नेपाली शब्दसमूह १८ घङ

मुखपृष्ठ

घ— १. देवनागरी वर्णमालाका व्यञ्जनवर्णमध्ये चौथो व्यञ्जन वर्ण; कण्ठ्यस्थानबाट उच्चारण हुने, स्पर्शी, सघोष, महाप्राण व्यञ्जनवर्ण; कवर्गको चौथो वर्ण; लेख्य रूपमा सो व्यञ्जनवर्णको प्रतिनिधित्व गर्ने लिपिचिह्न; घरजस्तो घ । २. लेखाइका क्रममा विषयवस्तुको वर्गीकरण वा विभाजन, उपविभाजनका निम्ति व्यञ्जनवर्णको प्रयोग गरिँदा दिइने क्रमबोधक चौथो चिह्न ।

घँगला— ना॰ [नेवा॰] उपत्यकामा लाखेनाच र राक्षसहरूको नाच गर्दा कम्मरमा बाँधेर तथा पहाडतिर धामीझाँक्रीले पनि काँध र कमरमा भिरेर बजाउने चाँपभन्दा ठूलो आकारको ताल–बाजा ।

घँगारु— ना॰ ससाना पात र पहेँलो केशर हुने, सेता र साना फूल फुल्ने, गोला वा बाटुला फल फल्ने अनि ठूलठूला काँडा हुने एक बोट वा त्यसैको फल; घबारु ।

घँसिनी— ना॰ [घाँस+इनी] घाँस काट्ने स्त्री; घाँस काटेर जीवन– निर्वाह गर्ने स्त्री ।

घँसिलो— वि॰ [घाँस+इलो] घाँस हुने; प्रशस्त घाँस पाइने ।

घँसुवा— वि॰ [घाँस+उवो काटेको घाँस खुवाएर प्रायः बाँधेर पालिएको; हरियोपरियो घाँस खाने (गाईबस्तु॰ ।

घँसेटाघँसेटी— ना॰ [घँसेटो+घँसेटो] खसीबाख्रा, गाईबस्तु आदिले डालेघाँसका पातजति खाइसकेर बाँकी रहेका डाँख्लाडुँख्लीको समूह ।

घँसेटो— ना॰ [घाँस+एटो] बाख्रापाठा वा गाईबस्तुले पात खाइसकेर बाँकी रहेको डालेघाँसको डाँख्लो ।

घँसेनी— ना॰ [घाँस+एनी] घाँस धेरै भएको ठाउँ; घाँसैघाँस भएको जग्गा ।

घँस्याइ— ना॰ [रू घँस्याउ (+आइ॰] घँस्याउने काम; घाँस खुवाउने काम वा प्रक्रिया । [ > ] घँस्याइनु— क॰ क्रि॰ घँस्याउने काम गरिनु ।

घँस्याउनु— स॰ क्रि॰ [घाँस+याउ+नु] घाँस खुवाउने काम गर्नु; घाँस खुवाउनु ।

घँस्यौटो— ना॰ [घाँस+यौटो] १. घाँसको डाँख्लो; घाँसपातको झिक्राझिक्री । घाँस खुवाएर पालिने पशु ।

घकार— ना॰ [सं॰] 'घ' अक्षर; कवर्गको चौथो वर्ण ।

घकालो— ना॰ बारबाट भित्र नछिरोस् भन्नाका निम्ति काठको त्रिकोणाकार जस्तो बनाई सुँगुरका घाँटीमा लगाइने वस्तु; एक प्रकारको पेरुङ्गो ।

घग्गेरानी— ना॰ वरिपरि केटाकेटीको घेरा लाग्ने र बीचमा बसेका नाइकेले आ६ना गोडा छुँदै 'यति यति पानी' भन्दा घेरा लागेर बस्नेहरूले क्रमैसँग तलदेखि माथिसम्मका विभिन्न अङ्ग देखाउँदै 'घग्गेरानी' भनेर खेल्ने एक खेल । (यस खेलमा नाइकेले टाउकामा हात पुथ्याएपछि अरू सबै भाग्छन् । नाइके तिनीहरूलाई लखेट्छ॰ ।

घबघब— ना॰ [अ॰ मू॰ घङ्+अ (बि॰)] १. भोटे कुकुर वा जङ्गी कुकुरका भुकाइको शब्द । २. घाँटीमा कफ भरिएका अवस्थामा प्रायः बूढो मान्छेले खोक्ताको आवाज । ३. खोलो गडगडाएर कराउँदाको शब्द ।

घबारु— ना॰हे॰ घँगारु ।

घच— ना॰ १. पोखिन, ढोलिन, लोटिन आदि सम्भव हुने अप्ठेरो ठाउँ; धराप । २. थिचाइ, ठेलाइ आदि जनाउने शब्द; घच्चा । ३. कुनै कुराको विचार; जोखना ।

घचक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घच्श्र घचक्+क] कुनै वस्तु एकाएक रोकिने वा अडिने किसिम; घचक शब्द र वेग आउने गरी ।

(उदा॰— मोटर घचक्क रोकियो॰ ।

घचघच— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घच्+अ (बि॰)] झ्यालढोका आदि हल्लाउँदा शब्द निस्कने चालमा । > घचघचिनु— अ॰ क्रि॰ घचघच हुनु । घचघच्याइ— घचघच्याउने क्रिया वा प्रक्रिया ।

घचघच्याइनु— क॰ क्रि॰ बारबार घचेटिनु । घचघच्याउनु— स॰ क्रि॰ १. बारबार हल्लाउनु; फेरिफेरि घचेट्नु वा ठेल्नु । २. बिउँझाउनलाई बारबार शरीरमा धक्का दिनु वा हल्लाउनु । ३. खोल्नका लागि झ्यालढोका आदि हल्लाउनु । घचघच्याहट— ना॰ घचघच्याउने किसिम, क्रिया वा स्थिति ।

घचमच— ना॰ [अ॰ मू॰ घच्+अ (बि॰)] भीड भई हुने ठेलमठेल; घन्चमन्च; घुइँचो ।

घचारो— ना॰ [घचेट्+आरो] अटाई–नअटाई हुने खाँदाखाँद; घुइँचो; घचघच; ठेलमठेल ।

घचिलो१— वि॰ [घच+इलो] घच पर्ने चालको; घचलाग्दो ।

घचिलो२— वि॰ [घच्च+इलो] घच्चा लाग्ने; टाँसिएर ठेल्ने; साँघुरो ।

घचेट्–नु— स॰ क्रि॰ १. कुनै वस्तु वा व्यक्तिलाई समातेर ठेल्नु; घचघच्याउनु; धकेल्नु; घच्याट्नु । २. बलपूर्वक ठेलेर कतैतिर सार्नु; हटाउनु । > घचेटाइ— ना॰ घचेट्ने क्रिया वा प्रक्रिया ।

घचेटाइनु— क॰ क्रि॰ घचेट्न लाइनु । घचेटाउनु— प्रे॰ क्रि॰ घचेट्न लाउनु; ठेलाउनु रू घचेटाघचेट— ना॰ परस्परमा घचेट्ने काम परस्परको घचेटाइ । घचेटाहट— ना॰ घचेट्ने काम ।

घचेटाहा— वि॰ घचेट्ने काम गर्ने; पेलाहा । घचेटिनु— क॰ क्रि॰ घचेट्ने काम गरिनु; ठेलिनु । घचेटो— ना॰ घचेटाइ; ठेलाइ; धक्का ।

घच्का— ना॰ [रू घोच्] अरूलाई पीर पर्ने गरी वा छेडछाड गरेर भनिने कुरा; घोचपेच; घच्चा । — पच्का— ना॰ बाधा हुने गरी घोचेर वा बिझाएर भन्ने काम; घोचपेच; छेडछाड । घ

घच्को— ना॰ [घच्चा+को] कुनै कुरामा आइपर्ने बिघ्नबाधा; अड्को ।

घच्चा— ना॰ [प्रा॰ घस्स < सं॰ घर्षे १. मर्का पर्ने गरी टाँसिएर ठेल्ने काम; भीड; घचारो । २. धक्का; बाधा । — घच्ची— ना॰ १. परस्परको ठेलाठेल । २. जुधाजुध; कुस्ताकुस्ती । घच्च्याइ— ना॰ घच्च्याउने क्रिया वा प्रक्रिया । घच्च्याइनु— क॰ क्रि॰ घच्चा दिइनु; धकेलिनु । घच्च्याउनु— स॰ क्रि॰ एकले अर्कालाई घच्चा दिनु; धकेल्नु; धक्का दिनु । घच्च्याहट— ना॰ घच्च्याउने काम वा प्रक्रिया ।

घच्याकघच्याक— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घच्याक्+अ (बि॰)] झ्याल– ढोका आदि लगातार हल्लाउँदा आवाज आउने गरी ।

घच्याकघुचुक— ना॰ [अ॰ मू॰ घच्याक्+अ (बि॰)] परस्परको रन्कारन्की; आफुसको लडन्त; हातमिसामिस ।

घच्याक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घच्याक्+क] झ्यालढोका आदि हल्लाउँदा वा खोल्दा एकै पल्ट आवाज आउने गरी ।

घच्याट्–नु— स॰क्रि॰हे॰ घचेट्नु ।

घट्–नु१— अ॰ क्रि॰ [प्रा॰ घट्टई+नु] १. कुनै वस्तु धेरैबाट थोरै हुनु; घटी हुनु; कम हुनु; छोटिनु । २. मासिनु; खर्च हुनु । ३. दुब्लो हुनु ।

घट्–नु२— अ॰ क्रि॰ [घट+नु] १. घटना हुनु; कुनै विषय घटित हुनु; संयोगले केही काम हुनु । २. दाँज्नु; मिल्नु । ३. दृष्टान्त वा उदाहरण दिनु ।

घट— ना॰ [सं॰] १. गाग्रो; घडा । २. हात्तीको गण्डस्थल । ३. हृदय । ४. कुम्भराशि ।

घटक— वि॰ [सं॰] १. बीचमा रहने; मध्यस्थ । ना॰ २. बिहा आदिको काम मिलाउने लमी । ३.चलाकीसाथ आ६नो काम सिद्ध गर्ने व्यक्ति; धूर्त व्यक्ति । ४. कुनै घटना घटाउने कारणतत्त्व; संरचना वा निर्माणतत्त्वको खास अवयव ।

घटकर्पर— ना॰ [सं॰] विक्रमादित्यका सभाका नवरत्नमध्ये एक तथा प्रसिद्ध महाकविको नाम ।

घटकार— ना॰ [सं॰] माटाका भाँडा बनाउने, कुमाले ।

घटघट— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घट्+अ (बि॰)] ठाडो घाँटी लाएर पानी, मही आदि झोलयुक्त पदार्थ धमाधम खाने गरी वा सो खाँदा आवाज आउने चालले । > घटघटी— क्रि॰ वि॰ अझ छिटो वा निरन्तर हुने घटघट ।

घटन— ना॰ [सं॰] १. प्रयास; प्रयत्न । २. संयोग; मेल । ३. निर्माण; रचना । ४. घटना ।

घटना— ना॰ [सं॰] १. अकस्मात् भएको कुनै पनि कुरो वा कारबाई; काण्ड; पर्व । २. मारपिट; वारदात । ~ क्रम— ना॰ घटनाको सिलसिला । ~ चक्र— ना॰ १. घटनाहरूको तारतम्य; घटनापरम्परा । २. घटनाहरूको समूह । ~ प्रधान— वि॰ वस्तुपक्षप्रधान; चरित्र, मनोदशा आदिभन्दा बढी घटना र कथावस्तुलाई प्रधानता दिइएको (कृति॰ । > घटनावली— ना॰ घटनाहरूको समूह वा शृङ्खला; घटनाचक्र; घटनाजाल । ~ वृत्त— ना॰ कुनै पनि प्रकारका घटना घटेका कुराको सिलसिलेवार वृत्तान्त वा विवरण । ~ वृत्त अभिलेख— ना॰ घटनासम्बन्धी विवरण लेखिएको लेखोट । ~ स्थल— ना॰ घटना घटेको वा वारदात भएको ठाउँ ।

घटबढ— ना॰ [घट+बढ] घट्ने र बढ्ने काम; घटीबढी; कमबेसी ।

घटमान— ना॰ [सं॰] फुटकर कविता रचना गर्न सफल तर प्रबन्ध काव्यको रचनामा सफल हुन नसकेको मुक्तक कवि ।

घटवादन— ना॰ [सं॰] तबला बजाएझैँ गरी माटाको गाग्रो बजाउने काम ।

घटवारे— ना॰ [घाट+वार+ए] १. घाटमा बस्ने व्यक्ति; घाटे । २. खोला, नदीमा डुङ्गा तार्ने व्यक्ति; माझी; मलाहा । ३. घाटको ठेक्का उठाउने वा जम्मा गर्ने व्यक्ति । ४. वनजाँचको चौकीमा बस्ने कर्मचारी ।

घटस्थापना— ना॰ [सं॰] १. नौ दिनसम्म दुर्गाको पूजा गर्नका लागि आश्विन शुक्ल प्रतिपदाका दिन घट (कलश॰ स्थापना गर्ने काम । २. कुनै पनि धार्मिक क्रिया वा देवदेवीका पूजाको आयोजनामा विधिपूर्वक गरिने, पानी भरिएको घडाको स्थापना ।

घटा— ना॰ [सं॰] १. प्रयत्न; उद्योग । २. समूह । ३. मेघको समूह; मेघमाला ।

घटाइ— ना॰ [रू घट् (+आइ॰] १. घट्ने वा घटी हुने क्रिया– प्रक्रिया । २. घटना घट्ने वा मिल्ने क्रिया–प्रक्रिया । > घटाइनु— क॰ क्रि॰ १. घट्ने पारिनु; कम गरिनु । २. घटना घट्ने पारिनु; दाँज्ने वा मिल्ने गराइनु ।

घटाउ— ना॰ १. घटी हुने चाल । २. घटाउने काम वा क्रिया । ३. गणितमा बढी सङ्ख्याबाट अर्को सङ्ख्या झिक्ने वा कम गर्ने प्रक्रिया । > घटाउनु— प्रे॰ क्रि॰ १. घट्ने पार्नु; कम गराउनु । २. मासिने वा खर्च हुने पार्नु । ३. छोटो हुने पार्नु; छोट्ट्याउनु । ४. दुब्लो तुल्याउनु । ५. ठूलो अङ्क वा राशि कटाउनु । ६. घटना घट्ने पार्नु । स॰ क्रि॰ ७. दाँजिने, मिल्ने वा दृष्टान्त, उदाहरण आदि दिने काम गर्नु ।

घटाकाश— ना॰ [सं॰] घडाभित्र रहेको आकाश; घडाभित्रको खाली ठाउँ ।

घटाघट— ना॰ [घट्+आ+घट्] १. मालसामान लिलाम गर्दा वा लिँदा–दिँदा एकले अरूको दाँजोमा कम गर्ने वा घटाउने काम । २. सिकिस्त बिरामी भएको स्थिति; आखिरी अवस्था; घिटीघिटी । श्र घटाघटी— ना॰ घटाघट ।

घटाटोप— ना॰ [सं॰] १. बादलको मेहेरो; मेघमाला । २. तामदान वा म्यानाको ढाक्ने पर्दा; झापन ।

घटिक— ना॰ [सं॰] १. पानीको घडा लिने व्यक्ति । २. धर्मशाला, पाटी–पौवा आदिमा पानी खुवाउने व्यक्ति ।

घटिका— ना॰ [सं॰] १. चौबीस मिनेटको समय; घडी । २. पीँधमा भएका साना प्वालबाट पानी छिरेर चौबीस मिनेटमा डुब्ने जलपात्र । ३. सानो घडा; भुँड्को ।

घटित— वि॰ [सं॰] १. घटना घटेको वा भएको । २. बनाइएको; रचित । ३. लक्ष्यमा लक्षण मिलाइएको । ४. अर्थ ठीक भएको ।

घटिनु— अ॰ क्रि॰ [घट्+इ+नु] १. घटी होइनु; कम होइनु । २. दाँजिने वा दृष्टान्त दिइने होइनु ।

घटिया— वि॰ [घट्+इयो १. कमसल खालको; कम्ती मूल्यको । २. खराब; नजाती ।

घटी१— ना॰ [सं॰] १. चालीस पलाको समय; चौबीस मिनेटको अवधि; घडी । २. घण्टा, मिनेट आदि सूचित गर्ने यन्त्र; घडी । ३. सानो घडा ।

घटी२— वि॰ [घट्+ई] कम; थोरै; न्यून; अल्प । ~ बढी— ना॰ सानोठूलो; घटबढ; कमबेसी ।

घटुवा— वि॰ [घट्+उवो घट्ने खालको; कम हुने किसिमको; नबढ्ने ।

घटुवारे— ना॰ हे॰ घटवारे ।

घटेरो— ना॰ [घट्ट+एरो] घट्ट राख्ने वा घट्ट चलाएर बस्ने व्यक्ति; घट्टमा काम गर्ने व्यक्ति । स्त्री॰ घटेर्नी ।

घटेसी— ना॰ [घाँटी+एसी] १. घाँटीमा लाइने पोतेको छोटो र सानो माला; मुगाको माला । २. घाँटीमा कसिएको डोरी; पासो । ३. ठूलो सङ्कट ।

घट्काइ— ना॰ [रू घट्काउ (+आइ॰] घट्काउने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] घट्काइनु— क॰ क्रि॰ घटघट पारिनु; घुट्क्याइनु ।

घट्काउ–नु— स॰ क्रि॰ [घुट्को+आउ+नु] पानी, दूध आदि तरल पदार्थ निल्नु; घटघट पार्नु; घुट्क्याउनु । > घट्काहट— ना॰ घट्काउने काम वा चाल ।

घट्ट१— ना॰ [प्रा॰] पीठो पिँध्ने यन्त्र; कुलामा ल्याइएको पानीको धारले काठको पङ्खा घुमाई पीठो पिँध्ने ठूलो खालको जाँतोजस्तो साधन ।

घट्ट२— ना॰ [सं॰] नदीको तीर; घाट । ~ कर— ना॰ नदी पार गर्दा लाग्ने दस्तुर; घाट तरेको कर । ~ कुटी— ना॰ घाटमा वारपार गर्दा लाग्ने दस्तुर उठाउने चौकी वा अड्डा । ~ घुमाइ— ना॰ घट्टको जस्तो घुमाइ; दुःख र झमेलामा रिङ्नुपर्ने स्थिति । —

जीवी— ना॰ घाटको दस्तुर उठाएर वा घाटमा काम गरेर पेटपालो गर्ने व्यक्ति ।

घट्टे— वि॰ [घट्ट+ए] घट्टको काम गर्ने; घट्ट थाप्ने; घट्ट भएको; घट्टसम्बन्धी । ~ कुलो— ना॰ घट्ट चलाउनका लागि पानी लैजाने कुलो; एउटा घट्ट चल्न सक्ने जति पानी बग्ने कुलो । ~ ढुङ्गो— ना॰ छिरबिरे, खस्रो र जमोटजस्तो भएको घट्ट बनाउन हुने खालको ढुङ्गो ।

घट्ती— ना॰ [घट्+ती] कमी; घटी; न्यूनता ।

घडघड— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घड्+अ (बि॰)] खस्रो वा ढुङ्ग्यान जमिनमा ठोस पदार्थ घिच्चिँदा शब्द आउने चालले । > घडघडाइ— ना॰ घडघडाउने किसिम, क्रिया वा प्रक्रिया । घडघडाइनु— अ॰ क्रि॰ घडघड आवाज निकालिनु । घडघडाउनु— अ॰ क्रि॰ खस्रो वा ढुङ्ग्यान जमिनमा कुनै ठूलो वस्तु घिसार्दा घडघड शब्द निस्कनु । घडघडाहट— ना॰ घडघड आवाज आउने चाल वा क्रिया–प्रक्रिया । घडघडे— वि॰ आ६नो काम फत्ते पार्नका लागि जिद्दी गरिरहने; रोथ्याइँ गर्ने; हठी । घडघडो— वि॰ आ६नो काम फत्ते गराउन लिँडे ढिपी लिइरहने; घडघडे ।

घडा— ना॰ [सं॰ घटे १. पानी हाल्ने ठूलो भाँडो; गाग्रो । २. पूजा, उत्सव, साइत आदिमा सिँगारेर तथा पानी भरेर राखिने जलपात्र; कलश ।

घडियाल— ना॰ एक जातको ग्राह ।

घडी— ना॰ [सं॰ घटी] १. चौबीस मिनेटको समय; रातदिनको साठी भागको एक भाग । २. समय बताउने यन्त्र; मिनेट, घण्टा आदि जनाउने यन्त्र । ३. अवसर; मौका; समय । ~ घडी— क्रि॰ वि॰ घरीघरी; बारबार; फेरिफेरि; छिनछिनमा । ~ चरो— ना॰ प्रायः रातको प्रहर–प्रहरमा बासेर समयको सूचना गर्ने चरो; कुखुरो । ~ फुल— ना॰ घडीको डायलजस्तो गोलो एवम् बाटुलो देखिने, लहरामा फुल्ने रङ्गीबिरङ्गी खण्डखण्ड परेको वृत्ताकार फूल । — बाज— ना॰ घडी बाँधेर हिँड्ने व्यक्ति (प्रायः फुर्ती लगाउने अर्थमा॰; घडी लाएको वा भिरेको व्यक्ति । — साज— ना॰ बिग्रेको घडी बनाउने, सफा गर्ने वा मर्मत गर्ने व्यक्ति; घडीको काम गर्ने कालिगड । — साजी— ना॰ घडीसाजको काम; घडी बनाउने वा मरम्मत गर्ने पेसा ।

