नेपाली शब्दसमूह ४१ फ

Wiktionaryबाट

मुखपृष्ठ

— देवनागरी वर्णमालाका व्यञ्जन–वर्णमध्ये बाइसौँ व्यञ्जनवर्ण; ओष्ठ्य, स्पर्शी, अघोष, महाप्राण व्यञ्जन ध्वनि; पवर्गको दोस्रो वर्ण वा अक्षर; लेख्य रूपमा सो वर्ण वा अक्षरको प्रतिनिधित्व गर्ने लिपिचिह्न; छोरी बोक्यो फ ।

फँकिनु— अ॰ क्रि॰ [फाँको+इ+नु] १. फाँको हुनु; फाँको हालिनु । क॰क्रि॰ २. फाँको मारी खाइनु । > फँक्याइ— ना॰ फँकिने वा फँक्याउने क्रियाप्रक्रिया । फँक्याइनु— क॰ क्रि॰ फाँको मारिनु; फाँको हालिनु । फँक्याउनु— स॰ क्रि॰ १. फाँको मार्नु; फाँको हाल्नु । २. चिउरा, सातु आदि मुखभरि हुने गरी हाल्नु । फँजाइ– ना॰ [फाँज् (+आइ॰] फाँज्ने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] फँजाइनु– क॰ क्रि॰ फँजाउन लाइनु; फँजाउने पारिनु । फँजाउनु– स॰ क्रि॰ फाँजो हाल्नु ; फाँज्न लगाउनु ।

फँडाइ— ना॰ [फाँड् (+ आइ॰] १. फाँड्ने वा छिमल्ने क्रियाप्रक्रिया । २. फाँड्ने वा फाउने क्रियाप्रक्रिया । [ > ] फँडाउनु– प्रे॰ क्रि॰ १. फाँड्न लाउनु; छिमलाउनु । २. फाँड्न वा फाउन लाउनु । फँडानी– ना॰ [फाँड्+आनी] फाँड्ने काम; जङ्गलका रूख, बुटेन, झाडी आदि काट्ने काम ।

फँडिर— ना॰ [सं॰ फलेन्द्रे जामुनुविशेष ।

फँदाइ— ना॰ [रू फाँद् (+आइ॰] १. फाँदेर वा उफ्रेर नाघ्ने क्रिया– प्रक्रिया । २. फाँद्ने वा फसाउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [श्र ]

फँदाइनु— क॰ क्रि॰ १. फाँद्न वा उप्रmेर नाघ्न लाइनु । २. फाँद्न वा फसाउन लगाइनु । फँदाउनु— प्रे॰ क्रि॰ १. फाँद्न वा उप्रmेर नाघ्न लगाउनु । २. फाँद्न वा फँदाउन लगाउनु ।

फकडा— ना॰ [रू फक्कडे १. जोगी । २. चिलिम वा सुल्फामा गाँजा वा कक्क्ड भरी आगो हालिसकेपछि सर्को तान्नुभन्दा पहिले गाँजाको वा शिवजीको लयबद्ध किसिमले गरिने स्तुति ।

फकफक— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फक्+अ॰ (बि॰)] १. लेसाइलो नभई बुरबुराउँदो हुने किसिमले । २. धमाधम फाँको हालेर खाने गरी; फकाफक । ३. सरासर कुनै काम गर्ने चालसँग; सुरुसुरु । ४. इन्जिनबाट धूवाँ निस्कँदा शब्द आउने गरी । ५. कुनै कमलो वस्तु काट्ताझैँ आवाज निस्केर । > फकफकती— क्रि॰ वि॰ फकफक । फकफकाइ— ना॰ फकफकाउने क्रिया वा प्रक्रिया । फकफकाइनु— अ॰ क्रि॰ १. फकफक पर्ने होइनु । क॰ क्रि॰ २. फकफक पारिनु; फकफक शब्द निकालिनु ।

