बारुद भरेर पड्काउने गरी ठूलठूला ढुङ्गामा पारिने प्वाल ।
ट्याङ्क— ना॰ [अङ्॰] सम्म नपरेको वा असजिलो बाटामा पनि जान सक्ने, युद्धका सामानले युक्त फौजी मोटर गाडी ।
ट्याङ्का— ना॰ [अङ्॰ ट्रङ्के फलाम आदिका पाताले बनाइएको बाकस; सन्दुक; ट्रङ्क । > ट्याङ्की— ना॰ पानी भर्नका निम्ति उपयोग गरिने, सादा जस्ता, टिन, पोलिथिन आदिबारा बनाइएको ठूलो भाँडो ।
ट्याङ्ब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टङ् > ट्याङ्+ब] कुनै साह्रो वस्तुमा हिर्काउँदा वा घण्टा आदि बज्दा आवाज आउने गरी ।
ट्यानरी— ना॰ [अङ्॰] छाला राखिने ठाउँ; छालाकारखाना ।
ट्याप— ना॰ [अ॰ मू॰ ट्याप्+अ] १. औँलाले छाप लगाउने काम । २. मैथुन गर्ने काम ।
ट्याप्प— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ट्याप्+प] १. लेसाइलो वस्तुबारा दुई चीज मिल्ने वा टाँसिने गरी । २. ठीकसित मिल्ने वा जोरिने भएर । ३. रोकिने वा थुनिने चालले ।
ट्यामचरो— ना॰ [टाइम+चरो] प्रहरप्रहर वा समयसमयमा बास्ने चरो; भाले कुखुरो ।
ट्यामटर— ना॰हे॰ टमाटर ।
ट्यामट्याम— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ट्याम्+अ (बि॰)] ट्याम्कोजस्ता सानातिना बाजा बज्दा आवाज आउने गरी ।
ट्याम्के— वि॰ [ट्याम्को+ए] १. ट्याम्को भिर्ने, बजाउने वा लिएर हिँड्ने । २. ट्याम्कोजस्तो; पुड्को र भुँडे ।
ट्याम्को— ना॰ दमाहाजस्तै तर सानो, दुई गजाले बजाइने छाला मोहोरेको तालबाजा ।
ट्याम्पो— ना॰ [अङ्॰ अटो] तीनवटा पाङ्ग्रा भएको, तीनचार जनादेखि दस–बाह्र जनासम्म बस्न हुने, मिटर चढ्ने वा नचढ्ने सवारी गाडी ।
ट्याम्म— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ट्याम्+म] १. ठीकसँग मिल्ने वा जोडिने गरी; ठ्याम्म; टम्म । २. थुनिने वा बुजिने भएर ।
ट्यास्स— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टस् > ट्यास्+स] १. करबलले वा मन नपरीकन ढोगेर । २. कुनै वस्तु रखाइमा रिस देखाएर वा फन्केर राख्ने गरी; ठ्यास्स । ३. भुईँमात्र छोएर बस्ने ढाँचाले; टुसुक्क । ४. कुनै वस्तु अर्को वस्तुसँग अलि टाँसिएर; ठ्याप्प । ५. टिको लाइदिँदा मन नलगाईकनै ।
ट्युब— ना॰ [अङ्॰ ट्यूबे १. मोटर, मोटरसाइकल, साइकल आदि पाङ्ग्रा हुने गाडीका टायरको भित्री भागमा रहने, हावा भरिने, रबरको थैलो । २. काँच आदिको लामो, सम्म परेको ढुङ्ग्रोजस्तो साधन ।
ट्रक— ना॰ [अङ्॰] बढी वजन भएका र ठूलठूला मालसामान ओसारपसार गर्ने लरीभन्दा पनि ठूलो मोटर वा गाडी ।
ट्रङ्क— ना॰ [अङ्॰] एक किसिमको फलामे सन्दुक; ट्याङ्का ।
ट्रङ्कल— ना॰ [अङ्॰] दूरसञ्चारका माध्यमले आवश्यक शुल्क तिरेर टाढाटाढादेखि कुराकानी गर्न टेलिफोनमा मानिस डाक्ने काम; दूरसञ्चारको डाकबोलाउ ।