घडेरी— ना॰ [रू घरे १. घर बनाएको जग्गा; घरले चर्चेको जमिन । २. घर बनाउन लिएको जग्गा; घर बनाउने ठाउँ ।

घण्ट— ना॰ हे॰ घन्ट ।

घण्टा— ना॰ [सं॰] १. अढाई घडीको समय; साठी मिनेटको समय; दिनरातको चौबीस भागको एक भाग । २. हातले हल्लाउँदा लङ्गुर ठक्कर खाएर बज्ने एक बाजा; घण्ट ।

घण्टाकर्ण— ना॰ [सं॰] १. श्रावण कृष्ण चतुर्दशीका साँझमा पूजा गरिने एक रात्रिचर वा कल्पित राक्षस; गठेमङ्गल । २. कानमा घण्ट बाँधेर हिड्ने व्यक्ति । ~ चतुर्दशी— ना॰ श्रावण कृष्ण चतुर्दशी । घण्टा घर— ना॰ [घण्टा+घर] सर्वसाधारणलाई समयको ज्ञान दिलाउन केही प्रमुख स्थानमा बनाइएको चारैतिर घडी जडिएको अग्लो भवन; घण्टाको आवाज टाढासम्म पुग्ने गरी बनाइएको घडी जडिएको अग्लो घर ।

घण्टिक— ना॰ [सं॰] मसिनो र लामो थुतुनो हुने गोहीका जातको एक जलजन्तु ।

घण्टिका— ना॰ [सं॰] १. सानो आकारको घण्ट । २. चाँप ।

घण्टी— ना॰ [सं॰] १. सानो घण्ट । २. साइकल आदिका अगाडि रहने, टिन्न बजाइने एक यन्त्र । ३. कार्यालय आदिमा टेबुलमा रहने र थिचेर बजाई पियन आदिलाई बोलावटको सङ्केत दिने यन्त्र । ४. कुनैकुनै घरमा जडिएको ढोकामा स्विच थिचेर आगमनको सूचना दिने यन्त्र ।

घण्टे— वि॰ हे॰ घन्टे ।

घत— ना॰ [सं॰ घाते १. राम्रो वा नराम्रो हुने पूर्वलक्षण; छुक । २. जोखना; आखत । ३. विचार । ४. मनमा पर्ने असर; प्रभाव ।

घतघत— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घत्+अ (बि॰)] गाग्राबाट एकै चोटि पानी खन्याउँदा शब्द निस्कने चालमा । > घतघतिनु— अ॰ क्रि॰ घतघत हुनु । घतघती— क्रि॰ वि॰ अझ शीघ्र घतघत हुने गरी । घतघत्याइ— ना॰ घतघत्याउने काम वा प्रक्रिया । घतघत्याइनु— क॰ क्रि॰ घतघत पारिनु वा गराइनु ।

घतघत्याउनु— स॰ क्रि॰/प्रे॰ क्रि॰ गाग्राबाट पानी एकै चोटि खन्याउनु; घतघत पार्नु ।

घतविघत— ना॰ [सं॰ घात+विघात] राम्रो वा नराम्रोको छुकविचार । घत लाग्नु— टु॰ चित्त बुझ्नु; चाख लाग्नु; मन पर्नु । (उदा॰— लोककथा बालकहरूका लागि साह्रै घतलाग्दो हुन्छ॰ ।

घती— वि॰ [घत+ई] राम्रो, नराम्रोको छुक हेर्ने; जोखना गर्ने; घत निकाल्ने ।

घतेलो— ना॰ [घत+एलो] झुप्पा–झुप्पा परेको काँढा हुने एक प्रकारको रूख वा बोट ।

घत्त— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घत्+त] पानी आदि र बाक्लो तरल वस्तु एक्कासि खन्याउँदा वा पोख्ता एकै पल्ट हुत्त निस्कने गरी ।

घत्रक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घत्रक्+क] कुनै ठोस वस्तु भर्दा वा खस्ता शब्द निस्कने गरी ।

घयभयाकघुत्रुक— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घयभयाक्+क (बि॰)] १. कुनै जन्तु ओर्लिएको, लडेको, हिँडेको वा कुदेको आवाज आउने चालले । ना॰ २. त्यस किसिमको शब्द ।

घद्रक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घद्रक+क] हे॰ घत्रक्क ।

घद्य्राकघुद्रुक— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घद्इ्राक्+क (बि॰)] १. लडन्तभिडन्त पर्दा शब्द निस्कने चालले; घयभयाकघुत्रुक । ना॰ २. त्यस प्रकारको शब्द ।

घन— ना॰ [सं॰] १. बादल; मेघ । २. मुखमा डल्लो परेको फलामको कडा मुङ्ग्रो । ३. खँदिलोपन; बाक्लोपन; कडापन । ४. उहीउही अङ्कको तीन पटक गुणन गर्ने क्रिया वा त्यसरी गुणन गर्दा भएको सङ्ख्या; कुनै खँदिलो वस्तुको लमाइ, चौडाइ र उचाइको गुणा गर्दा हुने सङ्ख्या । ५. वेदमन्त्रको पाठ गर्ने एक विधि । ६. ठूलो मुजुरा; घण्टा ।

घनक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घनक्+क] एकै चोटि घन्कने गरी; रन्को फर्कने गरी बाजा आदि एकै साथ बज्ने चालमा ।

घनक्षेत्र— ना॰ [सं॰] कुनै खँदिलो पदार्थको लमाइ, चौडाइ र मोटाइ वा गहिराइको विस्तार वा फैलावट ।

घनघटा— ना॰ [सं॰] बादलको ताँती; तहतह परेको बादल; मेघमाला ।

घनघन— ना॰ [अ॰ मू॰ घन्+अ (बि॰)] १. एक प्रकारको ठूलो डम्फु । क्रि॰ वि॰ २. बाजा आदि बज्दा घन्केर आवाज आउने गरी ।

घनघोर— वि॰ [सं॰] १. उत्पातको; ज्यादै घना; धेरै बाक्लो । २. भयङ्कर; भीषण; डरलाग्दो; धूमधामको । ना॰ ३. बादलको गर्जाहट; मेघको गर्जना । ४. डरलाग्दो आवाज । घन चक्कर— ना॰ [सं॰ घन+चक्र] १. ठूलो भ्रम; भयङ्कर भूल । २. झमेला; झन्झट; टन्टा । ३. छुकछुके मानिस; अस्थिर वा चञ्चल बुद्धिको व्यक्ति । वि॰ ४. मूर्ख; बेकुफ ।

घनज्वाला— ना॰ [सं॰] कालो बादलका बीच चम्कने बिजुली; चट्याब पर्दा निस्कने प्रकाश । घन टाउके— वि॰ [घन+टाउके] घनजत्रो अर्थात् ठूलो टाउको हुने; टाउके; घन्टाउके ।

घनता— ना॰ [सं॰] घना हुनाको स्थिति; बाक्लोपन; खँदिलोपन; घनत्व ।

घनत्व— ना॰ [सं॰] १. घनता । २. कुनै नापको एकाइभित्रको सङ्ख्या; कुनै वस्तुको लम्बाइ, चौडाइ, मोटाइ वा गहिराइको परिमाण वा औसत नापो । — वाद— ना॰ १. साहित्यमा, लम्बाइ, चौडाइमात्र नभएर गहिराइमा विश्वास गर्ने र कलात्मक एकतामा सम्पूर्णता हुनुपर्छ भन्ने, अनि मूर्ततामाभन्दा अमूर्ततामा विश्वास गर्ने एक सिद्धान्त । २. विश्वसाहित्यमा देखा परेको र नेपालीमा तेस्रो आयामको साहित्यिक दर्शन बनेको त्यसै व्यापकतालाई अँगाल्न खोज्ने वाद वा सिद्धान्त । — वादी— वि॰ घनत्ववादमा कलाको निर्माण गर्ने; घनत्ववादको अनुयायी ।

घनन— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घन्+अ (सात॰)] लगातार घन्कने ढङ्गले; ठूलो आवाज घन्केर आउने चालमा ।

घननाद— ना॰ [सं॰] मेघको गर्जना; मेघनाद; चट्याबचुटुब ।

घनफल— ना॰ [सं॰] १. लम्बाइ, चौडाइ र मोटाइ वा गहिराइको गुणनफल । २. कुनै अङ्कलाई त्यही अङ्कले पालैसित दुई पटक गुणन गर्दा निस्कने गुणनफल । घन फुट— ना॰ [घन+फुट] १ ह् १ ह् १ अर्थात् उचाइ, चौडाइ र मोटाइ वा गहिराइ एकएक फुट भएको वस्तु वा त्यस्तो नाप; क्युबिक फुट । घन मण्डल— ना॰ [सं॰] पृथ्वीको बनोटमा सबभन्दा भित्रपट्टिको खण्ड । घन मिटर— ना॰ [घन+मिटर] उचाइ, चौडाइ र गहिराइ वा मोटाइ सबै एकएक मिटर भएको वस्तु वा नापो ।

घनमूल— ना॰ [सं॰] कुनै घनराशिको मूल अङ्क । (उदा॰— २७ को घनमूल ३ हो॰ ।

घनरस— ना॰ [सं॰] १. आकाशबाट परेको पानी; जल । २. अरक; रक्सी । ३. कपूर । ४. हात्तीलाई लाग्ने एक प्रकारको रक्तरोग ।

घनवर्धन— ना॰ [सं॰] धातु आदिलाई पिटेर फराकिलो वा ठूलो पार्ने काम । > घनवर्धनीयता— ना॰ पिट्ताखेरि ठूलो हुने वा बढ्ने धातु आदिको गुण ।

घनश्याम— ना॰ [सं॰] १. कालो बादल । २. राम । ३. कृष्ण । वि॰ ४. पानी बोक्ने बादलजस्तो कालो । घन श्रेणी— ना॰ [सं॰] बादलको ताँती; मेघमाला । घन सेन्टिमिटर— ना॰ [घन+सेन्टिमिटरे १ ह् १ ह् १ सेन्टिमिटरको वस्तु वा नाप ।

घना— वि॰ [सं॰] १. झ्याम्म परेको; वरपरबाट नजिकिँदै जोडिएको; बाक्लो । २. खाँदिएको; सघन । ३. धेरै; प्रशस्त; छेलोखेलो ।

घनाकार— ना॰ [सं॰] लमाइ, चौडाइ तथा मोटाइ (उचाइ वा गहिराइ॰ बराबर भएको आकृति ।

घनात्मक— वि॰ [सं॰] १. लम्बाइ, चौडाइ र मोटाइ बराबर हुने । ना॰ २. लम्बाइ, चौडाइ र मोटाइका गुणनबाट निस्केको फल । — ता— ना॰ घनात्मक हुनाको भाव वा स्थिति ।

घनान्धकार— ना॰ [सं॰] घोर अन्धकार; गाढा अँध्यारो; चुक घोप्ट्याएजस्तो अँध्यारो ।

घनिघसाइ— ना॰ [सं॰ घन+घसाइ] चर्को मिहिनेत; कठोर परिश्रम ।

घनिष्ठ— वि॰ [सं॰] १. ज्यादै नजिकको; निकटको । २. खूब घना; बाक्लो । — ता— ना॰ घनिष्ठ हुनाको भाव वा स्थिति; सामीप्य; निकटता ।

घनीभाव— ना॰ [सं॰] १. गाढा हुनाको भाव; घनत्व, घनता । २. एकै ठाउँमा थुप्रो लाग्ने काम; केन्द्रीभूत भाव ।

घनीभूत— वि॰ [सं॰] १. घना भएको; साह्रो; जमेको । २. केन्द्रीभूत । ३. गाढा; बाक्लो ।

घनू— वि॰ हे॰ घना ।

घनेरा— वि॰ [घना+एरो १. प्रशस्त; मनग्गे; ज्यादा; धेरै । ना॰ २. थुप्रो; रास । ~ बात— ना॰ जसो होला भन्ने ठूलो आँट; हिम्मत; साहस ।

घनौटो— ना॰ [घन+औटो] गोल चलाउने अङ्कुसे परेको हतियार ।

घन्क–नु— अ॰ क्रि॰ [घनक्क+नु] १. धेरै जनाले एकैसाथ बोल्दा, पाठ गर्दा वा लोली मिलाउँदा ठूलो आवाज आउनु; धेरै बाजा एकै चोटि बज्दा ठूलो स्वर निस्कनु । २. रन्को छुट्नु; प्रतिध्वनि निस्कनु । > घन्काइ— ना॰ घन्कने क्रिया वा प्रक्रिया । घन्काइनु— क॰ क्रि॰ घन्कने पारिनु । घन्काउनु— प्रे॰ क्रि॰ घन्नघन्न आवाज निकाल्नु; घन्कने पार्नु । घन्किनु— अ॰ क्रि॰ घन्न आवाज निस्कनु; घन्कनु । घन्को— ना॰ घन्केको ध्वनि; घन्काइ; रन्को । घन्क्याइ— ना॰ घन्किने क्रिया वा प्रक्रिया । घन्क्याइनु— क॰ क्रि॰ घन्किने पारिनु । घन्क्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ घन्किने पार्नु; घन्किन लाउनु । घन्क्याहट— ना॰ घन्कने चाल वा किसिम; घन्क्याइ ।

घन्चमन्च— ना॰ [रू घचमचे धेरै मानिसको ठेलमठेल; घचमच; घचारो; घुइँचो ।

घन्ट— ना॰ [सं॰ घन्टो देवदेवीको पूजाआजा गर्दा हातले हल्लाई बजाइने रालो भएको बाजा; घण्टा ।

घन्टाउके— वि॰हे॰ घनटाउके ।

घन्टे— वि॰ [घन्ट+ए] १. घण्टजस्तो; घण्टका आकारको । ना॰ २. सेतो वा रातो रबमा फुल्ने, घण्टजस्तो देखिने, एक प्रकारको फूल ।

घन्टेसो— ना॰ [घण्ट+एसो] १. घाँटीको गिर्खो; गाँड । २. किलकिले ।

घपना— ना॰ कुनै भाँडोमाथि घोप्टो पारेर छोपिने बिर्को; ढकना । श्र घपनी— ना॰ सानो घपना; ढकनी ।

घपु— ना॰ [अ॰ मू॰ घप्+उ] ना॰ १. जुवामा गन्दै नगनी धेरै रुपियाँपैसा थाप्ने काम; घप्पु । २. थप्ने काम; थप ।

घप्प— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घप्+प] एकै पल्ट घोप्ट्याउने वा पोख्ने किसिमले ।

घप्पु— ना॰ १. लङ्गुरबुर्जा खेल । २. घपु ।

घबडाइ— ना॰ [रू घबडाउ (+आइ॰] घबडाउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] घबडाइनु— अ॰ क्रि॰ हे॰ घबराइनु ।

घबडाउ–नु— अ॰ क्रि॰ [प्रा॰ घुण्डई] हे॰ घबराउनु । > घबडाहट— ना॰ घबराहट ।

घबराइ— ना॰ [रू घबराउ (+आइ॰] घबराउने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] घबराइनु— अ॰ क्रि॰ घबराउने होइनु; हडबडाइनु ।

घबराउ–नु— अ॰ क्रि॰ [रू घबडाउनु] १. दुःख वा डरबाट मन विचलित हुनु; हडबडाउनु । २. अत्यासमा पर्नु; आत्तिनु । >

घबराहट— ना॰ घबराउने स्थिति, क्रिया वा प्रक्रिया ।

घमन्ड— ना॰ आफआ६नो बुद्धि, बल र सामर्थ्यलाई बेसी महत्त्व दिएर अरूलाई हेय ठानिने अहंभावनाको अनुचित तथा उग्र रूप; अभिमान; सेखी; तुजुक, अहङ्कार; मैमत्ता । > घमन्डी— वि॰ घमन्ड भएको; घमन्ड गर्ने; तुजुकी; सेखीवाल; अभिमानी ।

घमाइलो— वि॰ [घाम+आइलो] लामो झरी वा बदली उघ्रिएर घाम लागेको; घाम लागेको; घाम लाग्ने भएको; पहारिलो ।

घमाउ–नु— अ॰ क्रि॰ [घाम+आउ+नु] घामले बेसरी तात्नु; टट्टाउनु ।

घमास— ना॰ [सं॰ घर्मांशे वर्षाकालमा हावा नचल्दा हुने गुम्स्याहट; उकुसमुकुस हुने गर्मी ।

घमासान— ना॰ [अ॰ मू॰ घम्+सान] ठूलो डरलाग्दो लडाइँ वा झगडा; घम्साघम्सी ।

घमौरा— ना॰ [घाम+औरो गर्मी याममा पसिनाबाट उछ्रने साना बिमिरा; गर्मीबाट छालामा आउने मसिना खटिरा ।

घम्साघम्सी— ना॰ [रू घमासाने परस्परको लुछाचुँडी; मारामार; सङ्घर्ष; मुठभेड; ठूलो लडाइँ ।

घर— ना॰ [प्रा॰] १. गारो लगाई छानु हालेर बनाएको मानिस बस्ने ठाउँ; गृह; आलय; भवन; निकेतन; निवासस्थान; आवास । २. खाना; कोठा (थर्की आदिको) । ३. कुण्डलीमा ग्रहको आ६ना राशिको स्थान । ४. गृहस्थीको व्यवस्था; गृहस्थी । ५. पतिगृह । ~ आँगन— ना॰ १. घर र आँगन; घरको आँगन । २. धेरै नजिकको ठाउँ; आँखाकै सामुन्नेको ठाउँ । ~ कटेरो— ना॰ मानिस बस्ने घर र गाईबस्तु बाँध्ने वा सरसामान राख्ने कटेरो । ~ केटो— ना॰ छोरी बिहा गरेर दिनलाई हेरिने केटो वा त्यस्तो केटो र उसका घरको स्थिति । ~ खर्च— ना॰ घर–गृहस्थी चलाउनका निम्ति लाग्ने वा लागेको रुपियाँ, पैसा आदि सम्पत्ति । ~ खानु— टु॰ १. पतिका घरमा पठाइएकी छोरी–चेलीले सो घरको कामधन्दा राम्ररी चलाउनु; बुहारीले राम्रोसँग घरको काम गर्नु । २. घरमा आगो लाग्नु; आगाले घर भस्म पार्नु । ~ खायल— ना॰ घर बनाउने ठाउँ; घर बनाएर बस्न पुग्ने जमिन; घरघडेरी । ~ खेत— ना॰ १. घर र खेत; घरजग्गा; घरबास; गाँसबास । २. सर्वस्व । ~ खेती— ना॰ घर र खेती; घरखेत । — खोप्री— ना॰ केटाकेटीहरूले साना ढुङ्गाको घर बनाई खेल्ने एक खेल वा त्यस्तो खेलौना । ~ गन्ती— ना॰ घरको गन्ती; प्रत्येक घर । ~ गाउँले— ना॰ बिहामा दुलहीपट्टिका गाउँलेहरूलाई भनिने शब्द; दुलहीका दाजुभाइ । ~ गृहस्थ— वि॰ घरगृहस्थी भएको; घरजम भएको वा घरजम गरेर बसेको; गृहस्थ । ~ गृहस्थी— ना॰ १. घरजम । २. घर र घरका सबै सरसामान । ~ गौँथली— ना॰ घरका दलिनहुँदो माटाको गुँड लगाएर बस्ने एक प्रकारको चरो । ~ घडेरी— ना॰ घर र त्यसले चर्चेको जग्गा–जमिन ।

घरघर— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घर्+अ॰ (बि॰)] गाडी आदि चल्दा शब्द आउने किसिमले; साह्रो र ढुङ्ग्यान जमिनमा गह्रौँ र ठोस बस्तु घिस्सिँदा आवाज आउने गरी । > घरघराइ— ना॰ घरघराउने क्रिया वा प्रक्रिया । घरघराइनु— अ॰ क्रि॰ घरघर शब्द निक्लिनु । घरघराउनु— अ॰ क्रि॰ घरघर शब्द आउनु । घर घराना— ना॰ [घर+घरानो १. घर र जेथा; घर र घरका सरसामान । २. घरसार; घरायस; घैघराना ।

घरघराहट— ना॰ [घरघराउ+आहट] घरघर गर्ने चाल वा किसिम रू

घरघरि–नु— अ॰ क्रि॰ [घरघर+इ+नु] घरघर शब्द निक्लिनु ।

घरघरे— वि॰ [घरघर+ए] घरघर शब्द गर्ने । घर घुरिया— ना॰ [था॰] थारूजातिका परिवारको नाइके; घरको मूली ।

घरङ्घाट— ना॰ [घर न घाटे १. घरगृहस्थी बिग्रँदै गएको अवस्था; आर्थिक स्थिति घर्कँदै गएको चाल; ओरालो लाग्ने काम; अवनति । २. सर्वनाश; सत्यानाश । घर जग्गा— ना॰ [घर+जग्गो घर र खेतबारी । ~ कर— ना॰ घर र जग्गामा लाग्ने नियम–कानुनबमोजिमको निर्धारित कर । —

वाला— ना॰ घर र जग्गाको मालिक वा स्वामी; घर र जग्गाको धनी ।

घरजम— ना॰ [घर+जम्] घरबार तथा परिवारसमेतको बन्दोबस्त गरेर बस्ने काम; घर–गृहस्थी; गृहस्थाश्रम । घर जुवाइँ/घर ज्वाइँ— ना॰ [घर+जुवाइँ/ज्वाइँ] ससुरालीमा बसेर जीविका चलाउने जुवाइँ । घर झगडा— ना॰ [घर+झगडो घरभित्र हुने झगडा वा बाझो; गृहकलह । घर झारो— ना॰ [घर+झारो प्रत्येक घरबाट मद्दत लिने काम; घरलौरी । घर तरुल— ना॰ [घर+तरुल] १. पानका जस्ता पात हुने, मञ्जरीजस्तो फूल फुल्ने र गिट्ठाजस्ता खैरा फल फल्ने, लामा र विभिन्न रबका कन्द हुने एक लहरो । २. त्यसैको कन्द वा गानो ।