फकफकाउँदो— वि॰ १. फकफक परेको; बुरबुराउँदो । २. राम्ररी पाकेर फुरफुराउँदो भएको (आलु, पिँडालु आदि॰ । फकफकाउनु— अ॰ क्रि॰ १. लेसाइलो किसिमको नभएर बुरबुर परेको हुनु; फकफकाउँदो हुनु वा पर्नु । स॰ क्रि॰ फकफक शब्द गर्नु वा निकाल्नु । फकफकाहट— नि॰ फकफकाउने भाव, स्थिति वा क्रियाप्रक्रिया । फकफकिनु— अ॰ क्रि॰ १. फकफक गर्ने हुनु; बुरबुर पर्नु । क॰ क्रि॰ २. फकफक शब्द निकालिनु । फकफकी— क्रि॰ वि॰ फकफक; फकफकती । फकफक्याइ— ना॰ फकफकिने क्रिया वा प्रक्रिया । फकफक्याहट— ना॰ फकफकिने भाव, स्थिति वा क्रियाप्रक्रिया ।

फकत— क्रि॰वि॰ [अ॰] हे॰ फगत ।

फकरताउलो— वि॰ [फक्क+ताउलो] कुनै प्रसङ्ग नभएको सारविहीन कुरा गर्ने; गुदीविनाका कुरा गर्ने । स्त्री॰ फकरताउली ।

फकाइ— ना॰ [रू फकाउ(+आइ॰] फकाउने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] फकाइनु— क॰ क्रि॰ फकिने पारिनु; फुस्ल्याइनु ।

फकाउनु— स॰ क्रि॰ [फक्क+आउ+नु] १. कसैलाई आफ्नो बनाउने प्रयत्न गर्नु; मनाउनु । २. मानसिक अशान्ति वा तुलबुल्याइँ हटाई सान्त्वना दिनु । ३. कसैलाई लोभलाचल देखाएर आफ्नो कार्य सिद्ध गर्ने प्रयत्न गर्नु; लोभ्याउनु; लोभमा पार्नु । ४. फुस्ल्याउनु; लहस्याउनु ।

फकाफक— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फक्+आ+फक] १. धमाधम फाँको हालेर खाने गरी । २. फकफक शब्द निकाल्ने किसिमले । ३. कुनै काम सरासर गर्ने चालसँग । > फकाफकी— क्रि॰ वि॰ फकाफक ।

फकार्–नु— स॰ क्रि॰ [फक्क+आर्+नु] अनार, दारिम आदिका बिजुला केलाउनु वा छोडाउनु । > फकाराइ— ना॰ फकार्ने क्रिया वा प्रक्रिया । फकारिनु— क॰ क्रि॰ फकार्ने काम गरिनु ।

फकार— ना॰ [सं॰] 'फ' अक्षर; पवर्गको दोस्रो वर्ण ।

फकावट— ना॰ [फकाउ+आवट] फकिने एवं फकाउने काम; फकाइ; फक्याहट ।

फकिनु— क॰ क्रि॰ [फकाउ+इ+नु] फकाइमा परिनु; अर्काका फुस्ल्याइँमा लाग्नु ।

फकिर— ना॰ [अ॰ फकीरे १. पारिवारिक वा गृहस्थी धर्म त्यागेको व्यक्ति; जोगी; सन्न्यासी । २. भीख मागेर जीविका गर्ने व्यक्ति; भिखारी; भिक्षुक । ३. ज्यादै गरिब व्यक्ति; निर्धन व्यक्ति । —

फकिरा— ना॰ १. भीखमङ्गा आदिको समूह । २. जोगीसन्न्यासीको बटुलो । > फकिरी— ना॰ १. फकिरले गर्ने काम; फकिरपना । वि॰ २. फकिरसम्बन्धी; फकिरको ।

फकुल्लो— वि॰ [फकाउ+उल्लो] १. अर्काले फकाउनेबित्तिकै विश्वासमा पर्ने; फकिने स्वभावको । २. बुद्धि नभएको ।

फकौटी— वि॰ [फकौटो+ई] १. अर्काको फकाइ–फुल्याइमा पर्ने; फकिने (स्त्री) । २. लोलोपोतो देखाउने; चेपारे; खुसामदी (स्त्री॰ ।

फकौटे— वि॰ [फकौटो+ए] १. कसैलाई लोभलालच देखाएर आफूपट्टि तान्ने; फकाउने काम गर्ने । २. फकिने वा फकाउने (व्यक्ति॰ ।