ट्रली— ना॰ [अङ्॰] ट्रलीबस । ~ पोल— ना॰ ट्रलीबसलाई चलाउन बिजुली प्राप्त गराउने, बसको छानामा भएको, मुख्य तारसँग जोडिने, सिबजस्तो लामो भाग । ~ बस— ना॰ विद्युत्शक्तिको सहायतले चल्ने, धेरै जना बस्न हुने, लामो आकारको मोटर ।
ट्रस्ट— ना॰ [अङ्॰] १. व्यक्ति, समाज वा राज्यले कुनै खास लक्ष्यलाई ध्यानमा राखी सो लक्ष्यको पूर्तिका निम्ति संस्था आदिको स्थापना गरी उक्त संस्थाको दैनन्दिनी क्रियाकलापका लागि मूलधन नमासिने गरी अचल खातासमेत खोल्ने व्यवस्था । २. उक्त व्यवस्थाका निम्ति खोलिएको अचल खाता; गुठीधन । ३. उक्त व्यवस्थाअन्तर्गत खोलिएको संस्था वा कार्यालय; गुठी ।
ट्रान्जिस्टर— ना॰ [अङ्॰] बोकेर हिँड्न हुने, ब्याट्री हालेर बजाइने, सानो खालको रेडियो; श्रव्ययन्त्र ।
ट्रान्स— अव्य॰ [अङ्॰] बेग्लो वा अर्कापट्टिको अर्थ दिने, उपसर्गका छाँटको अङ्ग्रेजी शब्द । — फरमर— ना॰ एक किसिमको बिजुलीलाई अर्को किसिममा फेर्ने वा बिजुलीको पावर घटाउनेबढाउने यन्त्रविशेष । — क्रिप्ट— ना॰ लब्धाङ्क–पत्र । —
मिटर— ना॰ एक ठाउँबाट अर्को ठाउँसम्म पुथ्याउने सन्देश– प्रेषक यन्त्र । — मिसन— ना॰ टेलिफोन आदि कल गरिएको ठाउँसम्म कुरा जाने काम; सन्देश–प्रेषण ।
ट्राम— ना॰ [अङ्॰] लिगमा हिँड्ने, सानो रेलका आकारको सवारी गाडी । ~ वे— ना॰ ट्राम हिँड्ने लिग भएको बाटो; ट्रामपथ ।
ट्रिक— ना॰ [अङ्॰] कुनै स्वार्थसिद्धिका निम्ति गरिने उपाय; दाउपेच; चलाखी; जालझेल ।
ट्रे— ना॰ [अङ्॰] चिया, सर्बत आदि ल्याउन घरेलु काममा उपयोग गरिने, काठ वा धातुको बिट भएको, एक प्रकारको थाली वा किस्ती ।
ट्रेडमार्क— ना॰ [अङ्॰] व्यापारीले आ६नो मालको परिचयका निम्ति मालमा टाँस्ने वा लगाउने विशेष चिह्न; व्यापारचिह्न; बेपार–चिनु ।
टे्रडल/टे्रडिल— ना॰ [अङ्॰ टे्रडले १. यन्त्रलाई खुट्टाले चलाउने भाग; पाउदान । २. सानातिना छपाइको काममा उपयोग हुने, हात वा इन्जिनले नचलाई एक जनाले मात्र खुट्टाले चलाउने यन्त्र ।
ट्रेन— ना॰ [अङ्॰] रेलगाडी; रेल । ट्र्याक केबुल— ना॰ [अङ्॰] रोपवे क्यारियर गुड्ने मोटो तार ।
ट्र्याक्टर— ना॰ [अङ्॰] १. जमिन जोत्नका निम्ति उपयोगी, इन्जिनले चल्ने हलो; हे॰ ट्याक्टर । २. कुनै भार तान्ने वा बोक्ने इन्जिन; त्यस्तै इन्जिन भएको गाडी ।
ट्वाँक— वि॰ [सं॰ चुक्र > च्वाँके १. धेरै अमिलो; कडा अमिलो; चुक ।
ट्वाँट— ना॰ जाँड वा रक्सी (निन्दा वा हेयार्थमा) । — वाल— वि॰ ट्वाँट खाने; जँड्याहा; रक्सीबाज; ट्वाँटे ।
ट्वाँटी— ना॰ [नेवा॰ त्वाति] जमिनमनि बसी एकनासले कराउने एक प्रकारको बर्खे कीरो । ~ कस्नु/हाल्नु— टु॰ धरपकड गर्नु ।
(उदा॰— दसैँभित्र पैसा नबुझाए साहूले ट्वाँटी कसेर/हालेर लिन्छन् रे॰ ।