घरदर— ना॰ [घर+दर] १. जनगणना; जनगणनासम्बन्धी काम । २. घरको सङ्ख्या; घरधुरी ।

घरबार— ना॰ [घर+बार] घरबार; घरबास ।

घरधनी— ना॰ [घर+धनी] घरको मालिक; गृहस्वामी; गृहपति । घर धन्दा— ना॰ [घर+धन्दो घरको कामकाज; घरेलु व्यवहार; घरेलु धन्दा; घरायसी काम; कोठेधन्दा ।

घरपटी/घरपट्टी— ना॰ [घर+पति] घरको मालिक; घरधनी; गृहपति; गृहस्वामी । घर पाइक— ना॰ [घर+पाइक] घरको नजिक; घरको छेउछाउ । घर पारुवा— वि॰ ना॰ अन्न तथा फलफूल आदिबाट पारम्परिक घरेलु प्रविधिबारा तयार पारिएको रक्सी । घरपाला/घर पालुवा— वि॰ [घर+पाल] घरमा पालेको वा पालिने; घरेलु (पशुपक्षी आदि) । ~ मौरी— ना॰ घरका बारी, बगैँचा आदि ठाउँमा पालिने र चाकाबाट धेरै मह र थोरै मैन प्राप्त हुने एक प्रकारको मौरी । घर पैँचो— ना॰ [प्रा॰ घर+पवेसो] १. नयाँ घरको प्रतिष्ठा; घरको वास्तुकर्म । २. बाहिरफेरको लिनुदिनु नभई घरैमा गरिएको पैँचो वा सापटी ।

घरफोरा— वि॰ [घर+फोरो १. घरको भेद शत्रुलाई बताउने; घर बझाउने वा घरमा फुट ल्याउने । २. घर फोर्ने; चोरी गर्ने । घर बन्दी— ना॰ [घर+बन्दी] घरमै थुनेर राख्ने काम; घरबाहिर जान नदिने गरी लगाइने बन्देज ।

घरबार— ना॰ [घर+बारी] १. घर र बारीको बन्दोबस्त; घरजम; घरगृहस्थी । २. विवाह । घर बारी— ना॰ [घर+बारी] घर र खेतीपाती; घर र घरवरिपरिको जमिन; गृहस्थी । ~ सन्न्यासी— ना॰ १. जोगी र जोगिनीबाट जन्मेको व्यक्ति; जन्मदेखि नै सन्न्यासी । २. घरबार गरी बसेको सन्न्यासी; गृहस्थ सन्न्यासी । घर बास— ना॰ [घर+बास] आफू बस्ने घर; रासोबासो; घरबार । घर बिदा— ना॰ [घर+बिदो सरकारी वा कुनै पनि संस्थानका कर्मचारीले सालभरमा नियमले तोकेबमोजिम घर बस्न पाउने बिदा ।

घरबुना— ना॰ [घर+बुन्] घरेलु तानमा तयार गरिने एक जातको मोटो कपडा; खाँडी; खादी ।

घरबेटी— ना॰हे॰ घरभेटी । घर भँडुवा/घर भाँडा— वि॰ [घर+भँडुवा/भाँडो १. घर–परिवारमा नचाहिँदा झमेला झिकेर घर भाँड्ने काम गर्ने; घरको मूली वा मालिकका अदबमा नरही जथाभाबी गरेर अरू जहानको मन बिगार्ने । ना॰ २. त्यस्तो किसिमको मानिस । घर भाडा— ना॰ [घर+भाडो आ६नो घर अरू कसैलाई निश्चित वा केही समयका लागि चलन गर्न दिएबापत पाइने बहाल; महसुल; किराया ।

घरभेटी— ना॰ [रू घरपट्टी] १. घरजग्गाको धनी; घरको मालिक; घरबेटी । २. भाडा तिरेर घरमा बस्नेहरूले घरधनीलाई भन्ने शब्द; घरपट्टी ।

घरमठाकुर— ना॰ धिमालजातिका ग्रामदेवता ।

घरवाला— ना॰ [घर+वालो घरको मालिक; घरपट्टी; घरबेटी ।

घरसङ्गा— ना॰ [घर+सं॰ सन्धाने घर बनाउन चाहिने मालसामान (खाँबो, बलो आदि काठपात॰ । > घरसङ्गी— ना॰ घरसङ्गा । घर साङ्लो— ना॰ प्रायः दही, दूध भएका घरमा हुने कैलो–कैलो रबको साङ्लो । घर सापटी— ना॰ घरखर्चका निम्ति एक घरका मानिसले अर्का घरका मानिससँग लिने सापटी ।

घरसार— ना॰ [घर+सार] १. घरायसी काम; घरधन्दा । २. घरगृहस्थी; घरजम; घरायस । — को— वि॰ घरमा गरिएको वा लेखिएको (लिखत॰; घरसम्बन्धी ।

घरान१— ना॰ [रू घरानो घरको सम्पत्ति तथा मर्यादा; वंश; कुल; खानदान ।

घरान२— ना॰ कपडा आदिको लमाइ र चौडाइको नाप ।

घराना— ना॰ [घर+आनो १. उच्च कुल; प्रसिद्ध खानदान । २. वंश; कुल ।

घरानियाँ— वि॰ [घरान+इयाँ] १. ठूलो कुलको; घरानको; खानदानी; कुलीन । २. कुलको; वंशको ।

घरानी— वि॰ [घरान+ई] घरानियाँ ।

घरायस— ना॰ [रू घरे गाउँघर; घरसार । > घरायसी— वि॰ घरसारको; घरैमा हुने वा गरिने (लिखत आदि॰; घरेलु ।

घरिना— ना॰ [सं॰ गृहिणी] १. पत्नी; स्वास्नी । २. घरपट्टी महिला ।

घरिया— ना॰ [सं॰ घटिको सुनचाँदी गाल्ने माटाको भाँडो ।

घरियाल— ना॰ [सं॰ कुम्भीरे एक जातको ग्राह; घडियाल ।

घरी१— ना॰ [रू घारी] केराका काइँया भएको सिङ्गो झुप्पो; डाँठसमेतका केराका काइँयाहरूको ठूलो गुच्छो ।

घरी२— ना॰ [रू घडी] घडी; थोरै समय; एकै छिन । — को

घराँस— ना॰ आतुरीको बेला । ~ घरी— क्रि॰ वि॰ १. छिनछिन; थोरथोरै समयमा । २. बारम्बार; बारबार; पटक–पटक; घडीघडी ।

घरुवा— ना॰ [घेर्+उवो वरिपरि डिल पारी बीचको पानी उल्झेर माछा मार्न वा समात्न बनाइएको ठाउँ ।

घरेलु— वि॰ [घर+एलु] १. घरको; घरसम्बन्धी; घरायसी । २. घरमा पालिने वा पालिएको; घरपालुवा । ~ इलम— ना॰ आ६नै घरमा बसी–बसी गर्न सकिने सानो खालको उद्योग वा शिल्प; घरेलु उद्योग । ~ उद्योग— ना॰ १. घरेलु इलम; घरमा स्थापना गर्न सकिने वा घरधन्दाको कामबाट फुर्सत भएका बेला काम गरिने ससानो उद्योग; परम्परागत प्रविधिअनुसार जात– जातविशेषले प्रयोग गर्दै आएका ससाना उद्योग । २. बढीमा दुई लाखसम्मको स्थिर पुँजी लगानी गरेर चलाइने उद्योग; कुटीर उद्योग ।

घरेस— ना॰ [घर+एस] गृहप्रबन्ध (दिव्योपदेश॰ ।

घर्क–नु— अ॰ क्रि॰ १. घट्तै जानु; सिद्धिँदै जानु; घहरिनु । २. खस्कनु; अवनति हुनु । ३. ढल्कनु; बित्तै जानु । ४. एक ठाउँबाट अर्को ठाउँमा सुइँकिनु; भाग्नु । > घर्काइ— ना॰ घर्कने काम वा प्रक्रिया । घर्काइनु— क॰ क्रि॰ घर्कन लाइनु । घर्काउनु— प्रे॰ क्रि॰ घर्कन लगाउनु । घर्काहट— ना॰ घर्कने काम वा अवस्था ।

घर्काहा— वि॰ घर्कने खालको । घर्किनु— अ॰ क्रि॰ घर्कने होइनु ।

घर्क्याइ— ना॰ घर्किने क्रिया वा प्रक्रिया ।

घर्घर— ना॰ [सं॰] १. गाडा, बग्गी आदिको आवाज । २. सुतेका मानिस घुर्दा आउने आवाज । ३. हे॰ घरघर ।

घर्घरिका— ना॰ [सं॰] १. मही पार्ने ठेको । २. एक प्रकारको पुरानो बाजा ।

घर्ती— ना॰ [सं॰ गृह+ऐति] १. नेपालमा दासत्वबाट मुक्त भएपछि बनेको एक वर्ग । स्त्री॰ घर्तिनी । २. क्षत्रीको एक थर । >

घर्तेना— ना॰ घर्तीजातकी स्त्रीलाई आदर जनाउँदा प्रयोग हुने शब्द; घर्तिनी ।

घर्म— ना॰ [सं॰] १. घाम । २. गर्मी । ३. ग्रीष्म ऋतु; गर्मी याम ।

घथ्याँस— ना॰ [घरी+याँस] घर्केको बेला; थोरै समय । (उदा॰— एकै छिनमा घरीको घथ्याँस भइहाल्यो॰ ।

घर्र— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घर्+र] गह्रौँ र खँदिलो वस्तु घिस्स्याउँदा आवाज आउने गरी ।

घर्रा— ना॰ [घर्र+ओ दराज, टेबिल आदिमा मालसामान राखिने, तानेर खोल्न हुने खण्ड ।

घर्ष— ना॰ [सं॰] १. रगडाइ; रगेडा; रगड्ने काम; घर्षण । २. पिँध्ने काम; पिँधाइ । > घर्षक— वि॰ १. रगड्ने; घोट्ने । २. पिँध्ने । घर्षण— ना॰ १. रगड्ने काम; रगेडाइ; घोटाइ । २. पिँध्ने काम; पिँधाइ । ३. कुनै ठोस पदार्थ ढल्दा निस्कने सापेक्ष शक्ति । घर्षित— वि॰ १. घोटिएको; रगेडिएको; दलिएको । २. पिँधिएको ।

घलघल— ना॰ [अ॰ मू॰ घल्+अ (बि॰)] पेटमा वायु भरिएर कराउने किसिमले; तरल पदार्थ पोखिँदा वा खन्याउँदा शब्द निस्कने गरी । > घलघलती/घलघली— क्रि॰ वि॰ अझ घलघल शब्द गर्ने किसिमले ।

घला— ना॰ [भो॰ ब॰] हिमाली प्रदेशतिर बढी प्रचलित, पाखीबाट तयार पारिएको लोग्नेमानिसले लाउने पोसाक ।

घले— ना॰ गुरुबजातिको एक थर ।

घलेक— ना॰ [भो॰ ब॰] १. गुरुबसेनीहरूले पिठिउँमा गादोजस्तै गरी भिर्ने कपडा । २. दौरा; पेटाबे (प॰ ने॰) ।

घल्चा— ना॰ [सं॰ घट+नेवा॰चो तामा, पित्तल आदिको एक हातले उचाल्न सकिने सानो गाग्री । > घल्ची— ना॰ सानो घल्चा ।

घल्ल— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घल्+ल] पेटमा वायु भरिएर कराउने किसिमले; तरल पदार्थ पोखिँदा वा खन्याउँदा शब्द निस्कने गरी । ~ घल्ल— क्रि॰ वि॰ त्यस्तो शब्द आइरहने किसिमले ।

घस्–नु— स॰ क्रि॰ [सं॰घर्ष्+नु] १. बिस्तारै दल्नु वा रगड्नु । २. मालिस गर्नु; तेल लगाउनु । ३. लिप्नु (घर, चुलो, आँगन इ॰) ।

घसक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घसक्+क] यताउति घस्कने चालमा ।

घसघस— ना॰ [अ॰ मू॰ घस्+अ (बि॰)] गह्रुँगो वस्तु घिसिँदा शब्द आउने क्रिया वा किसिम । > घसघसी— क्रि॰ वि॰ त्यस्तो शब्द आउने गरी ।

घसघास— ना॰ [घस्+घस्] घस्ने आदि काम ।

घसरपसर— ना॰ [घाँसपाते १. कसिङ्गर बढारेर ६याँकिने घाँस, पराल, कागत आदिका फोहर टुक्रा; निकृष्ट वस्तु । २. नचाहिँदो कामकाज; झन्झटको काम । क्रि॰ वि॰ ३. कुनै वस्तु वा सामान खजमजिने किसिमले; घस्याबघुसुब । वि॰ ४. चाँजोपाँजो नमिलेको; प्रबन्ध नभएको; अव्यवस्थित ।

घसरमसर— वि॰ हे॰ घसरपसर ।

घसाइ— ना॰ [रू घस् (+आइ॰] घस्ने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ]

घसाइनु— क॰ क्रि॰ घस्न लाइनु । घसाउनु— प्रे॰ क्रि॰ घस्न लाउनु ।

घसार्–नु— स॰ क्रि॰ [सं॰घृष्+नु] १. कुनै खँदिलो वस्तुलाई भुइँमा घस्रने गरी तान्नु; घिसार्नु । २. लिपपोत गर्नु; लिप्नु; पोत्नु । ३. मालिस गर्नु; घस्नु । ४. घस्ट्याउनु । > घसाराइ— ना॰ घसार्ने काम वा प्रक्रिया । घसारिनु— क॰ क्रि॰ घसार्ने काम गरिनु ।

घसिट— ना॰ [रू घसेट्] डिको नदिई छिटोछिटो लेखिएको लेख, खेस्रा वा साधारण ढङ्गको टिपोट ।

घसिनु— क॰ क्रि॰ [घस्+इ+नु] घस्ने काम गरिनु; लिपिनु ।

घसेउटो— वि॰ [घाँस+एउटो] १. काम नलाग्ने; रद्दी; बेकम्मा । ना॰ २. घस्यौटी ।

घसेउटी— ना॰ तेल घस्ने स्त्री; घसेटी ।

घसेट्–नु— स॰ क्रि॰ [सं॰ घृष्टे १. चाँडो–चाँडो लेख्नु; घसिट लेख्नु । २. घसार्नु; घिसार्नु । > घसेटाइ— ना॰ घसेट्ने काम वा प्रक्रिया । घसेटाइनु— क॰ क्रि॰ घसेट्ने काम गरिनु । घसेटाउनु— प्रे॰ क्रि॰ घसेट्न लाउनु; छिटो–छिटो लेखाउनु । घसेटिनु— क॰ क्रि॰ घसेट्ने काम गरिनु ।

घसेटी— ना॰ हे॰ घसेउटी ।

घसेटो— ना॰ [घस्+एटो] तेल लगाउँदा वा फोहोर काम गर्दा लगाउने धोती ।

घसेडी— ना॰ [घाँस+एडी] पशुले खाएको घाँस रहने झिक्रो ।

घस्क–नु— अ॰ क्रि॰ [घसक्क+नु] मन नपरेको मानिस अन्त जानु; अन्भरिनु । > घस्काइ— ना॰ घस्कने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । घस्काइनु— क॰ क्रि॰ घस्कने पारिनु । घस्काउनु— प्रे॰ क्रि॰ घस्कन लाउनु । घस्काहट— ना॰ घस्कने काम वा चाल; घस्काइ । घस्काहा— वि॰ घस्कने; अन्भरिने । घस्किनु— अ॰ क्रि॰ घस्कनु । घस्क्याइ— ना॰ घस्किने किसिम, क्रिया वा भाव ।

घस्ट–नु— अ॰ क्रि॰ [सं॰ घृष्ट+नु] १. लुगाफाटा आदिलाई जथाभाबीसँग उपयोग गर्दा पुरानो हुनु; थोत्रो हुनु । २. मैलो हुनु । > घस्टाइ— ना॰ घस्टने क्रिया वा प्रक्रिया । घस्टाइनु— क॰ क्रि॰ घस्टाउने काम गरिनु । घस्टाउनु— प्रे॰ क्रि॰ घस्टने पार्नु । घस्टिनु— अ॰ क्रि॰ घस्टने काम हुनु; घस्टनु । > घस्ट्याइ— ना॰ घस्टिने क्रिया वा प्रक्रिया । घस्ट्याइनु— क॰ क्रि॰ घस्टिने पारिनु । घस्ट्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ घस्टिने पार्नु ।

घस्याबघुसुब— ना॰ [अ॰ मू॰ घस्याङ्+अ (बि॰)] १. काम नलाग्ने चीजबीज; रद्दी वस्तु वा खानेकुरो । क्रि॰ वि॰ २. हे॰ घसरपसर ।

घस्यानी— ना॰ [घाँस+यानी] घाँस हुने ठाउँ; घाँस पाइने बारी वा खर्क ।

घस्यौटी— वि॰हे॰ घसेउटो ।

घस्यौटो— ना॰ १. घाँस, झारपात उम्रेको अथवा फोहर थुप्रिएको ठाउँ । वि॰ २. हे॰ घसेउटो ।

घस्र–नु— अ॰ क्रि॰ [सं॰ घृष्टे भुईँमा रगडिने गरी हिँड्नु; भुईँमै टाँसिएर अगाडि सर्नु; घिस्रनु । > घस्राइ— ना॰ घस्रने क्रिया वा प्रक्रिया । घस्राइनु— क॰ क्रि॰ घस्रन लाइनु । घस्राउनु— प्रे॰ क्रि॰ घस्रन लाउनु; रगडाउनु । घस्रिनु— अ॰ क्रि॰ १. घस्रनु । २. घिस्रिनु । > घस्रीपस्री— क्रि॰ वि॰ सकी–नसकी आउने वा जाने गरी; घस्रिने चालमा ।

घस्रु— ना॰ गाईबस्तुले खाने एक किसिमको झार ।

घस्य्राइ— ना॰ [रू घस्रि (+याइ॰] घस्रिने क्रिया वा प्रक्रिया; रगडाइ । [ > ] घस्य्राइनु— क॰ क्रि॰ घस्रिने पारिनु । घस्य्राउनु— प्रे॰ क्रि॰ घस्रिने पार्नु । घस्य्राहट— ना॰ घस्रिने काम, किसिम वा अवस्था । घस्य्राहा— वि॰ घस्रिएर हिँड्ने; घस्रिने ।

घस्स— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घस्+स] गह्रुँगो वस्तु भुईँमा ढल्दा शब्द आउने चालमा ।

घहराइ— ना॰ [रू घहराउ (+आइ॰] घहरिने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] घहराइनु— क॰ क्रि॰ घहरिन लगाइनु; घर्काइनु ।

घहराउनु— प्रे॰ क्रि॰ [घहरि+आउ+नु] घहरिन लाउनु; घर्काउनु । श्र घहराहट— ना॰ घहरिने चाल वा अवस्था; घहराइ ।

घहरि–नु— अ॰ क्रि॰ १. घट्तै जानु; घर्कनु । २. पतन हुँदै जानु; ओरालो लाग्नु । > घहथ्याइ— ना॰ घहरिने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । घहथ्याइनु— क॰ क्रि॰ घहरिन लाइनु । घहथ्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ घहरिन लाउनु; घहरिने पार्नु ।

घा१— ना॰ [सं॰ घट्टने सम्झौता; सन्धि; मेलमिलाप (उदा॰— चीनका बादशाहसित घा गर्नू; दिव्य॰)

घा२— ना॰ [सं॰ घाते घाउचोट; चोट; घाउ ।

घाँगर/घाँघर— ना॰ बालिकाहरूले लाउने, कम्मरदेखि घुँडासम्म फुकेको फेर हुने पोसाक; जामा ।

घाँच— ना॰ १. जङ्गल वरिपरिको उबडखाबड परेको जमिन; जङ्गलको छेउछाउ । २. पहाडको फेदी; दुई डाँडाका बीच वा पुछारको सोतो जमिन ।

घाँटी— ना॰ १. धडमाथि र शिरमुनि रहेको गोलाकार तथा लामो, भित्रबाट सास फेर्ने, बोल्ने र खाएको कुरा पेटमा पुथ्याउने नलीहरू भएको अङ्ग; कण्ठ; गलो । २. गर्धन; घिच्रो । ३. दुई पहाडका बीचको बाटो वा जमिन; छेडो; घाटी । — को पासो— ना॰ नगरी धर नपाइने साह्रै कष्टदायक काम । ~ पर्नु— टु॰ नगरी धर नपाउनु; ज्यादै सकसमा पर्नु । घाँटी हेरी हाड निल्नू (उखान॰ ।

घाँटु— ना॰ धर्सादार पात हुने, राता फूल फुल्ने र सानो बोट हुने वनस्पतिविशेष ।

घाँटे१— ना॰ [सं॰ घण्टो घण्टीजस्तो फूल हुने, एक प्रकारको बुट्टे झार ।

घाँटे२— वि॰ [घाँटी+ए] घाँटीको; घाँटीसम्बन्धी । ~ तिलहरी— ना॰ घाँटीमा मात्र ठीक हुने ऐभाँतको चिह्न; सानो खालको तिलहरी ।