फकौटो— वि॰ [फकाउ+औटो] १. अर्काका फकाइमा विश्वास फ गर्ने; फकिने । २. लालोपोतो देखाउने; चेपारे; खुसामदी ।

फकौरी— वि॰ [फकाउ+औरी] १. फकाउने काम । २. 'ललौरी'– को पूरक, जस्तै — ललौरीफकौरी । ३. फकौटी ।

फकौरे— वि॰ [फकौरो+ए] फकाउने; फकौटे ।

फकौरो— वि॰ [फकाउ+औरो] फकाइमा पर्ने; फकौटो ।

फक्कड— ना॰ [रू फकीरे १. फकडा गाउने व्यक्ति । २. फकिर; फकरा । — दास— वि॰ १. फकिरहरूको अभिनय वा अनुसरण गर्ने; फकिरहरूका पछि लागेर तिनकै आचरण गर्ने । २. तातोछारो केही नभएको; हरिटट्टू ।

फक्किका— ना॰ [सं॰] १. शास्त्रार्थमा कठिन ठाउँलाई सुगम तुल्याउनका निम्ति उपस्थित गरिने पूर्वपक्ष वा पूर्वाधार । २. कपटपूर्ण वा नराम्रो व्यवहार; धोका; छल ।

फक्कु— वि॰ कसैको नराम्रो व्यवहारमा लागेको; धोका वा कपटमा परेर पनि नचेतेको ।

फक्क्याइ— ना॰ [रू फक्क्याउ(+आइ॰] फाँको मार्ने क्रिया । [ > ]

फक्क्याइनु— क॰ क्रि॰ फँक्याइनु ।

फक्क्याउनु— स॰ क्रि॰ [ > ] १. फाँको मार्नु; फँक्याउनु । २. केस्रा छुट्ट्याउनु वा छोडाउनु ।

फक्र–नु— अ॰ क्रि॰ कोपिला पूर्ण रूपले विकसित हुनु; मुख खुलेर वा उघे्रेर राम्ररी फुल्नु; प्रस्फुटित हुनु ।

फक्रक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फक्रक्+क] मुकुलित वा कोपिलैमा रहेको वस्तु पूर्ण विकसित हुने गरी; प्रस्फुटित भएर; फक्रिएर ।

फक्रन्ता— वि॰ [फक्र+अन्तो फक्रन लागेको; फक्रिने ।

फक्राइ— ना॰ [रू फक्र (+आइ॰] फक्रने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ]

फक्राइनु— क॰ क्रि॰ फक्रने पारिनु । फक्राउनु— प्रे॰ क्रि॰ फक्रने पार्नु । फक्रिनु— अ॰ क्रि॰ फक्रने काम हुनु; फक्रनु ।

फक्रास— ना॰ डाँफेको आकारको तर लामो र तीखो चुच्चो हुने, हिमाली भेकमा पाइने एक जातको चरो ।

फक्लक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फक्लक्+क] कुनै वस्तु सहजै फुक्लने चालसँग; सजिलैसँग फुक्लिने गरी ।

फगटो— ना॰ एक छेउतिर अग्लो र अर्को छेउतिर होचो भई समान रूपले पानी नपट्ने स्थितिमा बीचमा आँठो बाँधेर अलग्गै बनाइएको सानो गरो; फोगटो ।

फगत— क्रि॰ वि॰ [अ॰ फकते यत्ति नै; मात्र; केवल; खालि; फकत ।

फगल्टा— क्रि॰ वि॰ [फगते १. बेकाममा; विनाकाममा; व्यर्थ; बिनसित्ति । ना॰ २. बिनसित्तिको काम; व्यर्थको काम । वि॰ ३. यता न उताको; बिनसित्तिको; फोस्रो ।

फगीर— ना॰हे॰ फणिर ।

फगेटो— ना॰ एक जातको सानो माछोविशेष ।

फग्लेँटो/फग्ल्याँटो— ना॰ [सं॰ फलक+एँटो/याँटो] १. काठ, बाँस आदिको आधा भएको वा छुट्टिएको चेप्टो भाग; खापा । २. दैलाको दुई पल्लामध्ये एक पल्ला; बारको एक भाग । ३. अन्न, फल आदिलाई बीचमा फुटाइएको आधा भाग । ४. जाँतो, घट्ट आदिको एक चक्का ।