ट्वाँटे— वि॰ [ट्वाँट+ए] १. जाँडरक्सी बढी पिउने (मानिस॰; ट्वाँटवाला । ना॰ २. बर्खामा आली, कान्ला आदि प्वाल पार्ने एक प्रकारको कीरो ।
ट्वाक१— ना॰ सुनकेवँरा, दूधकेवँरा आदिको फूलबाट बनाइने अलङ्कार वा शृङ्गारसज्जा ।
ट्वाक२— ना॰ [प्रा॰ टोक्कणे अन्न आदि भरिने काठ, टिन आदिको सानो भाँडो ।
ट्वाकट्वाक— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ट्वाक्+अ (बि॰)] १.काठहरूमा खोप्ता वा ठोक्ता आवाज आउने गरी । २. कचकच गरिरहने छाँटले; करकर । > ट्वाकट्वाकी— क्रि॰ वि॰ लगातार ट्वाकट्वाक गरेर ।
ट्वाकल— ना॰ [नेवा॰ त्वाकले १. कुनै गह्रौँ वस्तु उठाउन वा धकेल्न त्यस वस्तुको मन्तिर हालिने काठको ठेउको । २. अचानु । ३. घरको गाराबाट छानाको दाँती थाम्न र केही झुन्ड्याउन हुने गरी राखिएको बाहाँ ।
ट्वाक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ट्वाक्+क] १. तरकारी, अचार आदिमा अमिलो, पिरो आदि पुगेर स्वाद पर्ने गरी; त्यस्तो तरकारी, अचार खाएर जिभ्रो फड्कार्दै । २. सानोतिनो ढुङ्गा वा त्यस्तै वस्तुले हान्दा शब्द निस्केर । ३. चराचुरुङ्गी आदिले ठुङ्ने किसिमले । ४. एक्कासि भेट हुने गरी; ठिक्कसित मिलेर वा जोरिएर; ट्याक्क ।
ट्वाबट्वाब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ट्वाड्+अ (बि॰)] ठूलो घण्ट, तख्ताघडी आदि बज्दा तीखो किसिमले आवाज आउने गरी ।
ट्वाङ्ब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ट्ङ् > ट्वाङ्+ब] कुनै साह्रो वस्तुमा हिर्काउँदा वा घण्ट आदि बज्दा तीखो आवाज आउने गरी ।
ट्वारट्वार— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ टर > ट्वार+अ (बि॰)] १. हुक्का तान्दा वा घुराउँदा आवाज निस्कने गरी । २. भ्यागुतो कराएको आवाज निस्कने गरी; ट्वार्र–ट्वार्र । > ट्वारट्वारती
/ट्वारट्वारी— क्रि॰ वि॰ अझ छिटो ट्वारट्वार हुने गरी ।
ट्वार्र— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ट्वार्+र] १. हुक्का तान्दा वा घुराउँदा जोडले आवाज निस्कने गरी । २. भ्यागुतो आदि कराउँदा आवाज आउने ढङ्गले । ~ ट्वार्र— क्रि॰ वि॰ ट्वारट्वार ।
ट्वालट्वाल— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ट्वाल्+अ (बि॰)] एकोहोरो हेर्ने गरी । > ट्वालट्वालती— वि॰ एकनाससँग एकोहोरो हेरेर ।
ट्वाल्ल— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ट्वाल्+ल (बि॰)] एकोहोरो चालले हेरिरहने गरी; टोलाइरहने चालले; वाल्ल; जिल्ल ।
ट्विनअटर— ना॰ [अङ्॰] थोरै मानिस बस्न हुने सानो खालको हवाईजहाज ।
ट्वेन्टिनाइन— ना॰ [अङ्॰] तासको खेलमा प्वाइन्ट बोली गनेर खेलिने जम्मा उनन्तीस प्वाइन्ट भएको एक खेल ।