घाँटो— ना॰ [रू घाँटी] केराका काइँयाहरू लाग्ने ठूलो डाँठ ।

घाँडो— ना॰ [सं॰ घण्टे १. गाई, भैँसी, कुकुर आदिका गलामा झुन्ड्याइने घण्ट । २. भाग्ने वा चोर बस्तुभाउका घाँटीमा झुन्ड्याइने काठको ठेउको वा मुङ्ग्रो । ३. झन्झटको काम वा वस्तु ।

घाँस— ना॰ [सं॰ घासे गाईबस्तुले आहारको रूपमा खाने झार, तृण आदि र रूख वा पोथ्राका पात, मुन्टा आदि हरियोपरियो चीज । ~ खाने— वि॰ पशुजस्तो; बुद्धि नभएको । ~ पात— ना॰ १. भुईंघाँस र डालेघाँस; घाँसफुस; पातपतिङ्गर । २. महत्त्वहीन वस्तु; रद्दी चीज; बेकम्मा वस्तु । — फुस— ना॰ घाँसपात ।

घाँसी— ना॰ [घाँस+ई] घाँस काट्ने इलम लिएको मान्छे; घाँस काटेर बेची जीविका चलाउने व्यक्ति ।

घाँसे— वि॰ [घाँस+ए] १. घाँस काट्ने र बेच्ने इलम लिएको । २. घाँसको; घाँससम्बन्धी । ~ गीत— ना॰ घाँसीहरूले गाउने गीत; घाँस काट्ता गाइने एक प्रकारको लोकगीत (काठमाडौँ उपत्यकाका काँठ र त्यसदेखि निकट पूर्वपश्चिमका भेगमा बढी प्रचलित) । ~ डोको— ना॰ घाँसपात गर्दा बोक्ने पानीडोकोभन्दा ठूलो खालको डोको ।

घाइते— वि॰ [सं॰ घाते १. चोटपटक लागेको; घायल । २. जुवामा खालेले पैसा मारिएको (च्याँखे॰ ।

घाउ— ना॰ [सं॰ घाते १. रगत आउने गरी कुनै हतियारबाट लागेको वा कुटपिट, ठक्कर आदिबाट भएको चोट । २. फुटेको वा पिलिएको खटिरो । ~ पुछाउनी— ना॰ कुट्नेले कुटिनेलाई दिने धन ।

घाखत— ना॰ [सं॰ घातक्षते चोटपटक; चोट; जखम ।

घागडान/घाघडान— वि॰ [हि॰ घाघे १. खुब अनुभवी र चलाख । २. धेरै सिपालु; पोख्त; निपुण ।

घाचोट— ना॰ [घा+चोट] पिटिएर, लडेर वा कुनै दुर्घटना आदिबाट भएको घाउचोट ।

घाजाँच— ना॰ [घा+जाँच] कसैले कसैलाई कुटपिट गरेका अवस्थामा अड्डामार्फत चिकित्सकबारा घाउचोट, खतको रूप र अवस्था जाँच गराउने काम ।

घाट— ना॰ [सं॰ घट्टे १. नदीको दायाँबायाँको किनार; तीर्थस्थल । २. नदी वा जलाशयको पानी भएको ठाउँसम्म पुग्न सकिने सुगम स्थान । ३. जहाज, डुङ्गा आदिबाट ओर्लने वा तिनमा चढ्ने ठाउँ । ४. वनजाँचको चौकी । ५. गाहकीहरूको भीड । ६. आवागमनका निम्ति सजिलो पर्ने ठाउँ । ~ कर— ना॰ नाउबारा वा पुलबाट नदी वारपार गर्दा वा मालसामान ओसारपसार गर्दा घाटमा लिइने दस्तुर । — गड्डी— ना॰ जङ्गलबाट काठ काटेर नदीमा बगाई वा अरू कुनै प्रकारले ढुवानी गरी ल्याएर जम्मा गरिने ठाउँ ।

घाटा— ना॰ [घट्+ओ बन्दबेपार गर्दा वा मालसामान खरिदबिक्री गर्दा साउँ वा परलभन्दा घटी हुने आय; हानि; नोक्सानी; टुट्टा । विप॰ मुनाफा ।

घाटी— ना॰ दुई पहाडका बीचको आवतजावत गर्ने जमिन वा बाटो । ~ मार्ग— ना॰ ठूलठूला पहाडका बीचमा नदीको पानी वा प्रवाहले काटेका ठाउँमा बनेको साँघुरो बाटो ।

घाटु— ना॰ [भो॰ ब॰] कुमारी युवतीहरूले मन्त्रसहितको गीत गाएर अङ्गविन्यासका साथ नाचिने पुराना कथामा आधारित गुरुब–जातिको लोकनृत्य ।

घाटे— ना॰ [घाट+ए] १. घाटमा बस्ने व्यक्ति । २. पण्डा; तीर्थपुरोहित । ३. मुर्दा पोलेर जीविका चलाउने व्यक्ति । वि॰ ४. घाटसम्बन्धी; घाटको । ~ दस्तुर— ना॰ घाटमा मुर्दा पोल्दा तिर्नुपर्ने दस्तुर । ~ पाथी— ना॰ घाट लाग्ने खोलाका वरिपरिका गाउँमा माझीले वर्षको एक पटक घरैपिच्छे चन्दास्वरूप उठाउने एक पाथी अन्न । ~ भूत— ना॰ मसानघाटमा रहने भनिएको एक प्रकारको भूत । ~ वैद्य— ना॰ घाटमा लगिने अवस्थाका र घाटमा लगिएका बिरामीहरूको उपचार तथा तिनका आखिरी अवस्थाको विचार गर्ने, प्रायः घाटकै छेउछाउमा बसेका वैद्य ।

घात— ना॰ [सं॰] १. हातहतियारले कसैलाई मार्नेपिट्ने काम; चोट; प्रहार; आघात; हत्या; वध । २. धक्का; ठक्कर । ३. खराबी; अहित । ४. गणितमा कुनै सङ्ख्याले त्यसै सङ्ख्यालाई गुन्ने क्रिया वा त्यसबाट निस्कने गुणनफल । ५. जीउ छाड्ने चाल; हत्तेहलाइ ।

घातक— वि॰ [सं॰] १. घात गर्ने; मार हान्ने; प्रहार गर्ने । २. वध गर्ने; हत्यारो । ३. बिगार गर्ने; हानिकारक (घातक विचार, घातक दृष्टि, घातक रोग इ॰) । > घातकी— वि॰ घातक; हत्यारो ।

घातन— ना॰ [सं॰] घात गर्ने क्रिया वा भाव; मार्ने काम । घात प्रतिघात— ना॰ [सं॰] १. परस्परको हानाहान वा मारामार; ठुँगाठुँग । २. ठक्करका ठक्कर; मुक्काका मुक्का । ३. यसो गरूँ कि उसो गरूँको अवस्था भई मनमा उठेको सङ्घर्ष; मानसिक बन्ब ।

घाताङ्क— ना॰ [सं॰] कुनै सङ्ख्यालाई कुनै सङ्ख्याले गुणा गर्दा निस्किएको सङ्ख्या; गुणनफल ।

घाती— वि॰ [सं॰] १. घात वा प्रहार गर्ने; हान्ने । २. हत्या गर्ने; हत्यारो । ३. नाश गर्ने; बिगार्ने ।

घान— ना॰ [सं॰ घने १. एक पटकमा भुटिने, कुटिने, पोलिने, पकाइने वा सुकाइने अन्न आदि वस्तुको मात्रा । २. एक पटकमा कुनै काममा लगाइने, पठाइने आदि वस्तु वा मानिसको समूह । ३. कुनै हूलमूलमा परेर भएको पक्राउ वा सजाय । ४. आइपरेको कुनै काम । > घानी— ना॰ कल, कोल आदिको ओखल; घान हाल्ने भाँडो । घाप्से हाल्नु— अ॰ क्रि॰ टु॰ युवकयुवतीले एकले अर्कालाई प्रेमले भरिएका कुराले घोचेर भन्नु; मायाले छेडपेच हान्नु ।

घाबन्दोबस्त— ना॰ [घा+बन्दोबस्ते शान्तिसन्धि वा सम्झौताको काम । (उदा॰— नेपाल र भोटका बीचमा धेरै पल्ट घाबन्दोबस्त भएको थियो ।)

घाम— ना॰ [सं॰ घर्मे १. सूर्यको तापयुक्त प्रकाश; सूर्यको राप; धूप । २. सूर्य । ~ किरी— ना॰ गाइने कीरो; झ्यालिन्चा (ड्रगन६लाइ) । ~ छायाँ— ना॰ १. घाम र छायाँ; पहार र ओझेल । २. सुख र दुःख । ~ झुल्को— ना॰ घामको झुल्को; सूर्योदय ।

घामड— वि॰ [रू घमन्डे १. घमन्डी; अभिमानी । २. हत्तेरो । ३. असजिलो; अप्ठेरो । ४. अबुझ; नासमझ । घाम पानी— ना॰ [घाम+पानी] १. घाम लागिरहेका बेलामा परेको पानी; घाम र पानी । २. सुख र दुःख ।

घायल— वि॰ [सं॰ घातके घाउचोट लागेको; घाइते ।

घार— ना॰ [घरे ठूलो र मोटो काठलाई भित्र खोपेर बनाइएको वा बाकसजस्तो, मौरी बस्ने घर; मौरीको गुँड; मौरीको छातो; पोलो । घारघार घुरघुर— क्रि॰ वि॰ [घारघुर (बि॰)] १. कुकुर, ब्वाँसा आदि हिंस्रक पशुहरूले आफुसमा झगडा गर्दा कराउने चालमा । ना॰ २. त्यस्तो आवाज ।

घारघुर— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घुर्+अ (बि॰)] १. मही पार्दा शब्द निस्कने गरी । २. नेती तानेझैँ कुनै वस्तु तान्ने चालमा । ना॰ ३. जसोतसो गरी काम गर्ने ढङ्ग । ४. पाङ्ग्रा भएका सवारीहरू चल्दा आउने शब्द । ५. आफुसको झगडा; बाझो; कलह; गडबडी । > घारघुरे— वि॰ १. घारघुर गर्ने । ना॰ २. तेजपातका जस्ता पात र फुस्रो डाँठ हुने काँडादार बुटोविशेष । ३. एक किसिमको बालखेल ।

घारी— ना॰ १. झ्याम्म परेको बाक्लो जङ्गल । २. लेकको फेदी वा बेसीका माझको ससानो वन । ३. फेदी वा घाँचको जमिन । ४. बाँस, निगालो, केरा आदिको झाब ।

घारे— वि॰ [घारो+ए] घारोजस्तो; घारो भएको ।

घारेघुरे— ना॰ फल तरकारी खाइने र पात बस्तुलाई स्याउला खुवाइने एक जातको टिमिलो ।

घारो— ना॰ १. लामो, डोलो काठ; लाठो । २. मुर्दा बोक्ने बाँस ।

घाल— स॰ क्रि॰ हाल्नु (प्राचीन नेपालीमा॰ ।

घालघुल— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घुल्+अ (बि॰)] दुई थरी झोल वस्तु मिलाउनलाई हल्लाउने वा त्यसरी हल्लाउँदा शब्द निस्कने गरी; घोल्ने वा मिसाउने किसिमले; हुँडल्ने ढङ्गमा ।

घाल्ल— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घाल्+ल] पन्यालो वस्तु पोखिँदा वा खन्याउँदा आवाज आउने किसिमले । — घाल्ल— क्रि॰ वि॰ त्यस्तो शब्द पटकपटक आइरहने गरी ।

घाहा— ना॰ [सं॰ घाते घा; घाउ ।

घिउ— ना॰ [सं॰ घृते दूध, दही मथेर निकालिने सार वस्तु; पगालेको वा खारेको नौनी; घृत; घ्यू । ~ कमिलो— ना॰ घिउमा लाग्ने सानो जातको कमिलो । — कुमारी— ना॰ भित्रपट्टि लस्सादार पदार्थ रहने, केत्तुकेका जस्ता पात हुने, बीचका डाँठमा साना र पहेँला फूल फुल्ने, पोलेका ठाउँमा लगाउँदा शीतल गर्ने र विषालु खटिरामा औषधी लगाइने एक प्रकारको बोट । ~ केरा— ना॰ मसिना कोसा हुने एक जातको केरा वा त्यसैको बोट । —

खट्टे— ना॰ घिउमा भुटेर वा मुछेर खाइने खट्टे । ~ खानी— ना॰ १. घिउ खाने भनेर साहूले आसामीसित लिने, साउँ र ब्याजबाहेकको धन । २. रैकर वा बिर्ता जग्गामा लगाइएको रकम वा दस्तुर । ३. घिउ धेरै हुने ठाउँ । ~ खोर्सानी— ना॰ पिरो कम हुने मोटो र लामो खालको खोर्सानी । ~ चिउरा— ना॰ १. घिउमा मिसाएर वा भुटेर खाइने चिउरा । २. दुई ओठ समातेर 'घिउ–चिउरा' भन्दा ओठ जोड्ने केटाकेटीको एक खेल । ~ बोडी— ना॰ भित्र राता गेडा हुने मोटो र छोटो खालको एक जातको बोडी । ~ भेडो— ना॰ १. पछिल्ला दुवै सपेटाका भित्रपट्टि बोसै बोसो भरिएर पोको हुने एक जातको भेडो । ~ मानिस— ना॰ नरम स्वभावको बेस मान्छे । ~ रब— ना॰ घिउको जस्तो पहेँलोपहेँलो हल्का रब । ~ रोटी— ना॰ घेवर; झर । ~ सिमी— ना॰ छिप्पिँदा पनि कमलो हुने र बोक्राको भित्री भागमा सेतो–सेतो घिउजस्तै देखिने एक जातको सिमी ।

घिच्–नु— स॰ क्रि॰ १. नराम्रो किसिमले खानु; हसुर्नु । २. अर्कालाई मन नपर्ने गरी खानु; अन्याय वा अपमान हुने गरी खानु । >

घिचन्ताम्— वि॰ धेरै खान खोज्ने; घिचिरहने । घिचाइ— ना॰ घिच्ने काम वा प्रक्रिया । घिचाइनु— क॰ क्रि॰ घिच्न लाइनु; हसुराइनु । घिचाउनु— प्रे॰ क्रि॰ घिच्न लाउनु; मन नपर्ने गरी करबलले खुवाउनु; हसुराउनु । घिचास— वि॰ १. नराम्रो चालले खाने; घिच्ने । २. धेरै खाने; अजीर्ण वा अपच हुने गरी खाने; घिचाहा । घिचाहा— वि॰ घिच्ने; घिचुवा; घिचास । घिचिनु— क॰ क्रि॰ नराम्रो किसिमले खाइनु ।

घिचिमिरो— ना॰ वर्षायाममा पानी परेर रहिसकेपछि माटामुनिबाट निस्कने पखेटादार कीरो; छिचिमिरो ।

घिचुवा— वि॰ [घिच्+उवो घिच्ने; घिचास ।

घिचौटी— ना॰ [घिच्+औटी] घिस्स्याउने र घिसारिमाग्ने एक प्रकारको घटना वा खेल ।

घिच्चि–नु— अ॰ क्रि॰ १. कसैबारा तानिनु; खिचिनु; घिस्सिनु । २. सकी–नसकी हिँड्नु । ३. करबलले मात्र जानु ।

घिच्चु— वि॰ [घिच्+उ] घिचुवा; घिचास; घिचाहा ।

घिच्चू— वि॰ हे॰ घिच्चु ।

घिच्च्याइ— ना॰ [रू घिच्चि (+याइ॰] घिच्चिने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] घिच्च्याइनु— क॰ क्रि॰ घिच्चिने पारिनु; घिसारिनु । ~ मुन्ट्याइ— ना॰ घिच्च्याउने र मुन्ट्याउने काम; घिच्च्याइ र मुन्ट्याइ; लछारपछार ।

घिच्च्याउ–नु— स॰ क्रि॰ [घिच्चि+याउ+नु] १. हातमा वा डोरी, पटुका आदिमा समाएर तान्नु; खिच्नु; घिसार्नु । २. जबरजस्तीसित लैजानु; घिस्स्याउनु । > घिच्च्याहट— ना॰ घिच्चिने काम वा अवस्था; घिच्चिनेको गुहार वा पुकार ।

घिच्रो— ना॰ घोक्रो (तुच्छार्थमा र प्रायः पशुको॰ ।

घिटीघिटी— क्रि॰ वि॰ १. मर्ने बेला सास रोकिई थुक निल्न पनि गाह्रो हुने किसिमले । ना॰ २. अन्तिम अवस्था; सास जान लागेको स्थिति ।

घिट्को— ना॰ [अ॰ मू॰ घिट्+को] १. च्यापच्याप घाँटी सुकेका अवस्थामा थुक निल्दा उत्पन्न हुने शब्द । २. तरल पदार्थ घुटुक्क निल्दाखेरिको आवाज ।

घिडघिड— ना॰ १. कुनै कुराका निम्ति अरूछेउ अड्डी लिएर गरिने प्रार्थना वा करकर । २. मनको प्रबल इच्छा; भित्री चाहना; धोको । > घिडघिडाइ— ना॰ घिडघिडाउने काम वा प्रक्रिया ।

घिडघिडाइनु— क॰ क्रि॰ घिडघिड गरिनु । घिडघिडाउनु— स॰ क्रि॰ आ६नो कार्यसिद्धिका निम्ति अर्कालाई दिक्क लाग्ने गरी पुकार्नु; घिडघिड गर्नु । घिडघिडे— वि॰ घिडघिड गर्ने; घडघडे ।

घिडघिडो— वि॰ १. छोड्न पनि नसकिने र स्वीकार गरिहाल्न पनि नहुने । २. कत्ति नै सम्झाएबुझाए पनि नमान्ने; एकोहोरो । ३. मर्न लागेको; अधमरो । ना॰ ४. आँटेको काम गर्न नपाउँदा हुने मनको बेचैनी । ५. धोको; अन्तिम इच्छा ।

घिन— ना॰ [सं॰ घृणो कुनै मन नपर्दो वा फोहर कुरो देख्ता मनमा हुने सिकसिको; घीन; घृणा । ~ लाग्दो— वि॰ १. फोहर; फोहरी । २. अनाचारी । स्त्री॰ घिनलाग्दी । > घिनाइ— ना॰ घिनाउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । घिनाइनु— अ॰ क्रि॰ घिन मानिनु । घिनाउनु— अ॰ क्रि॰ १. घिन मान्नु; सिकसिको लाग्नु; दिगमिगाउनु । स॰ क्रि॰ २. घृणा गर्नु; छिःछिः र दूरदूर गर्नु ।

घिनाहा— वि॰ घिनलाग्दो; फोहरी; दुष्ट । घिन्ताब घिन्ताब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घिन्ताङ्+अ (बि॰)] १. मादल बजाउँदा आवाज आउने किसिमले । ना॰ २. त्यसरी आएको तीखो आवाज ।

घिन्तामुनी— ना॰ [घिन्ताब+मुनि] १. मादल बजाएर नाच्ने एक प्रकारको नाच । २. त्यस्तो नाच नाच्ने व्यक्ति ।

घिरघिर— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घिर्+अ (बि॰)] १. पाङ्ग्रा लागेको वस्तु घिसार्दा वा गुडाउँदा शब्द आउने गरी । २. घुर्रो घुम्दा आवाज निस्कने चालमा । > घिरघिराइ— ना॰ घिरघिर शब्द आउने क्रिया वा प्रक्रिया । घिरघिराइनु— अ॰ क्रि॰ घिरघिर होइनु । घिरघिराउनु— अ॰ क्रि॰ घिरघिर आवाज आउनु ।

घिरघिरे— वि॰ घिरघिर गर्ने ।

घिरिब— ना॰ [अ॰ मू॰ घिर्+इब] १. चिप्लेर वा घिस्रेर खेलिने एक प्रकारको खेल; चिप्लेटी । २. कुनै कामको असफलता वा विफलता । ३. घिर्नी; घिर्रो ।

घिरौँलो— ना॰ [घिउ+औँलो] खस्रा र चोसाचोसा परेका पात, पहेँला फूल र लामालामा फल फल्ने, नङ्ग्रा हुने एक जातको लहरो वा तरकारी खाइने त्यसैको फल; तोरियाँ ।

घिकौँलो— ना॰ निगाले उखुका जस्ता पात र डाँठ हुने, नीला फूल फुल्ने, झुप्पा–झुप्पा परेर विभिन्न रबका चिल्ला फल फल्ने एक बोट वा त्यसैको फल ।

घिर्नी— ना॰ [घिर्+नी] १. रगडिने, घस्रिने र घोटिने ठाउँमा जडिने धातु वा काठका साना पाङ्ग्रा । २. डोला डन्डीमा घुम्ने, परिधिमा खाल्डो परेको पाङ्ग्रो; घिर्रो । ~ पाङ्ग्रो— ना॰ जमिनमुनिको पानी निकाल्ने एक प्रकारको साधन ।

घिर्र— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घिर्+र] पाङ्ग्रा लागेको वस्तु घिसार्दा वा गुडाउँदा शब्द आउने किसिमले । ~ घिर्र— क्रि॰ वि॰ त्यस्तो शब्द पटकपटक आउने गरी ।

घिर्रा— ना॰ [घिर्र+ओ कुनै वस्तु गुडाएर लैजानलाई सजिलो पार्न जडिएको पाङ्ग्रो ।

घिर्रि–नु— अ॰ क्रि॰ [घिर्र+इ+नु] पाङ्ग्रो लागेको वस्तु घिर्र आवाज आउने गरी तानिनु ।

घिर्रो— ना॰ [घिर्र+ओ] घुमाई–घुमाई खेलिने एक प्रकारको बाटुलो आकारको खेलौना वा त्यसैको खेल ।

घिर्थ्याइ— ना॰ [रू घिर्थ्याउ (+आइ॰] घिर्थ्याउने काम वा प्रक्रिया ।

घिर्थ्याइनु— क॰ क्रि॰ घिर्र आवाज आउने गरी तानिनु; घिर्थ्याउने काम गरिनु ।

घिर्थ्याउनु— स॰ क्रि॰ [घिर्र+याउ+नु] घिर्र आवाज आउने गरी तान्नु; घिस्स्याउनु ।

घिर्लिब— ना॰ खोला वा नदीमा वारपार गर्नाका निम्ति टाँगिएका लट्ठामा झुन्ड्याइएको, मानिस बस्न हुने, सानोमा कोक्रोजस्तो देखि ठूलोमा मोटर तार्न हुनेसम्मको, तानेर वा यन्त्रबारा चलाइने साधन वा वाहन; एक प्रकारको तुइन । ~ बाटो— ना॰ घिर्लिब टाँगिने वा घिर्लिब भएर गइने बाटो; घिर्लिबजस्तो बाटो ।

घिवालु— वि॰ [घिउ+आलु] धेरै घिउ लाग्ने ।

घिसार्–नु— स॰ क्रि॰ [सं॰ घृष्] कुनै वस्तुलाई नउचाली तान्नु; घिच्च्याउनु; घिस्स्याउनु; घिर्थ्याउनु । > घिसाराइ— ना॰ घिसार्ने क्रिया वा प्रक्रिया । घिसारिनु— क॰ क्रि॰ घिसार्ने काम गरिनु ।

घिस्र–नु— अ॰ क्रि॰ हे॰ घस्रनु । > घिस्राइ— ना॰ घिस्रने काम वा प्रक्रिया । घिस्राइनु— क॰ क्रि॰ घिस्रने पारिनु । घिस्राउनु— स॰ क्रि॰ घिसार्नु रू घिस्रिनु— अ॰ क्रि॰ घस्रिनु । घिस्य्राइ— ना॰ घिस्रिने काम वा प्रक्रिया । घिस्य्राइनु— क॰ क्रि॰ घिस्रिने पारिनु ।

घिस्य्राउनु— प्रे॰ क्रि॰ घिस्रिने पार्नु; घिस्रिन लाउनु । घिस्य्राहट— ना॰ घिस्रिने काम वा अवस्था ।

घिस्सा— ना॰ बग्गीमा लाग्ने घोडा सधाउनका लागि बग्गीको सट्टा तान्न लगाइने एक प्रकारको यान ।

घिस्सि–नु— अ॰ क्रि॰ [सं॰ घृष्+इ+नु] १. घिच्चिनु; तानिनु । २. अरूको करबलमा परेर जानु । ३. घोटिएर थोत्रो हुनु । >

घिस्स्याइ— ना॰ घिस्सिने क्रिया वा प्रक्रिया । घिस्स्याइनु— क॰ क्रि॰ घिसारिनु; घिच्च्याइनु । घिस्स्याउनु— स॰ क्रि॰ १. घिसार्नु; घिच्च्याउनु । २. तान्नु; खिच्नु । ३. उपयोग गरेर थोत्रो पार्नु ।

घिस्स्याहट— ना॰ घिस्सिने काम वा अवस्था ।

घुँक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घुँक्+क] नरमाइलोसित वा चित्त दुखाएर आवाज निकाली रुने गरी; मुटुमा भक्कानो पारी वा पर्ने गरी रुने किसिमले । ~ घुँक्क— क्रि॰ वि॰ नटुटाई वा एकनाससित घुँक्क गर्ने किसिमले ।

घुँगरु— ना॰ हे॰ घुँगुरा; घुबरु ।

घुँगी— ना॰ १. निगाले चितुवा । २. शङ्खजस्तो गुँडमा बस्ने एक जातको कीरो । ३. त्यसैको शङ्खजस्तो गुँड । ४. अर्काले भनेको नखाने एकोहोरो स्वभावको व्यक्ति ।

घुँगुरा— ना॰ १. हल्लाउँदा छमछम आवाज आउने, सानासाना घण्टी जडिएको, गोडामा बाँधिने, एक प्रकारको गहना; चाँप; घुबुरा । २. फलफूलका लहराको नङ्ग्रा । ३. कपाल आदिमा पर्ने मुन्द्रा । ४. दुर्गम स्थानमा जाने हुलाकीका लट्ठीमा जडिएको छर्ल्याबछर्ल्याब गर्ने वस्तु । — वाल— ना॰ १. घुँगुरा लगाउने वा बेच्ने । २. घुँगुरा बजाउँदै हिँड्ने । ३. घुँगुरा हुने ।

घुँगुरि–नु— अ॰ क्रि॰ [घुँगुरो+इ+नु] बाटुलो पर्नु; घुम्रिनु; गुँडुल्किनु ।

घुँगुरो— वि॰ १. बाटुलो परेको; वृत्ताकार परेको; घुमेको; घुबुरो । ना॰ २. हे॰ घुँगुरा ।

घुँगुर्कि–नु— अ॰ क्रि॰ घुँगुरो पर्नु; मुन्द्रा पर्नु; बाटुलो हुनु । >

घुँगुर्क्याइ— ना॰ घुँगुर्किने क्रिया वा प्रक्रिया । घुँगुर्क्याइनु— क॰ क्रि॰ घुँगुर्किने पारिनु । घुँगुर्क्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ घुँगुर्किने पार्नु; मुन्द्रामुन्द्रा बनाउनु । घुँगुर्क्याहट— ना॰ घुँगुर्किने किसिम वा अवस्था । घुँगुर्क्याहा— वि॰ घुँगुर्किने ।

घुँगुथ्याइ— ना॰ [रू घुँगुरि (+याइ॰] घुँगुरिने काम वा प्रक्रिया । [ > ] घुँगुथ्याइनु— क॰ क्रि॰ घुँगुरो पारिनु; घुँगुरिने बनाइनु ।

घुँगुथ्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ घुँगुरो पार्नु; बाटुलो वा गोलाकार पार्नु ।

घुँगुथ्याहट— ना॰ घुँगुरिने काम वा अवस्था ।

घुँगे— ना॰ १. घुँगी खाने व्यक्ति । २. कसैलाई हेय ठानेर गाली गरिने शब्द । स्त्री॰ घुँगी ।

घुँग्रुके— वि॰ [घुँग्रुक्क+ए] १. घुँग्रुक्क परेको; घुमुर्किएको; घुँगुर्किएको; घुब्रुके ।

घुँग्रुक्क/घुब्रुक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घुँग्रुक्+क] घुँगुरा पर्ने गरी; मुन्द्रा पर्ने किसिमले ।

घुँघुँ— ना॰ [अ॰ मू॰ घुँ (बि॰)] सुँगुर (बालबोलीमा॰ । > घुँघुँर— ना॰ सुँगुर, बँदेल, बङ्गुर आदिका गलाबाट निस्कने शब्द वा आवाज ।

घुँडा— ना॰ [घुँडोको ति॰ ।)] १. हे॰ घुँडो । २. मुख्य ठाउँ (दिव्य॰) । ~ घुँडा— वि॰ १. घुँडासम्म आउने (पानी) । २. घुँडासम्म पुगेको (कट्टु, धोती आदि) । ~ धसाइ— ना॰ धेरै मिहिनेत वा बल गर्ने काम । ~ मुताइ— ना॰ बिग्रँदो वा निर्धो चाल (उदा॰— यस्तो घुँडामुताइले पनि के काम हुन्छ र ;) ।

घुँडी— ना॰ [सं॰ घुण्टिके १. तुना वा टाँकको साटो पस्यौटामा घुसार्ने गरी बनाएको धातु वा कपडा आदिको डल्लो; एक प्रकारको टाँक । २. दाम्लाका एक छेउका टुप्पाको गाँठो । ~

खोप्रो— ना॰ घुँडीदेखि मुनि वा पछाडिपट्टिको खोबिल्टो । ~

घर— ना॰ घुँडा पसाउनका निम्ति दोब्य्राइएको तुनु; पस्यौटो ।

घुँडे— वि॰ [घुँडो+ए] १. मोटा वा ठूला घुँडा हुने; घुँडाजस्तो; घुँडासम्म आउने । २. जात वा पङ्क्तिमा लाग्ने । ~ भाग— ना॰ जन्ती आएका दिन दुलहीतर्फबाट दुलाहालाई दिइने र जन्तेबाख्रो खाने दिन दुलाहातिरकाले दुलहीलाई दिइने विशेष भाग । ~ सुरुवाल— ना॰ घुँडासम्म आउने सुरुवाल; लामो सुरुवाल काटेर घुँडासम्म राखिएको बुच्चे सुरुवाल; जाँघे ।

घुँडो— ना॰ [सं॰ घुण्टे तिघ्रा र पिडौँलाका बीचको अघिल्लो भागमा डल्लो वा पाङ्ग्रोजस्तो भई उठेको अङ्ग; तिघ्रा र पिडौँलाको जोर्नी परेको ठाउँ ।

घुइँकि–नु— अ॰ क्रि॰ १. कुनै वस्तु वेगसित जानु; हुत्तिनु । २. हानिनु । ३. बित्नु; मर्नु; नासिनु । ४. कुनै काम सजिलैसित बन्नु वा तामेल हुनु । > घुइँक्याइ— ना॰ घुइँकिने क्रिया वा प्रक्रिया । घुइँक्याइनु— क॰ क्रि॰ घुइँकिने पारिनु । घुइँक्याउनु— स॰ क्रि॰ १. कुनै वस्तुलाई जोडसित ६याँक्नु; वेगले हुत्याउनु; हान्नु । २. कुनै काम सजिलैसित पार लाउनु । ३. सर गर्नु; जित्नु ।

घुइँचो— ना॰ धेरै मानिसहरूको भीडभाड; घन्चमन्च; घचारो; ठेलमठेल ।

घुइरो— ना॰ थाहा नपाइँदो गरी सुनिएको भित्री कुरो; हल्ला । ~

घुइरो— ना॰ भित्रभित्रै चलेको हल्ला; खासखुस; गल्लीहल्ला ।

घुक्–नु— अ॰ क्रि॰ कुकुर कराउनु; भुक्नु । > घुकाइ— ना॰ घुक्ने काम वा प्रक्रिया । घुकाइनु— क॰ क्रि॰ घुक्न लाइनु; भुकाइनु ।

घुकाउनु— प्रे॰ क्रि॰ घुक्ने पार्नु; भुकाउनु । घुकाहट— ना॰ घुक्ने चाल वा अवस्था । घुकाहा— वि॰ घुक्ने; भुकाहा । घुकिनु— क॰ क्रि॰ घुक्ने काम गरिनु; भुकिनु ।

घुगुती— ना॰ १. आफू उत्तानु सुतेर खुम्च्याइएका दुवै खुट्टामा केटाकेटीलाई राखी उफार्दै खेलाउने काम; गुघुती । २. पराल वा कपडा बिछ्याइएका ठाउँमा केटाकेटीले मुन्टो टेकेर पर्लक्क पल्टँदै खेल्ने खेल । ३. ढुकुर ।

घुबरु— ना॰हे॰ घुँगरु ।

घुबुरा— ना॰हे॰ घुँगुरा ।

घुबुरो— ना॰हे॰ घुँगुरो ।

घुङ्रि–नु— अ॰ क्रि॰ [घुबुरो+इ+नु] हे॰ घुँगुरिनु ।

घुङ्रिब— ना॰ किर्कौंलाजस्ता गेडा फल्ने, उखुजस्तो एक जातको बोट । २. बाँस आदिका डन्ठीको टुप्पो कुच्याएर गुजुल्टा उठाएको, धामीलाई चाहिने वस्तु । ३. मुन्द्री परेको केश ।

घुड्रुके— हे॰ घुँग्रुके ।

घुब्रुक्क— क्रि॰वि॰हे॰ घुँगु्रक्क ।

घुचेट्–नु— स॰ क्रि॰ [घचेट्+नु] हे॰ घचेट्नु । > घुचेटाइ— ना॰ घुचेट्ने काम वा प्रक्रिया । घुचेटाइनु— क॰ क्रि॰ घुचेट्न लाइनु ।

घुचेटाउनु— प्रे॰ क्रि॰ घुचेट्न लाउनु; घचेटाउनु । घुचेटिनु— क॰ क्रि॰ घुचेट्ने काम गरिनु; घचेटिनु ।

घुच्च— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घुच्+च] घुस्सा वा घुच्ची दिने चालमा; त्यसो गर्दा शब्द निस्केझैँ गरी ।

घुच्चा— ना॰ [घुच्च+ओ १. साह्रो गरी ठाडा मुड्कीले कोखामा हान्ने काम । २. कुहिनु वा कुमको धक्का दिने हनाइ । —

घुच्ची— ना॰ सानो–ठूलो धेरै घुच्चा ।

घुच्ची— ना॰ [घुच्चा+ई] १. सानो घुच्चा । २. घुच्चा । ३. ~

खेल्नु— टु॰ दुई वा दुईभन्दा बढी व्यक्तिले कुहिना वा बटारिएका मुठीबारा परस्परमा हानाहान गरी खेल्ने काम । ~ हान्नु— टु॰ कुहिना वा बटारिएका मुठीबारा एकले अर्काको कोखो ताकेर हान्नु ।

घुच्चुक— ना॰ गलाको पछिल्लो भाग; घाँटीको पछिल्तिरको हिस्सा; गर्धन ।

घुच्च्याइ— ना॰ [रू घुच्च्याउ (+आइ॰] घुच्च्याउने काम वा प्रक्रिया । [ > ] घुच्च्याइनु— क॰ क्रि॰ घुच्चा हानिनु ।

घुच्च्याउ–नु— स॰ क्रि॰ [घुच्चा+याउ+नु] १. घुच्चा हान्नु; घुच्ची दिनु; घुस्सा मार्नु । २. घचेट्नु; ठेल्नु । > घुच्च्याहट— ना॰ घुच्च्याउने काम, चाल वा अवस्था ।

घुटघुट— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घुट्+अ (बि॰)] पन्यालो वस्तु निल्ने वा त्यसरी निल्दा घाँटीबाट शब्द आउने किसिमले । > घुटघुटी— ना॰ घुटघुट पार्ने काम ।

घुटुक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घुटुक्+क] दूध, पानी, औषधी आदि पन्यालो पदार्थ एकै घुट्कामा निल्ने गरी वा त्यसरी निल्दा शब्द आउने किसिमले ।

घुटुघुटु— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घुट्+उ (बि॰)] १. झोलिलो पदार्थ अलि–अलि गरेर निल्ने किसिमले । २. अरूले खाएको देख्ता थुक निलिने चालमा ।

घुट्की— ना॰ [अ॰ मू॰ घुट्+की] १. एक पटकमा निलिने झोल पदार्थको परिमाण । २. त्यसरी निल्दा निस्कने शब्द । > घुट्को— ना॰ सानो घुट्की । घुट्क्याइ— ना॰ घुट्क्याउने काम वा प्रक्रिया ।

घुट्क्याइनु— क॰ क्रि॰ घुट्क्याउने काम गरिनु । घुट्क्याउनु— स॰ क्रि॰ पन्यालो पदार्थ घुटुक्क निल्नु । घुट्क्याहट— ना॰ घुट्क्याउने काम, प्रक्रिया वा अवस्था ।

घुट्ट— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घुट्+ट] झोल वस्तु निल्दा घाँटीबाट शब्द उत्पन्न हुने गरी । ~ घुट्ट— क्रि॰ वि॰ त्यस्तो शब्द पटकपटक आएजस्तै ।

घुण— ना॰ [सं॰] १. अन्न । २. हे॰ घुन । > घुणाक्षर न्याय— ना॰ घुनले पात खाँदै जाँदा संयोगवश कुनै अक्षर बनेजस्तै मिहिनेत नगरी कुनै काम सिद्ध हुने प्रक्रिया ।

घुत्रुक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घुत्रुक्+क] १. कुनामा एकातिर गएर घुस्रने किसिमले; घुस्रुक्क; घुप्लुक्क । २. तुरुन्तै मर्दाको चालमा; खुत्रुक्क ।

घुन— ना॰ [सं॰ घुणे अन्न, काठपात आदिमा लाग्ने, फुस्रा र काला रबका पखेटा हुने एक प्रकारको सानो कीरो; घुण ।

घुनघुन— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घुन्+अ (बि॰)] भमरा, माहुरी आदि उड्दा वा कराउँदा शब्द आउने किसिमले; भुनभुन । >

घुनघुनाइ— ना॰ घुनघुन गर्ने क्रिया वा प्रक्रिया । घुनघुनाइनु— क॰ क्रि॰ घुनघुन गरिनु; भुनभुनाइनु । घुनघुनाउनु— अ॰ क्रि॰ भमरा, माहुरी आदि उड्दा वा कराउँदा घुनघुन शब्द निस्कनु ।

घुनघुनाहट— ना॰ घुनघुनाउने काम, चाल वा अवस्था ।

घुन्डी— ना॰ १. दम दिने र सुई मिलाउने घडीका एकापट्टिको सानो डल्लो पुर्जा । २. चर्खाको हातो; हतौडी; घुँडी । — वाल— वि॰ घुन्डी लागेको; घुन्डी भएको ।

घुन्न— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घुन्+न] भमरा, माहुरी आदि उड्दा वा कराउँदा शब्द निस्कने गरी ।

घुन्याहा— वि॰ [घुन+आहो घुन लाग्ने; घुनले खाएको (अन्न, काठपात आदि॰ ।

घुप्लुक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घुप्लुक्+क] १. भाँडो घोप्टिने वा भाँडामा रहेको वस्तु एकैचोटि पोखिने चालझैँ । २. मानिस एक्कासि घोप्टो परेर लड्ने गरी ।

घुम्–नु— अ॰ क्रि॰ १. कमजोरी आदिले चक्कर खानु; रिङ्नु; चक्कराउनु । २. मन्दिर, मण्डप आदिलाई परिक्रमा गर्नु; प्रदक्षिणा गर्नु । ३. यताउति डुल्नु; टहल्नु । ४. काम न काजसित लरखराउनु; अल्लारिनु ।

घुम— ना॰ [सं॰ कुम्बो चोयाले बुनेका दुइटा चित्रा भित्रबाहिर पारी बीचमा पातले छापेको, लाम्चिलो, चारकुने र दुइपाखे छाता वा ओढो; स्याखु ।

घुमक्कड— वि॰ [घुम्+अक्कड] घुमफिर गर्ने बानी भएको; डुल्ने स्वभावको; घुमुवा; डुलुवा ।

घुमघाम— ना॰ [घुम्+घुम्] घुम्नेफिर्ने काम; डुलडाल; हिँडडुल ।

घुमफिर— ना॰ [घुम्+फिर्] यताउता घुम्नेफिर्ने काम; डुलफिर; हिँडडुल ।

घुमराडी— ना॰ [घुम+राडी] घुमजस्तो दुईपाखे पारी टाउकामा जुरोसमेत निकालेको राडी; बक्खु ।

घुमाइ— ना॰ [रू घुम् (+आइ॰] घुम्ने काम वा प्रक्रिया । [ > ]

घुमाइनु— क॰ क्रि॰ घुम्न लाइनु; रिँगाइनु । घुमाउ— ना॰ घुमाव ।

घुमाउनु— प्रे॰ क्रि॰ घुम्ने काम गराउनु; रिँगाउनु; डुलाउनु ।

घुमाउने— वि॰ [घुम्+आउने] १. घुम्न लाउने; घुमाएको; रिबाउने । २. घुमाउरो परेको; फेरो पार्ने । ~ घर— ना॰ घुमाउरो छानो भएको घर; पाखा नछुट्टिने गरी बनाइएको, बाटुलो छानो भएको घर । ~ चौतारो— ना॰ वरिपरि घुमाएर वृत्ताकार पारी बनाइएको चौतारो । ~ टपरी— ना॰ वरिपरि बिट राखेर वृत्ताकार हुने गरी गाँसिएको, ठूलो खालको टपरी । ~ दह— ना॰ १. पानीको चक्का घुमेको देखिने वा भुँवरी परेको दह । २. रिँगाउने खालको, कहालीलाग्दो दह ।

घुमाउरो— वि॰ [घुम्+आउरो] घुमेको; फेरो परेको; बाङ्गोटिङ्गो; सोझो नभएको (बाटो, खोलो, कुरो इ॰) ।

घुमाव— ना॰ [रू घुम्+आउ] समभूमिमा देखिने नदीको मोड; घुम्ती ।

घुमिनु— अ॰ क्रि॰ [घुम्+इ+नु] घुम्ने काम गरिनु; चक्कर खाइनु । घुमी फिरी— क्रि॰ वि॰ [घुम्+ई+फिर्+ई] सबैतिर घुमेर; घुमफिर वा घुमघाम गरेर ।

घुमुवा— वि॰ [घुम्+उवो घुमफिर गर्ने; डुल्ने स्वभावको; डुलुवा; घुमक्कड ।

घुमौटो— ना॰ [घुम्+औटो] १. घुम्टो । वि॰ २. घुमाउरो; घुमुवा; फेरो पर्ने ।

घुमौरो— वि॰ [घुम्+औरो] हे॰ घुमाउरो ।

घुम्टी— ना॰ [घुम्टो+ई] बिहामा दुलहीको शिर ढाक्ने सितारा, जरी आदि जडिएको झलझल गर्ने मूल्यवान् पछ्यौरा ।

घुम्टो— ना॰ [सं॰ गुण्ठे १. प्रायः विवाहित स्त्रीहरूले मर्यादाका निम्ति कपाल छोप्ने पछ्यौरा; कपाल ढाक्ने पछ्यौरी वा सारीको फेर; छोपो घुम्टी । २. आमा, बाबु आदि आत्मीय जन मर्दा पर्ने संस्कार–कर्मअनुसारको आशौच वा जुठो । ३. आकाशमा थपिँदै वा धुम्मिँदै गएको बादलको अंश । (उदा॰— हिमालमाथि बादलले भर्खरै घुम्टो हालेको थियो ।) > घुम्ट्यौली— वि॰ घुम्टाले शिर छोपेकी; घुम्टो हालेकी ।

घुम्ती— ना॰ [घुम्+ती] १. घुमाउरो परेको बाटो; घुम्नुपर्ने ठाउँ; कुहुनेटो; मोड । वि॰ २. घुम्ने खालको; घुमेको; घुमाउरो । ~

अदालत— ना॰ सरकारबाट जिल्लाजिल्लामा छिन्न बाँकी रहेका मुद्दामामिलाहरू छिनाउन र दुनियाँलाई पीरमर्का परेमा न्यायइन्साफ दिनदिलाउन दौडाहाका रूपमा खडा गरिएको अदालत । ~ अस्पताल— ना॰ जनतामा स्वास्थ्यसेवा पुथ्याउन जिल्लाजिल्ला वा गाउँगाउँमा घुम्ने व्यवस्था गरिएको वा त्यसरी आंशिक समयका निम्ति कुनै ठाउँमा चलाइएको अस्पताल । ~

खेती— ना॰ नयाँनयाँ ठाउँ फेरेर वा एक बाली पाक्ता नपाक्तै अर्को बाली लगाउने गरी गरिने खेती । ~ पुस्तकालय— ना॰ गाडी वा यानबारा प्रमुख स्थलमा घुम्दै सर्वसाधारण सदस्यहरूलाई पुस्तक लेनदेनको सेवा पुथ्याउने वा कुनै ठूलो पुस्तकालयको त्यस्तो अङ्ग । ~ लिक— ना॰ रोपवे क्यारियर आउँदा–जाँदा स्टेसनमा गुड्न बनाइएको लिक ।

घुम्रि–नु— अ॰ क्रि॰ [रू घुँगुरिनु] घुँगुरिनु; मुन्द्रा पर्नु ।

घुम्रे— वि॰ [घुम्रि+ए] १. घुम्रो परेको; मुन्द्राजस्तो बनेको; घुँगुरिएको । २. बेकम्मा; काम नलाग्ने ।

घुम्य्राइ— ना॰ [रू घुम्रि (+याइ॰] घुम्रिने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ]

घुम्य्राइनु— क॰ क्रि॰ घुम्रिने पारिनु । घुम्य्राउनु— स॰ क्रि॰ घुँगुथ्याउनु । घुम्य्राहट— ना॰ घुम्रिने काम वा अवस्था । घुम्य्राहा— वि॰ घुम्रिने खालको ।

घुयेँत्रो— ना॰ [घुम्+यत्रो] डोरीको बीचमा ढुङ्गो राखी हातले घुमाएर हान्ने एक किसिमको अस्त्र ।

घुर्–नु— अ॰ क्रि॰ [अ॰ मू॰ घुर्+नु] १. निदाएका बेलामा घाँटीबाट घुरघुर शब्द निस्कनु । २. घुर्र–घुर्र शब्द आउने गरी ढुकुर, परेवा आदि बोल्नु । ३. मही पार्दा घारघुर शब्द निस्कनु ।

घुर१— ना॰ [प्रा॰ घूरो १. तिघ्रा, जाँघ (जस्तो— घुर जोर्नु, घुर थाप्नु, घुर थापेर सुत्नु इ॰) । २. काख । ३. सुत्ने ठाउँ; शयनस्थान, ओछ्यान; बिछ्यौना । वि॰ ४. अदृश्य; नदेखिने

(जस्तो— घुरमैलो ।)

घुर२— ना॰ परेवा, माछा आदिको गुँड ।

घुर३— ना॰ [मै॰] झ्यास, झिँगटा आदि; घुरान ।

घुर— ना॰ मधेसमा गाउँघर र सहर बजारतिर झासमुस बालेर आगो ताप्न बनाइने अगेनु; घूर ।

घुरघुर— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घुर्+अ (बि॰)] १. निदाएका बेला घाँटीबाट शब्द निस्कने गरी । २. ढुकुर, परेवा आदि कराउने किसिमले । ३. मही पार्दा शब्द निस्कने चालसँग । > घुरघुराइ— ना॰ घुरघुराउने क्रिया वा प्रक्रिया । घुरघुराइनु— क॰ क्रि॰ निद्रामा घुरघुर शब्द निकालिनु; घुरघुर आवाज आउने पारिनु ।

घुरघुराउनु— क्रि॰ १. निदाएका बेलामा घाँटीबाट शब्द निकाल्नु; घुर्रघुर्र शब्द गर्नु । २. परेवा, ढुकुर आदि कराउनु; घुर्नु । ३. मही पार्दा शब्द निस्कनु । घुरघुराहट— ना॰ घुरघुराउने काम वा अवस्था ।

घुरण— ना॰ [सं॰] सुँगुर, बङ्गुर आदि कराउँदाको आवाज; घुँघुर ।

घुरमैलो— वि॰ [घुर+मैलो] १. अलिअलि बादल लागेको; नजानिँदो मैलो । २. अँध्यारोअँध्यारो वा रछाहारछाहा परेको ।

घुराइ— ना॰ [रू घुर् (+आइ॰] घुर्ने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ]

घुराइनु— क॰ क्रि॰ घुर्न लाइनु । घुराउनु— प्रे॰ क्रि॰ घुर्न लाउनु ।

घुरान— ना॰ [घुर+आन] १. धूलोमूलो, कसिङ्गर आदिको थुप्रो । २. मल आदि फोहोर वस्तुको थुप्रो ।

घुरिनु— अ॰ क्रि॰ [घुर्+इ+नु] घुराइको शब्द निकालिनु ।

घुर्की— ना॰ [सं॰ घृते १. धोको पूरा गर्नका निम्ति गरिएको बिठ्याइँ; देखावटी रिस । २. उल्टो धम्की । > घुर्क्याइ— ना॰ घुर्की लगाउने काम वा प्रक्रिया । घुर्क्याइनु— क॰ क्रि॰ घुर्की लाइनु । घुर्क्याउनु— स॰ क्रि॰ घुर्की लाउनु; घुर्की देखाउनु ।

घुर्क्याहट— ना॰ घुर्क्याउने काम वा अवस्था । घुर्क्याहा— वि॰ घुर्की लाउने ।

घुर्घुरे— ना॰ [सं॰ घुर्घुरे भित्र चिसो माटो भएको ठाउँमा माथिमाथि खन्ने एक जातको कीरो ।

घुर्चो— ना॰ घिच्रो; घुच्चुक ।

घुर्बिसो— ना॰ फूलमा लचेप्रै रस भरिएर रहने, बिब्ल्याँटोपट्टि फुस्रा पात हुने, एक जातको पोथ्रो वा रूख ।

घुर्बैँसो— ना॰ एक जातको बैँसको बोट ।

घुर्मिलो— ना॰ ससाना मसिना पात हुने, खान हुने फल लाग्ने, एक खालको लहरो ।

घुर्मी— ना॰ पाक्दा पहेँलो हुने, गोलभेँडाका आकारको र अमिलो स्वाद हुने फल फल्ने, एक जातको लहरो ।

घुर्मैलो— वि॰ हे॰ घुरमैलो ।

घुथ्यान— ना॰ गाउँघरमा करेसाबारीको नजिकै रहेको भाँडा माझ्ने ठाउँ; घुरान ।

घुर्र— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घुर्+र] १. निदाएका बेलामा घाँटीबाट घुरेको शब्द निस्कने गरी । २. ढुकुर, परेवा आदि घुर्दा शब्द आउने किसिमले । ३. गह्रौँ वस्तु घिसार्दा शब्द आउने चालमा । ~ घुर्र— क्रि॰ वि॰ उपर्युक्त सबै किसिमले पटक–पटक शब्द आउने गरी ।

घुर्रा/घुर्रो— ना॰ [घुर्र+आ/ओ] १. मही पार्दा मदानीको सर छिराएर अड्याइरहने काठको प्वाल भएको चक्का । २. रोटेपिबमा पिर्का अड्याउने साधन । ३. बीचमा प्वाल पारी धागो वा सानो खिरिलो डोरी छिराएर फनफनी घुमाउँदै र घुरघुर आवाज निकाल्दै खेलिने काठको पाङ्ग्रो । ४. ह्याकुलाको उठेको बाहिरी भाग (प्रायः बस्तुभाउको॰ ।

घुलित— वि॰ [सं॰ घोलिते हे॰ घोलित ।

घुल्ल— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घुल्+ल] पखाला लाग्दा पेट कराउने किसिमले ।

घुस्–नु— स॰ क्रि॰ [सं॰ कुश्+नु] १. बलैसँग वा बाधाविरोधको पनि वास्ता नगरी भित्र जानु; प्रवेश गर्नु; पस्नु; छिर्नु । २. भीडभाडको बीचमा पुग्नु; घुस्रनु ।

घुस— ना॰ अड्डा आदिमा परेको काम आ६नो–हुँदो गराउनका निम्ति त्यस्तो गरिदिने कर्मचारीलाई अवैध रूपमा दिइने धनमाल; उत्कोच । — खोर— वि॰ घुस खाने; घुस्याहा । — खोरी— ना॰ घुस खाने काम ।

घुसघुस— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घुस्+अ (बि॰)] भित्रभित्रै छासछुस कुरा लाउने चालसँग; चुक्ली लाउने किसिमले । > घुसघुसे— वि॰ घुसघुस गर्ने; छासछुस कुरा लाउने; चुक्ली लाउने; मुसमुन्द्रे ।

घुसमुन्टि–नु— अ॰ क्रि॰ [घुसमुन्टो+इ+नु] १. भुईंमा मुख जोतिने गरी पछारिनु; घुसमुन्टो हुने गरी लड्नु । २. उभिन्डिनु; घोप्टिनु ।

घुसमुन्टे— वि॰ [घुसमुन्टो+ए] १. भुईंतिर मुन्टो फर्काएको; घुसमुन्टो भएको । २. घोसे; अँध्यारमुखे; अँध्यारखाउडे ।

घुसमुन्टो— ना॰ [घोसे+मुन्टो] १. भुईंतिर फर्किएको मुन्टो; घोसे पारिएको मुन्टो; तलतिर झुकेको मुन्टो वा मुख । २. घोप्टो परेको मुन्टो; उभिन्डो अनुहार ।

घुसमुन्ट्याइ— ना॰ [रू घुसमुन्टि (+याइ॰] १. घुसमुन्टिने क्रिया वा प्रक्रिया । [घुसमुन्ट्याउ+आइ] २. घुसमुन्ट्याउने क्रिया वा प्रक्रिया । घुसमुन्ट्याइनु— क॰ क्रि॰ घुसमुन्टिने काम गरिनु ।

घुसमुन्ट्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ भुईंमा मुख जोतिने गरी पछार्नु; घुसमुन्टिन लाउनु । घुसमुन्ट्याहट— ना॰ घुसमुन्टिने अवस्था, क्रिया वा प्रक्रिया ।

घुसरपन्जा— ना॰ [घुस्सा+पन्जो १. दनादन दिइने घुस्सा वा घुच्चा; लगातारको मुक्की । २. त्यस प्रकारको लडन्त वा भिडन्त । ३. मर्ने स्थिति; मराइ । (उदा॰— जोखिमसित खेल्ने मान्छे घुसरपन्जा हुन कति बेर ;) । ४. भुईंमा घिसारेर कौडा हान्ने एक चाल ।

घुसाइ— ना॰ [रू घुस् (+आइ॰] १. घुस्ने क्रिया वा प्रक्रिया । [ घुसाउ+आइ] २. घुसाउने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] घुसाइनु— क॰ क्रि॰ घुस्न लाइनु । घुसाउनु— प्रे॰ क्रि॰ पसाउनु; छिराउनु; घुसार्नु; घुस्न लाउनु ।

घुसान— ना॰ बढारकुँढार गरिने कुनै वस्तुको रहलपहल; घुरान; कसिङ्गर ।

घुसार्–नु— स॰ क्रि॰ [घुस्+आर्+नु] १. कुनै वस्तु पुग्ने ठाउँमा घुसाउनु, छिराउनु वा पसाउनु । २. कपालमा फूल आदि सिउरनु । > घुसाराइ— ना॰ घुसार्ने काम वा प्रक्रिया । घुसारिनु— क॰ क्रि॰ घुसार्ने काम गरिनु; घुसाइनु ।

घुसिनु— क॰ क्रि॰ [घुस्+इ+नु] प्रवेश गरिनु; छिरिनु ।

घुसौटी— ना॰ [घुसाउ+औटी] हे॰ घुस्यौटी ।

घुस्यान— ना॰ १. मसिनो र झुसझुसे परेको एक प्रकारको झार । २. हे॰ घुसान ।

घुस्याहा— वि॰ [घूस+याहो घूस खाने; घूस लिने ।

घुस्यौटी— ना॰ [घुसाउ+यौटी] १. पेट; भुँडी । (उदा॰— त्यति खानेकुराले त उसको घुस्यौटी नै भरिएन होला) । २. ह्याकुल्लो ।

(उदा॰— थोरै आगोले त घुस्यौटी सेकाउन पनि पुग्दैन॰ ।

घुस्यौटो— ना॰ [घुसाउ+यौटो] कुनै वस्तु घुसारिने आधार; दाम्लाको गाँठो छिराउने ठाउँ; पस्यौटो ।

घुस्र–नु— अ॰ क्रि॰ [रू घुस्] १. टाकटुक गरेर वा जसोतसो कुनै ठाउँमा पस्नु; घुस्नु । २. शरण पर्नु; पिछा पर्नु । ३. ओत लाग्नु; आश्रय लिनु । > घुस्राइ— ना॰ घुस्रने काम वा प्रक्रिया । घुस्रिनु— अ॰ क्रि॰ १. घुसिनु; पसिनु । २. घुस्रनु ।

घुस्रुक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घुस्रुक्+क] १. घुस्रने किसिमले । २. मर्ने चालसँग; खुस्रुक्क ।

घुस्य्राइ— ना॰ [रू घुस्रि (+याइ॰] घुस्रिने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ]

घुस्य्राइनु— क॰ क्रि॰ घुस्रिने पारिनु । घुस्य्राउनु— प्रे॰ क्रि॰ घुस्रिने पार्नु । घुस्य्राहट— ना॰ घुस्रिने काम वा अवस्था । घुस्य्राहा— वि॰ घुस्रिने खालको ।

घुस्स— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घुस्+स] १. घुस्सा हान्ने गरी; घुच्च । २. रिसाएर नबोली बस्ने चालले; ठुस्स । ३. गह्रौँ भईकन नरम वस्तु भुइँमा रगेडिने गरी घिसार्दा शब्द आउने गरी; घस्स ।

घुस्सा— ना॰ [घुस्स+ओ १. कसैलाई पिट्न उठाइने कसिएको मुक्का; घुच्चा । २. त्यस किसिमले गरिने प्रहार । — वाल— वि॰ घुस्सा दिने वा घुस्सा लगाउने -व्यक्ति) ।

घुस्सि–नु— अ॰ क्रि॰ [घुस्स+इ+नु] रिसले घुस्स परेर बस्नु; ठुस्सिनु; खुन्सिनु ।

घुस्सी— ना॰ [घुस्सा+ई] सानो घुस्सा । ~ घुस्सिउँ— ना॰ जोडले घुस्सा हान्ने काम ।

घुस्स्याइ— ना॰ [रू घुस्सि (+याइ॰] घुस्सिने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] घुस्स्याइ— ना॰ घुस्स्याउने क्रिया वा प्रक्रिया । घुस्स्याइनु— क॰ क्रि॰ घुस्स्याउने काम गरिनु; घुस्सा दिइनु रू

घुस्स्याउनु— स॰ क्रि॰ [घुस्सा+याउ+नु] घुस्साले हान्नु; घुस्सीले धकेल्नु; घुस्सा मार्नु; घुच्च्याउनु । > घुस्स्याहट— ना॰ घुस्स्याउने काम वा अवस्था ।

घूर्ण— ना॰ [सं॰] १. यताउति घुम्ने काम । २. कुनै वस्तुको चारैतिरको चक्करकटाइ । वि॰ ३. घुमेको । > घूर्णन— ना॰ घुम्ने वा चक्कर काट्ने क्रियाप्रक्रिया । घूर्णित— वि॰ १. घुमेको वा घुमाइएको; रिँगेको वा रिँगाइएको । २. चक्कर खाएको वा खुवाइएको ।

घूर— ना॰हे॰ घुर४ ।

घूस— ना॰ हे॰ घुस । — खोर— वि॰ हे॰ घुसखोर । — खोरी— ना॰ हे॰ घुसखोरी ।

घृणा— ना॰ [सं॰] १. मर्यादाविरुद्ध वा अनुचित काम गर्ने व्यक्ति वा उसले गरेका नराम्रा काम कारबाईप्रति स्वाभाविक रूपमा हुने अरुचि; घिन; दिगमिगी; सिकसिको । २. हेला; अपमान । >

घृणास्पद— वि॰ घृणा गर्न योग्य; घिन मान्नुपर्ने; निन्दनीय ।

घृणित— वि॰ घृणा गर्न लायक; घृणा हुने वा हुन सक्ने; निन्दनीय ।

घृत— ना॰ [सं॰] घिउ ।

घृतकौशिक— ना॰ [सं॰] कौशिक कुलमा उत्पन्न भएका गोत्रप्रवर्तक एक ऋषि । — गोत्र— ना॰ घृतकौशिक ऋषिको कुल वा वंशको परिचयात्मक नाम ।

घृष्ट— वि॰ [सं॰] १. घोटिएको वा रगेडिएको । २. घिसिएको । ३. घिसारिएको; तानिएको । ना॰ ४. ध्वनिविज्ञानअनुसार घर्षणबाट उत्पन्न हुने उष्मीभूत व्यञ्जन ।

घेर्–नु— स॰ क्रि॰ कुनै वस्तुलाई चारैतिरबाट मानिस वा अन्य केही चीजले घेरा दिनु; घेरामा पार्नु; छेक्नु । > घेरा— ना॰ कम्पाउन्ड वा पर्खालको बार; चौगिर्दा । घेराइ— ना॰ घेर्ने क्रिया वा प्रक्रिया । घेराइनु— क॰ क्रि॰ घेर्न लाइनु । घेराउ— ना॰ घेरा दिने काम । घेराउनु— प्रे॰ क्रि॰ घेर्न लाउनु । घेरादार— वि॰ घेरा दिने; घेरा भएको । घेराव— ना॰ घेर्ने वा घेरा दिने काम; घेराउ । घेरिनु— क॰ क्रि॰ घेरा दिइनु; घेर्ने काम गरिनु ।

घेरो— ना॰ [घेर्+ओ] १. चारैतिरबाट लगाइएको छेको; वरिपरिको बार । २. कुँडुलो परेको फेरो । ३. वृत्ताकार परिधि । ४. रेखो । ~ घेरो— क्रि॰ वि॰ घेरो नछुट्ने गरी; घेरो वा रेखो हुँदै ।

घेवर— ना॰ [प्रा॰] चामलको पीठो वा गहुँको मैदामा घिउ वा नौनी फिटेर घिउमै पकाइने, एक प्रकारको रोटी; घिउरोटी ।

घेवा— ना॰ तामाब–जातिले मरेका मानिसका निम्ति गर्ने अन्त्येष्टि क्रिया; सुद्धाइँ ।

घेवारे— ना॰ [घिउ+वारे] घिउको बेपारी; घिउ बेच्ने व्यक्ति ।

घैँटाघैँटी— ना॰ [घैँटो+घैँटी] साना–ठूला धेरै घैँटाको समूह ।

घैँटी— ना॰ [घैँटो+ई] सानो घैँटो; सानो खालको माटाको गाग्रो ।

घैँटे— वि॰ [घैँटो+ए] १. नबढेको; पुड्को; बामपुड्के; डल्ले (व्यक्ति) । २. घैँटो जस्तो; घैँटाका छाँटको । स्त्री॰ घैँटी ।

घैँटो— ना॰ [सं॰ घटे १. माटाको घडा; गोल्फु । २. सानो खालको गाग्रो । ३. मान्छेको मनपेट (प॰ ने॰) ।

घैघराना— ना॰ [(बि॰) घरानो घर र घरसित सम्बन्धित विषय वा कुरा; घरगृहस्थी; घरघराना; घरायस; घरसार ।

घैमल— ना॰ [नेवा॰ घाय–मो] १. धेरै धूलोमूलो वा फोहर वस्तु; कसिङ्गर; घुरान । २. काम नलाग्ने; बेकम्मा; रद्दी ।

घैया— ना॰ १. पानी नलाग्ने पाखाबारीमा रोपिने एक किसिमको धान । वि॰ २. अघि पाक्ने; अघैया । ~ मकै— ना॰ घैयाबारीमा पातलोपातलो गरी छरिएको मकै ।

घैला— ना॰ [सं॰ घटे १. माटाको घडा; गाग्रो । २. हाँडी । —

घैली— ना॰ सानाठूला घैलाहरू । > घैली— ना॰ सानो घैलो ।

घैले— वि॰ ठूलठूला कल्चौँडा वा फाँचा हुने; घैलाजस्ता फाँचा हुने (गाईबस्तु॰ ।

घोक्–नु— स॰ क्रि॰ [सं॰ घोषे कुनै पुस्तकका विषय, पाठ आदि मुखले बारबार भन्नु वा आवृत्ति गर्नु; त्यसरी रट्नु वा रफत गर्नु । > घोकना— ना॰ घोक्ने काम वा प्रक्रिया । घोकन्ता— वि॰ घोकन्ते; घोकुवा । घोकन्ताम्— वि॰ नबुझी घोक्ने । घोकन्ती— वि॰ घोकिएको; रफत गरिएको । (उदा॰— घोकन्ती विद्या धावन्ती खेती । — उखान॰ । घोकन्ते— वि॰ घोकेर पढ्ने; घोकेरै कण्ठ गर्ने । घोकाइ— ना॰ घोक्ने काम वा प्रक्रिया । घोकाइनु— क॰ क्रि॰ घोक्न लाइनु । घोकाउनु— प्रे॰ क्रि॰ घोक्न लाउनु; रटाउनु । घोकिनु— क॰ क्रि॰ घोक्ने काम गरिनु; रटिनु । घोकुवा— वि॰ धेरै घोक्ने; घोकन्ते ।

घोक्रिनु— अ॰ क्रि॰ [घोक्रो+इ+नु] १. घोक्रोजस्तो समरो हुनु । २. छिप्पिनु; जालो पस्नु (घिरौँला आदि) । ३. घोक्रामा समातिएर धकेलिनु; गर्दनमा अँठ्याइएर उछिट्टिनु; गलहत्तिनु ।

घोक्रेछुत्ती/घोक्रेसुत्ती— ना॰ [घोक्रो+सुत्त+ई] घोक्रामा समातेर हुत्त्याउने क्रिया; गलहत्ती; ठ्याक खुवाउने काम ।

घोक्रो— ना॰ [सं॰ घोष ?] श्वासनली तथा गोजेरोभन्दा माथि र हाब्रोभन्दा तलतिरको भाग; घाँटी; गर्धन; घिच्रो ।

घोक्य्राइ— ना॰ [रू घोक्य्राउ (+आइ॰] घोक्र्याउने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] घोक्य्राइनु— क॰ क्रि॰ घोक्रिने पारिनु; गलहत्याइनु ।

घोक्य्राउनु— स॰ क्रि॰ [घोक्रो+याउ+नु] कसैलाई घोक्रामा समातेर हुत्त्याउनु; गलहत्याउनु; गर्दन्याउनु । > घोक्य्राउने— ना॰ १. डाँडाभाटा गर्नुभन्दा पहिले ठूला–ठूला काठ वा बाँस छानाका दुवै पाखाबाट धुरीसम्म ल्याएर जोडिने सामान; भ्याल्सी । वि॰ २. घोक्रामा समातेर हुत्त्याउने । (उदा॰— घोक्र्याउनेले घोक्य्राइहाल्यो, अब पाखुरा निमोठेर के गर्नु ;) । घोक्य्राहट— ना॰ घोक्र्याउने वा गलहत्त्याउने काम वा अवस्था ।

घोगचा— ना॰ [नेवा॰] माटाको भाँडो बनाउँदा प्रयोग गरिने काठको विशेष प्रकारको मुङ्ग्रो ।

घोगाघोगी— ना॰ [घोगा+घोगी] साना–ठूला धेरै घोगा ।

घोगी— ना॰ [घोगो+ई] सानो घोगो ।

घोगे— ना॰ १. घोगाझैँ भएर ज्वानाका दाना जस्ता गेडा फल्ने र ढक्कीहरू बनाइने एक जातको झार । वि॰ २. घोगो भएको; घोगो लागेको । ~ चाँप— ना॰ सेता ठूलठूला दलका बीचमा घोगोजस्तो कर्णिकार भएको फूल फुल्ने एक जातको चाँप; राजचम्पक । ~ बाली— ना॰ घोगाका रूपमा फल्ने अन्नको बाली (मकैबाली॰ ।

घोगो— ना॰ १. खोयामा घर हार परेर गेडा लागेको, मकैको लाम्चो सिङ्गो फल । २. त्यस्तै आकारको फल वा फूल । >

घोग्यानी— ना॰ धेरै घोगा भएको वा घोगा लाग्ने ठाउँ; घोगाहरूको समूह ।

घोघे— ना॰ बदमास खालका बस्तु बाँध्न प्रयोग गरिने पाट वा भुत्लाको लठारे डोरी ।

घोच्–नु— स॰ क्रि॰ १. कुनै वस्तुभित्र तीखो वा धारिलो वस्तु पसाल्नु; घोप्नु; रोप्नु । २. ठोस्नु; कोच्नु । ३. मर्म पर्ने गरी भन्नु; घोचपेच गर्नु । ४. बारम्बार सम्झाउनु; अर्ती दिनु; प्रेरित गर्नु । > घोचघाच— ना॰ १. घोच्नेवर्ने काम । २. घोचपेच गर्ने काम । घोचपेच— ना॰ अर्कालाई मर्म पर्ने गरी भनिएको कुरो; बिझ्ने वा चित्त दुख्ने कुरो; छेडछाड । घोचाइ— ना॰ घोच्ने क्रिया वा प्रक्रिया । घोचाइनु— क॰ क्रि॰ घोच्न लाइनु; घोपाइनु ।

घोचाउनु— प्रे॰ क्रि॰ घोच्न लाउनु; घोपाउनु । घोचाघोच— ना॰ परस्परमा घोच्ने काम; परस्परको घोचाइ; घोचपेच; छेडछाड ।

घोचाघोची— ना॰ [घोचो+घोची] सानाठूला धेरै घोचा ।

घोचिनु— स॰ क्रि॰ [रू घोच् (+इ+नु॰] घोपिनु; रोपिनु । > घोचिलो— वि॰ घोच्ने; घोच्ने खालको । घोचुवा— वि॰ घोच्न खोज्ने; घोच्ने ।

घोचो— ना॰ [घोच्+ओ] बार बार्नका निम्ति र गाई–गोरुका लागि छहारी बनाउनका निम्ति खाँबा, खुट्टी हुने खालको लङ्गुरो ।

घोट्–नु— स॰ क्रि॰ [सं॰ घोटन+नु] १. कुनै कडा वस्तुलाई चिल्लोचम्किलो पार्नका निम्ति अर्को वस्तुमा मल्नु वा रगेड्नु । २. खल गर्नुग् पिँध्नु । ३. खूबसित काम लगाउनु; जोत्नु । >

घोट— ना॰ घोट्ने वा दल्ने काम; घोटाइ वा दलाइ । घोटघाट— ना॰ घोट्नेवर्ने काम ।

घोटा— ना॰ हे॰ घोट्टा ।

घोटाइ— ना॰ [रू घोट् (+आइ॰] घोट्ने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ]

घोटाइनु— क॰ क्रि॰ घोट्न लाइनु; रगेडाइनु । घोटाउ— ना॰ घोट्ने काम । घोटाउनु— प्रे॰ क्रि॰ १. घोट्न लाउनु; रगेडाउनु । २. मिहिनेतसाथ घोकाउनु । घोटाघोट— ना॰ १. परस्परमा एकले अर्कालाई घोट्ने काम । २. कसाकस । घोटाहा— वि॰ घोट्ने खालको; घोट्ने । घोटिनु— क॰ क्रि॰ घोट्ने काम गरिनु; रगडिनु । घोटिलो— वि॰ घोटिएजस्तो; घोटिएको ।

घोटी१— ना॰ [सं॰] हाडे बयर ।

घोटी२— ना॰ [घोट्+ई] दूधे नानीहरूलाई खुवाउने एक प्रकारको औषधी ।

घोटुवा— वि॰ [घोट्+उवो घोटिएको; घोटिने ।

घोट्टा— ना॰ [सं॰ घोटने १. भाबको पात भिजाएर मरिच मिसाई बेसरी पिँधेर वा घोटेर तयार पारीकन गोला वा गोलीका रूपमा खाइने मादक पदार्थ अथवा त्यसरी तयार पारिएको भाबको लेदोमा बदाम, किसमिस, सुकुमेल आदि पौष्टिक पदार्थ तथा दूध र चिनी हालेर सर्वतका रूपमा पान गरिने नसालु पदार्थ । २. कामको रगडाइ; घोटाइ । ३. बारम्बारको रफत वा अभ्यास; मिहिनेत ।

घोडकरैँत— ना॰ [घोडा+करैँत] घोडाजस्तो परेको करैँत; एक अत्यन्त बिखालु सर्प ।

घोडगदाहा— ना॰ [घोडा+गदाहो मधेसका जङ्गलमा पाइने घोडाकै बान्कीको र घोडाजस्तै दगुर्ने गधा ।

घोडचढी— वि॰ [घोडा+चढ्] १. घोडा चढ्ने; घोडा चढेर सवार हुने; घोडसवार । ना॰ २. त्यस्तो व्यक्ति । ~ रिसल्ली— ना॰ विदेशमा रहने वा विदेशबाट आएका राजदूतहरूले प्रमाणपत्र पेस गर्न जाँदा घोडा चढेर अगाडि–पछाडि लाग्ने घोडचढी सिपाही; रिसल्ला । ~ सबार— ना॰ घोडचढी रिसल्ला ।

घोडताप्रे— ना॰ [घोडा+टाप] तिच्छरो स्वादका पात हुने, घोडाका टापका आकारका राता फूल फुल्ने, आँख्ला–आँख्लाबाट जरा निस्कने, आयुर्वेदमा स्मृति र मेधा बढाउने मानिएको एक प्रकारको लहरे भुइँझार; माण्डूक–ब्राह्मी ।

घोडदौड— ना॰ [घोडा+दौड] १. बाजी राखेर वा बाजी जित्न घोडा दौडाउने खेल । २. घोडेजात्रामा काठमाडौंको टुँडिखेलमा दौडाइने र देखाइने घोडाको प्रसिद्ध दौड ।

घोडसवार— ना॰ [घोडा+सवार] घोडचढी ।

घोडा— ना॰ [घोडोको ति॰ ।)] घोडो । — खरी— ना॰ सुक्खा

 ठाउँमा उम्रने, आँपका जत्रा ससाना नरम पात हुने,

मकैका ढोडको जस्तो गुदी हुने, हातले पात चलाउँदा सेतोसेतो हुने एक प्रकारको ससानो बोट । ~ गाडी— ना॰ घोडाले तान्ने गाडी; बग्गी; एक्का; टमटम । घोडे जात्रा— ना॰ [घोडा+जात्रो १. चैतको कृष्णपक्षको चतुर्दशीका दिन काठमाडौँको टुँडिखेलमा सार्वजनिक प्रदर्शनका उद्देश्यले देखाइने घोडदौडको प्रसिद्ध जात्रा ।

घोडेटो— ना॰ [घोडो+एटो] घोडा चढेर हिँड्न सकिनेसम्मको बाटो; चौपाया जनावर आदिमा मालसामान लदाएर आवतजावत गर्न हुने खालको बाटो । घोडे दूबो— ना॰ [घोडा+दूबो] कुशका जस्ता फूल फुल्ने साह्रो र ठूलो एक जातको दूबो । घोडे बन्सो— ना॰ [घोडा+बन्सो] लामालामा पात हुने, टुप्पामा एक प्रकारको फूल फुल्ने र मसिना गेडा पनि लाग्ने बन्सो घाँस । घोडे लात— ना॰ [घोडा+लात] बालकहरूले लात्ती उचाल्दै हान्दै गरी खेल्ने एक प्रकारको खेल । घोडे साबुन— ना॰ [घोडा+साबुन] लुगा धुने डल्लो आकारको एक थरी साबुन ।

घोडो— ना॰ [सं॰ घोटके १. चार खुट्टामा नफाटेका खुर हुने, गर्धनमा लामालामा भुत्ला हुने, सवारीको काममा आउने तथा मालसामान बोकाउन र गाडीमा जोत्नसमेत हुने प्रसिद्ध घरपाला पशु । २. बन्दुकको गोली चलाउँदा खिचिने एक पुर्जा । ३. बुद्धिचालको खेलमा चालिने एक गोटी । स्त्री॰ घोडी ।

घोत— ना॰ [सं॰ घटे १. किरिया–पुत्रीहरूलाई भेट्न आउँदा सम्झाउनी र सघाउका निम्ति ल्याइने चामल, चिनी, घिउ, मरीच आदि वस्तु; बिचार । २. घत; बिचार ।

घोत्लि–नु— अ॰ क्रि॰ [घोत+लि+नु] १. ज्यादै पीर परेका बखतमा मुन्टो निहुराएर बस्नु; झोक्राउनु । २. चिन्ताले घोरिनु; सोचाइमा पर्नु । घोत्ल्याइँ— ना॰ घोत्लिनेपन वा अवस्था; घोत वा विचारका विभिन्न तत्त्वको समीक्षण; विचारमग्नता; सोचधर्मिता । घोत्ल्याइ— ना॰ घोत्लिने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । घोत्ल्याइनु— क॰ क्रि॰ घोत्लिने पारिनु । घोत्ल्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ घोत्लिन लाउनु ।

घोत्ल्याहट— ना॰ घोत्लिने अवस्था वा काम । घोत्ल्याहा— वि॰ घोत्लिने; घोत्ल्याइँ भएको ।

घोप्–नु— स॰ क्रि॰ १. काँढा, सियो आदिले घोच्नु; खोप्नु; रोप्नु । २. अरिङ्गाल, बारुलो आदिले खिल्नु; छेड्नु । > घोप— ना॰ १. घोपेको वा घोचेको डोब; डाम; घाउको चोट । २. पहाडका फेदीमा रहेको जङ्गलले छेकेको ठाउँ । घोपाइ— ना॰ घोप्ने क्रिया वा प्रक्रिया । घोपाइनु— क॰ क्रि॰ घोप्न लाइनु । घोपाउनु— प्रे॰ क्रि॰ घोप्न लाउनु; घोचाउनु । घोपाहा— वि॰ घोप्ने खालको ।

घोपिनु— क॰ क्रि॰ घोप्ने काम गरिनु । घोपिलो— वि॰ घोप्ने खालको । घोपुवा— वि॰ घोप्ने; घोप्ने काम गर्ने ।

घोप्टि–नु— अ॰ क्रि॰ [घोप्टो+इ+नु] १. जमिनतिर मुख फर्काएर पस्रनु; घोप्टनु । २. उभिन्डो पर्नु; उभिन्डिनु ।

घोप्टे— ना॰ [घोप्टो+ए] १. भथ्याबको मुखमा घोप्टो पारेर लगाइने वा भथ्याबको सिरान थुन्ने खापा । वि॰ २. घोप्टो परेको; उभिन्डिएको । ३. घोप्टो अनुहार भएको । ४. जति दिए पनि नपुग्ने वा सबै आफैँ खाऊँ भन्ने । स्त्री॰ घोप्टी ।

घोप्टो— वि॰ [सं॰ गोप्तो १. तलतिर मुख पारेर लडेको वा पछारिएको । २. उभिन्डो परेर रहेको; जमिनतिर मुख फर्केको । श्र घोप्ट्याइ— ना॰ घोप्ट्याउने क्रिया वा प्रक्रिया । घोप्ट्याइनु— क॰ क्रि॰ घोप्टो पारिनु । घोप्ट्याउनु— स॰ क्रि॰ घोप्टने पार्नु; उभिन्डो गराउनु; उभिन्ड्याउनु । घोप्ट्याहट— ना॰ घोप्टिने काम वा अवस्था । घोप्ट्याहा— वि॰ घोप्ट्याउने खालको; घोप्ट्याउने काम गर्ने ।

घोर— वि॰ [सं॰] १. देख्तैमा वा सुन्दैमा डरलाग्दो वा भयङ्कर (घोर वर्षा, घोर आवाज इ॰) । २. मात्रा, मान आदिका दृष्टिमा पल्लो फाल पुगेको (घोर तपस्या, घोर निद्रा इ॰) । ३. साह्रै नजाती वा गर्न नहुने (घोर पाप, घोर अपराध, घोर अन्याय इ॰) । ४. निकै बाक्लो; घना (घोर जङ्गल) । ५. साह्रै धेरै; अत्यन्त । ६. गम्भीर; गहिरो । ~ घमासान— ना॰ ठूलो लडाइँ; ठूलो मारकाट; भयङ्कर युद्ध । — तर— वि॰ १. ज्यादै डरलाग्दो । ना॰ २. शिव । — नाके— वि॰ ठूलो नाक भएको; घोक्रिएको नाक हुने; ढोडनाके । — मुखा— वि॰ नराम्रो अनुहार भएको; मन नपर्दो अनुहारको; डरलाग्दो अनुहार हुने ।

घोरल— ना॰ रातोरातो र कालोकालो वा खैरो रब भएको, ठूला खालको बाख्राका आकारको, जङ्गलमा बस्ने र घाँस खाने एक जातको मृग ।

घोराही— ना॰ पश्चिम नेपालको रापती अञ्चलअन्तर्गत भित्री मधेसमा रहेको, दाबदेउखुरी जिल्लाको सदर मुकाम ।

घोरि–नु— अ॰ क्रि॰ [अ॰ गौर+नु] १. गौर गर्नु; विचार गर्नु; गम्नु । २. घोत्लिनु । ३. सम्झने चेष्टा गर्नु ।

घोरी— ना॰ [नेवा॰ घोरि] १. रक्तविकारबाट सानासाना खटिरा उछ्रने एक प्रकारको चर्मरोग; छालाबाट छारो उड्ने चर्मरोग । वि॰ २. त्यस्तो रोग लागेको; घोथ्याहा ।

घोथ्याइँ— ना॰ [रू घोरि (+याइँ॰] १. नचाहिँदो चाल; उपध्य्राइँ; फट्याइँ । २. घोरिने वा निहुरिएर सोच्ने क्रिया वा अवस्था । [ > ] घोथ्याइ— ना॰ घोरिने क्रिया वा प्रक्रिया । घोथ्याइनु— क॰ क्रि॰ घोरिन लाइनु । घोथ्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ घोरिन लाउनु; एकोहोथ्याउनु । घोथ्याहट— ना॰ घोरिने काम । घोथ्याहा— वि॰ घोरिने काम गर्ने; एकोहोरो ।

घोथ्याहा१— वि॰ [घोरी+आहो घोरीको रोग लागेको; घोरी ।

घोथ्याहा२— वि॰ [घोडो+याहो डोरी वा दाम्लाका तीन पोयामध्ये एक पोयो ठीक ठाउँमा नबसी अर्को पोयामा घोडा चढेको ।

घोर्ले— वि॰ [सं॰ घोरे १. रातो, कालो र खैरो रबको शरीर तथा निधारमा सेता वा काला र ठाडा दुई धर्सा भएको (खसी, बाख्रा, घोडे आदि) । २. ढङ्ग नपुथ्याई सिँगार गर्ने (व्यक्ति) । ३. डँडाक; जखमले (खसी आदि॰ ।

घोल्–नु— स॰ क्रि॰ [सं॰ घोल्+नु] १. झोल पदार्थलाई डाडु, पन्यू, दाबिलो आदिले चलाउनु; हुँडल्नु; घालघुल गर्नु । २. रयालिने गरी चलाउनु; मथ्नु । > घोल— ना॰ १. औषधी, पीठो आदि मिलाई घोलेको लेदो; घोलिएको झोल पदार्थ । २. मही; मट्ठा; लस्सी । घोलक— ना॰ कुनै ठोस पदार्थलाई घोल्न वा मिलाउन सक्ने तरल पदार्थ । घोलघाल— ना॰ घोल्नेवर्ने काम; रयाल्ने, हुँडल्ने वा फिट्ने काम ।

घोलन— ना॰ [सं॰] तरल पदार्थ र ठोस पदार्थ घोलिएर तयार गरिएको वस्तु ।

घोलाइ— ना॰ [रू घोल् -+आइ_] घोल्ने किसिम, क्रिया वा भाव । [ > ] घोलाइनु— क॰ क्रि॰ घोल्न लाइनु । घोलाउनु— प्रे॰ क्रि॰ घोल्न लाउनु; हुँडलाउनु । घोलाघोल— ना॰ तरल पदार्थ तथा ठोस पदार्थलाई घोल्ने वा हुँडल्ने काम ।

घोलित— वि॰ [सं॰] घोलकमा बिलाउने वा बिलिएर तरल बन्ने । (पानी घोलक हो भने त्यसमा बिलाउने नुन, चिनी घोलित हुन्॰ ।

घोलिनु— क॰ क्रि॰ [घोल्+इ+नु] घालघुल पारिनु; हुँडलिनु ।

घोलुवा— वि॰ [घोल्+उवो घोलेको; घोलेर बनाइएको ।

घोष१— ना॰ [सं॰] स्वरचिम्टी नजिकिएर दबाब र प्रकम्पनका साथ उच्चारित हुने ध्वनि । [ग्, ज्, ड्, द्, ङ्, घ्, झ्, ढ्, ध्, भ्, ङ्, न्, म्, य्, र्, ल्, व्, ह् ध्वनि]

घोष२— ना॰ [सं॰] १. ठूलो आवाज; चर्को शब्द; गुञ्जित ध्वनि । २. घोषणा; डुङ्ग्री; डुन्डी । ३. हल्ला; अफबाह । ४. तालका साठी भेदमध्ये एक ।

घोषक— वि॰ [सं॰] १. घोषणा गर्ने । २. घोष निकाल्ने ।

घोषण— ना॰ [सं॰] घोषणा गर्ने क्रिया वा भाव; ठूलो स्वरको गर्जना ।

घोषणा— ना॰ [सं॰] १. कुनै कुरो ठूलो स्वरले सुनाउने काम; केही कुराका बारेमा निश्चयसाथको भनाइ । २. राजाबाट देशवासीका नाममा भएको आज्ञा; राजाको हुकुम । ~ पत्र— ना॰ कुनै संस्था वा व्यक्तिको कुनै कुरामा उद्देश्य वा सत्यता वा वचनबद्धता घोषित गर्ने पत्र (ंसंस्थाको घोषणापत्र, चुनावको घोषणापत्र इ॰) ।

घोषित— वि॰ [सं॰] १. घोषणा गरिएको; ठूलो स्वरले केही कुरा सुनाइएको; केही कुरा निश्चयसाथ भनिएको । २. राजाज्ञा भएको ।

घोषीभवन— ना॰ [सं॰] १. शब्दभित्र रहेका प्रथम र बितीय वर्णहरूका स्थानमा तृतीय, चतुर्थ र पञ्चम वर्णहरू हुने काम वा स्थिति । २. अघोष ध्वनिहरूका स्थानमा सघोष ध्वनिहरू रहने प्रक्रिया (काक > काग, शूकर > सुँगुर, घोटक > घोडो इ॰) ।

घोसिउँ— वि॰ [घोसो+इउँ] कुप्रो परेको; निहुरिएको; घोस्यूँ (कोदालो, कोदाली आदि॰ ।

घोसे— वि॰ [घोसो+ए] १. केही नबोली झोक्राइरहने; अँध्यारो मुख भएको; अँध्यारमुखे; अँध्यारखाउडे । २. कुप्रिएको; कुप्रे (कोदालो, कोदाली आदि हतियार) । ~ मुन्टो— ना॰ निहुरिएको वा झोक्रिएको मुन्टो; केही नबोली घोत्लिइरहेको अनुहार; अँध्यारो मुख ।

घोसो— ना॰ [घुस्स+ओ] अँध्यारो वा निन्याउरो मुख; तलतिर फर्किएको अनुहार ।

घोस्यूँ— वि॰हे॰ घोसिउँ ।

घोस्सि–नु— अ॰ क्रि॰ [घोस+इ+नु] रिसाएर घोसे मुन्टो लगाउनु; ठुस्स पर्नु; घोसे हुनु । > घोस्स्याइ— ना॰ घोस्सिने क्रिया वा भाव । घोस्स्याइनु— क॰ क्रि॰ घोस्सिन लाइनु । घोस्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ घोस्सिन लाउनु; घोसे पार्नु; ठस्स पार्नु । घोस्स्याहट— ना॰ घोस्सिने क्रिया वा चाल । घोस्स्याहा— वि॰ घोसे हुने; घोसे भएको ।

घौर— ना॰ [रू घारी] ताड वृक्षका पात र फूलको गुच्छो वा झुप्पो ।

घ्न— वि॰ [सं॰] (उत्तरपदका रूपमा जोडिएर॰ हत्या गर्ने; मार्ने वा नष्ट गर्ने अर्थ दिने (शत्रुघ्न, कृतघ्न इ॰) ।

घइँकाइ— ना॰ [रू घ्याँक् (+आइ॰] घ्याँक्ने क्रिया वा प्रक्रिया । >

घइँकाइनु— क॰ क्रि॰ घ्याँक्न लाइनु । घइँकाउनु— प्रे॰ क्रि॰ घ्याँक्न लाउनु; घइँकाउनु ।

घ्या— ना॰ [भो॰ ब॰] आर्घो; घेवा ।

घ्याँक्–नु— स॰ क्रि॰ १. गर्दनमा समातेर थिच्नु; ङ्याक्नु । २. आक्रमण गर्नु; झम्टनु । ३. गाँज्नु; अँठ्याउनु । ४. ग्रस्त पार्नु; सिकिस्त पार्नु । ५. थिचोमिचो गर्नु; दबाउनु । > घ्याँकिनु— क॰ क्रि॰ घ्याँक्ने काम गरिनु ।

घ्याइँघ्याइँ— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घ्याइँ (बि॰)] १. धेरै मानिस बोल्दा, पढ्दा वा बाजाहरू बजाउँदा शब्द निस्कने चालले; ग्याइँग्याइँ । २. कान कराउँदा शब्द आउने गरी । ३. जाँतो, घट्ट आदि घुम्दा शब्द निस्कने गरी ।

घ्याब— ना॰ [भो॰ ब॰] लामाहरूको पाठपूजा, जप आदि गर्ने ठाउँ; लामाहरूको गुम्बा वा देवमन्दिर ।

घ्याचीयाच— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घ्याच्+अ (बि॰)] घचघच्याएजस्तै गरी हल्लने वा ठक्कर लाग्ने गरी; त्यसो हुँदा शब्द निस्कने किसिमले ।

घ्याच्च— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घ्याच्+च] हिँड्दा–हिँड्दै वा गुड्दा– गुड्दै टक्क रोकिने चालले; हिँड्दा–हिँड्दै वा लड्दा–लड्दै खाडलमा परेर अड्ने किसिमले ।

घ्याप्रिब— ना॰ [भो॰ ब॰] गुरुबहरूको पुरोहित ।

घ्याब्रुक— ना॰ [भो॰ ब॰] सेर्पा–लामाहरूमा प्रचलित झ्यालीसमूहको सबभन्दा ठूलो बाजा ।

घ्याम्पी— ना॰ [ीयाम्पो+ई] १. सानो घ्याम्पो । वि॰ २. घ्याम्पोजस्तो पेट भएकी; ठूलो पेट भएकी (स्त्री॰ ।

घ्याम्पे— वि॰ [ीयाम्पो+ए] १. घ्याम्पाजस्तो पेट भएको; भुँडीवाल । २. ठूलो; बडेमाको । ~ ऐँसेलु— ना॰ ठूलाठूला टोप्रा हुने एक जातको ऐँसेलु । ~ केरा— ना॰ विशेष मोटो र थुम्क्याइलो बोट हुने एक जातको केरा । ~ डाँडो— ना॰ घ्याम्पाजस्तो आकार भएको डाँडो । ~ भुँडी— ना॰ घ्याम्पाजस्तै फुकेको भुँडी; गर्भ बोकेको ठूलो भुँडी ।

घ्याम्पो— ना॰ १. अन्न राख्ने वा बिहा आदि कार्यमा पानी भरेर राख्ने माटो, पित्तल, तामा आदिको ठूलो गाग्रो; बिर्को लगाउन हुने धातुको ठूलो भाँडो । २. धेरै जाँड खाने मान्छे ।

घ्यारीयार— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घ्यार्+अ (बि॰)] १. घाँटीमा कफ जमेको अवस्थामा सास फेर्दा शब्द आउने चालमा ।

घ्यार्र— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घ्यार्+र] १. गह्रौँ वस्तु घिसार्दा शब्द आउने ढङ्गले । २. इन्जिनहरू चल्दा शब्द निस्कने किसिमले ।

घ्यू— ना॰ हे॰ घिउ ।

घ्राण— ना॰ [सं॰] १. सुँघ्ने इन्द्रिय; नाक । २. सुँघ्ने शक्ति । ३. बास्ना; सुगन्ध । > घ्राणेन्द्रिय— ना॰ सुँघ्ने वा सुँघेर वस्तुको गुण थाहा पाउने इन्द्रिय; नाक ।

घ्रातव्य— वि॰ [सं॰] बास्ना लिन योग्य; सुँघ्न लायक ।

घ्वाँक— वि॰ [अ॰ मू॰ घ्वाँक्+अ] ठूलो; बडेमाको; अजबको । ~ घ्वाँक— क्रि॰ वि॰ १. मोटर आदि सवारीको हर्न बजेजस्तो गरी आवाज आउने ढङ्गले । २. बाँदर, बाघ आदि कराउँदा शब्द आउने गरी ।

घ्वाँके— वि॰ [ीवाँक+ए] जखमले, जख्खू, ठूलो आकारको ।

घ्वाइँ— ना॰ [नेवा॰] १. खेलमा तोकेका ठाउँमा मार्न वा पुथ्याउन प्रयोग गरिएका वस्तुमा सबभन्दा ठूलो वस्तु । २. तामाको पुरानो बाक्लो पाँचपैसे ढ्याक । वि॰ ३. ठूलो; ढब्बू । — कासा— ना॰ घ्वाइँ ६याँकेर खेलिने एक प्रकारको खेल ।

घ्वाइँघ्वाइँ— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घ्वाइँ (बि॰)] जाँतो, घट्ट आदि घुमाउँदा शब्द आउने चालमा ।

घ्वाइँयय— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घ्वाइँ+य] जाँतो, घट्ट आदि घुमाउँदा र यन्त्रका चक्का घुम्दा एकै झोक्कामा शब्द निस्कने गरी ।

घ्वाबीवाब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घ्वाङ्+अ (बि॰)] १. वर्षायाममा बढेको खोलो बग्दा आवाज निस्कने किसिमले । २. ठूलो स्वरले कुकुर भुक्ता शब्द आउने गरी ।

घ्वाच्च— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घ्वाच्+च] १. सबै वस्तु एकै ठाउँमा पर्ने वा जाकिने ढङ्गमा; घ्वाप्प । २. ठूलो सुइराले शरीरको मासु आदि कमलो ठाउँमा घोच्ने किसिमले ।

घ्वातीवात— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घ्वात्+अ (बि॰)] बाक्लो वा लेदो पदार्थ एकैचोटि खन्याउने गरी । > घ्वातीवाती— क्रि॰ वि॰ घ्वातीवात पार्ने किसिमले ।

घ्वात्त— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घ्वात्+त] बाक्लो लेदो पदार्थ एकैचोटि खस्ने वा खसाउने गरी; खन्याउने किसिमले ।

घ्वाप्प— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घ्वाप्+प] १. सियो आदि तीखो वस्तुले कमलो वस्तु वा ठाउँमा एकैपल्ट घोच्ने गरी । २. भाँडाबर्तन घोप्टिने गरी; भाँडाको वस्तु एकैचोटि पोखिने किसिमले ।

घ्वाप्ल्याक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घ्वाप+ल्याक्क] भाँडाको वस्तु एकै पटक घोप्ट्याउने किसिम ।

घ्वारीवार— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घ्वार्+अ (बि॰)] १. घाँटीमा कफ जमेका बेला सास फेर्दा आवाज आउने चालले । २. बाघ, बिरालो आदि ठूलो स्वरले घुर्दा आवाज आउने किसिमले । >

घ्वारीवारती/ीवारीवारी— क्रि॰ वि॰ अझ छिटो घ्वारीवार गर्ने चालमा ।

घ्वार्र— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घ्वार्+र] १. निदाएका बेला घाँटी बज्ने ढङ्गले । २. बाघ, बिरालो आदि ठूलो स्वरले घुर्दा शब्द निस्कने चालले । ३. घारो घिस्स्याउँदा शब्द उत्पन्न हुने किसिमले ।

घ्वालीवाल— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घ्वाल्+अ (बि॰)] १. झोल पदार्थ खन्याउँदा वा पोखिँदा शब्द आउने किसिमले । २. वायुविकार भएको अवस्थामा पेट कराउने चालले । > घ्वाल–

घ्वालती/ीवालीवाली— क्रि॰ वि॰ घ्वालीवालसँग वा घ्वालीवाल पारेर ।

घ्वाल्ल— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घ्वाल्+ल] घ्वालीवाल शब्द एकैचोटि आउने किसिमले ।

घ्वासीवास— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घ्वास्+अ (बि॰)] गह्रौँ वस्तु भुईंमा घिसार्दा शब्द आउने चालमा । > घ्वासीवासती/

घ्वासीवासी— क्रि॰ वि॰ घ्वासीवास आवाज आइरहने किसिमले ।

घ्वास्स— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ घ्वास्+स] घ्वासीवासको आवाज एकै चोटि निस्कने चालमा; तीखो चालसँग घिसार्ने गरी ।

ङ— १. देवनागरी वर्णमालाको व्यञ्जनवर्णमध्ये पाँचौँ व्यञ्जनवर्ण; कण्ठ र नासिका स्थानबाट उच्चारण हुने सघोष, अल्पप्राण, अनुनासिक व्यञ्जनवर्ण; कवर्गको अन्तिम तथा पाँचौँ वर्ण; लेख्य रूपमा सो व्यञ्जनवर्णको प्रतिनिधित्व गर्ने लिपिचिह्न; नाकथोप्ली ङ । २. लेखाइका क्रममा विषयवस्तुको वर्गीकरण वा विभाजन–उपविभाजनका निम्ति व्यञ्जनवर्णको प्रयोग गरिँदा दिइने क्रमबोधक पाँचौँ चिह्न ।

ङकार— ना॰ [सं॰] ङ अक्षर; कवर्गको अन्तिम वर्ण ।

ङप्लक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ङप्लक्+क] हे॰ कप्लक्क ।

ङरबर— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ङर्+अ (बि॰)] बाघ, बिरालो रिसाएर कराउँदा शब्द आउने किसिमले ।

ङर्र— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ङर्+र] बरबरको आवाज एक पटक आउने ढङ्गले ।

ङाइँङुइँ— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ (बि॰) ङुइँ] अनकनाउने गरी; नाकनिक गर्ने किसिमले ।

ङारबुर— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ (बि॰) ङुर्+अ] १. कुकुर, बिराला आदिले परस्पर झगडा गर्दा कराउने चालले । ना॰ २. झगडा; बाझो ।

ङार्रबुर्र— क्रि॰ वि॰ [(बि॰) ङुर्रे जोडसँग बारबुर गर्ने गरी ।

ङिच्च— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ङिच्+च] १. दाँत देखाएर हाँस्ने चालले; किच्च । २. जिल्ल; वाल्ल; पक्क; हिस्स । वि॰ ३. निराश भएको; जिल्लाराम परेको । > ङिच्चिनु— अ॰ क्रि॰ १. ङिच्च पर्नु; हिस्स पर्नु; वाल्ल पर्नु । २. अलिअलि दाँत देखाउनु ।

ङिच्चे— वि॰ दाँत देखाएर हाँस्ने वा बोल्ने ।

ङिच्च्याइ— ना॰ [रू ङिच्च (+याइ॰] बिच्च गर्ने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] बिच्च्याइनु— अ॰ क्रि॰ बिच्च होइनु । बिच्च्याउनु— स॰ क्रि॰ बिच्च पार्नु; हिस्स्याउनु । बिच्च्याहट— ना॰ बिच्च्याउने काम वा अवस्था ।

ङिच्रिक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ङिच्रिक्+क] निराश हुने वा जिल्लिने चालले; बिस्स; बिच्च ।

ङिसिक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ङिसिक्+क] थोरै ओठ खोलेर वा मन नपर्ने किसिमले हाँस्ने चालले ।

ङिस्स— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ङिस्+स] १. थोरै दाँत देखाएर हाँस्ने चालले; खिस्स; ङिच्च । वि॰ २. ङिच्च परेको; जिल्लिएको ।

ङिस्सि–नु— अ॰ क्रि॰ [अ॰ मू॰ ङिस्स+इ+नु] ङिस्स पर्नु; हिस्सिनु; जिल्लिनु । > ङिस्स्याइ— ना॰ ङिस्स पर्ने क्रिया वा प्रक्रिया ।

ङिस्स्याइनु— क॰ क्रि॰ ङिस्स पारिनु; हिस्स्याइनु । ङिस्स्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ बिस्स पार्नु; हिस्स्याउनु । ङिस्स्याहट— ना॰ ङिस्स्याउने काम वा चाल ।

ङुप्लुक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ङुप्लुक्+क] हे॰ कुप्लुक्क ।

ङुर्र— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ बुर्+र] कुकुर, बिराला आदि झगडा गर्दा कम्पित गोल ध्वनि निकालेर कराउने गरी ।

ङुर्रिनु— अ॰ क्रि॰ रिसाउनु; झोक्किनु ।

ङेकुबाजा— ना॰ [नेवा॰] सिबबाजा ।

ङोपा— ना॰ [भो॰ ब॰] देउदेउताको तथा चाडपर्वमा गर्नुपर्ने पूजाआजा गराउने राईजातिको पुरेत ।

ङ्यकाइ— ना॰ [रू ङ्याक् (+आइ॰] ङ्याक्ने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] ङ्यकाइनु— क॰ क्रि॰ ङ्याक्न लाइनु । ङ्यकाउनु— प्रे॰ क्रि॰ ङ्याक्न लाउनु ।

ङ्यचाइ— ना॰ [रू ङ्याच् (+आइ॰] ङ्याच्ने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] ङ्यचाइनु— क॰ क्रि॰ ङ्याच्न लाइनु । ङ्यचाउनु— प्रे॰ क्रि॰ ङ्याच्न लाउनु ।

ङ्याउँ— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ङ्याउँ] १. बिरालो कराउँदा शब्द आउने गरी; म्याउ । ना॰ २. बिरालाले कराएको आवाज । ३. बिरालो (बालबोलीमा॰ ।

ङ्याउरो— ना॰ [ङ्याउ+उरो] बिरालाको बच्चो; न्याउरो ।

ङ्याउली— ना॰ [रू न्याउली] हे॰ न्याउली (चरी, बाजा॰ ।

ङ्याउलो— ना॰ [रू न्याउलो] हे॰ न्याउलो ।

ङ्याक्–नु— स॰ क्रि॰ [ङ्याक्क+नु] १. गर्दनमा समातेर गाड्नु; ङ्याच्च पार्नु । २. आक्रमण गर्नु; झम्टनु । ३. गाँज्नु; अँठ्याउनु । ४. ग्रस्त पार्नु; सिकिस्त पार्नु । ५. थिचोमिचो गर्नु; दबाउनु । श्र ङ्याकिनु— क॰ क्रि॰ ङ्याक्ने काम गरिनु ।

ङ्याकङ्याक— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ङ्याक्+अ (बि॰)] १. गर्धनमा समातेर गाड्ने किसिमले; ङ्याँक्ने चालले । २. कुकुर आदिले पटक–पटक टोक्ने चालले ।

ङ्याक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ङ्याक्+क] कुकुरजस्ता हिंस्रक जन्तुले एक्कासि झम्टेर टोक्ने ढङ्गले; घ्याँक्क ।

ङ्याब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ङ्याङ्+अ] कुकुर आदिले टोक्ने किसिमले; ङ्याक्क ।

ङ्याबङ्याब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ङ्याङ्+अ (बि॰)] १. बीच– बीचमा अडिँदै नबुझिने गरी कुरो गर्ने वा पाठ गर्ने चालले । ना॰ २. बोल्दाखेरिको नाके स्वर । — बुबबुब— क्रि॰ वि॰ नाके स्वर निकालेर अस्पष्टसँग बोल्ने किसिमले । > ङ्याबङ्याबे— वि॰ नाके स्वर निकालेर बोल्ने; ङ्याबङ्याब गरी अस्पष्ट बोल्ने ।

ङ्याङ्ब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ङ्याङ्+ब] कुकुरले टोक्दा चड्का आवाज निकाल्ने किसिमले; ङ्याक्क ।

ङ्याच्–नु— स॰ क्रि॰ [ङ्याच्च+नु] गर्दनमा समातेर थिच्नु वा गाड्नु; ङ्याचङ्याच पार्नु ।

ङ्याचङ्याच— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ङ्याच्+अ (बि॰)] ङ्याँक्ने ब चालले; गर्दनमा समातेर पटक–पटक गाड्ने किसिमले ।

ङ्याचङ्याचती/ङ्याचङ्याची— क्रि॰ वि॰ ङ्याचङ्याच पार्ने किसिमले ।

ङ्याचाबबुचुब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ङ्याच्याङ्+अ (बि॰)] मन नलागी नलागी (खानेकुरो खाने चाल॰ ।

ङ्याचिनु— क॰ क्रि॰ [ङ्याच्+इ+नु] घ्याँकिनु ।

ङ्याच्च— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ङ्याच्+च] १. गर्दन समातेर थिच्ने चालले; ङ्याक्ने किसिमले । २. गर्दन नफुकेको वा छोटो र पुडको हुने किसिमले । > ङ्याच्चे— वि॰ गर्दन छोटो भएको; ङ्याच्च परेको; ग्याँचे ।

ङ्याप्प— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ङ्याप्+प] हे॰ क्याप्प ।

ङ्यारङ्यार— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ङ्यार्+अ (बि॰)] १. कुकुर, बिराला आदिले झगडा गर्दा शब्द निकाल्ने किसिमले । ना॰ २. त्यस्तो खालको शब्द । ~ बुरबुर— क्रि॰ वि॰ हे॰ ङ्यार्रबुर्र । श्र ङ्ङ्यारङ्यारती/ङ्यारङ्यारी— क्रि॰ वि॰ अझै ङ्यारङ्यार गर्ने किसिमले ।

ङ्यार्र— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ङ्यार्+र] चड्कासित वा लस्काएर ङ्यारङ्यार गर्ने चालले । ~ बुर्र— क्रि॰ वि॰ त्यस्तो शब्द निस्किरहने गरी ।

ङ्यासङ्यास— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ङ्यास्+अ (बि॰)] मन दुखाउने गरी । ~ बुसबुस— क्रि॰ वि॰ चित्त नबुझेका कुरामा दुःख प्रकट गर्ने किसिमले ।

ङ्वारङ्वार— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ङ्वार्+अ (बि॰)] लगातार ङ्वार्र गरी । ङ्वारङ्वारती/ङ्वारङ्वारी— क्रि॰ वि॰ अझ चड्का ङ्वारङ्वार चालले ।

ङ्वार्र— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ङ्वार्+र] कुकुर, बिराला आदिले रिसमा कम्पित गोल ध्वनिका साथ कराउने गरी । ~ बुर्र— क्रि॰ वि॰ त्यसरी नै पटकपटक कराउने गरी ।

ङ्वासङ्वास— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ ङ्वास्+अ (बि॰)] सामान्य आवाज निकालेर रुने चालले ।

ङ्वास्स— क्रि॰ वि॰ [ङ्वास्+स] विरक्तिएर अँध्यारो मुख लाई बस्ने किसिमले ।