फच्चि–नु— अ॰क्रि॰ [फच्चे+इ+नु] फच्चे हुनु; लेनदेन बाँकी नरहनु ।

फच्चे— ना॰ [रू फछ्योर्टे १. लेनदेनसम्बन्धी व्यवहार मिलाउने काम; चुक्ता । २. बाजी राखेर खेल्दा हारेको धन अर्को पटक जितेर तिर्ने काम । > फच्च्याइ— ना॰ फच्चिने तथा फच्च्याउने क्रिया वा प्रक्रिया । फच्च्याइनु— क॰ क्रि॰ फच्चिने पारिनु; फच्च्याउन लाइनु । फच्च्याउनु— स॰ क्रि॰ लेनदेन बाँकी नराख्नु, चुक्ता गर्नु; फछ्यार्उनु । फच्च्याकफुच्चुक— ना॰ लेनदेन सबै चुक्ता गर्ने काम; फच्चे ।

फच्छे— ना॰ [रू फच्चे] फच्चे; चुक्ता । > फच्छ्याइ— ना॰ फच्च्याइ ।

फच्छ्याइनु— क॰ क्रि॰ फच्च्याइनु । फच्छ्याउनु— स॰ क्रि॰ फच्च्याउनु ।

फजित— ना॰ [अ॰ फजीहते १. गर्न थालेको काम असफल भएर हुने बेचैनी; हैरानी । २. कुनै आपत्ति आइलाग्ने अवस्था; सङ्कट । ३. चारित्रिक वा क्रियात्मक गल्तीले गर्दा हुने बदनामी; अबगाल । फजिती— ना॰ फसाद; मुस्किल ।

फजिर— ना॰ बिहान ।

फजुल— वि॰ [अ॰ फजूले १. व्यर्थको; बिनसित्तिको । २. आवश्यकताबाहिरको; चाहिनेभन्दा बढी । ~ खर्च— ना॰ चाहिनेभन्दा बढी खर्च हुने काम; व्यर्थको व्यय; बिनसित्तिको खर्च । ~ खर्ची— वि॰ चाहिनेभन्दा बढी खर्च गर्ने; बिनसित्तिको खर्च गर्ने; अपव्ययी ।

फट्— ना॰ [सं॰] १. तन्त्रशास्त्रअनुसार मन्त्रसँगै वा मन्त्र पढिसकेपछि भनिने शब्द । २. अघमर्षण, अङ्गन्यास, करन्यास आदिको एक अनुकरणशब्द ।

फट— ना॰ [सं॰ फट्] १. पराजय; हार । वि॰ २. अलग्ग; फुट्टा; छुट्टा ।

फटक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फटक्+क] १. उप्रmेर नाघ्ने किसिमले; फड्कने गरी । २. कुनै वस्तु निफन्दा औँलाले नाङ्लाका पछाडि हानेको शब्द आउने गरेर ।

फटफट— क्रि॰ वि॰— [अ॰ मू॰ फट्+अ (बि॰)] १. चराचुरुङ्गीले पखेटा चलाउँदा शब्द निस्कने गरी; भटभट । २. पशुहरूले कान हल्लाउँदा आवाज आएझैँ; फ्याटफ्याट । ३. कुनै वस्तुको अभाव वा अप्राप्तिमा छटपटिएर; फिटफिटी । ४. लामा–लामा फड्का हालेर हिँड्ने किसिमले; फटाफट । ५. चाँडोचाँडो कुनै काम गर्ने वा बोल्ने गरी । > फटफटती— क्रि॰ वि॰ फटफटको छिटो चालसँग । फटफटाइ— ना॰ फटफटाउने क्रिया वा प्रक्रिया ।

फटफटाइनु— क॰ क्रि॰ फटफट पारिनु; फटफटाउन लाइनु ।

फटफटाउनु— अ॰ क्रि॰ १. चराचुरुङ्गीले पखेटा चलाउँदा वा गाईबस्तुले कान चलाउँदा शब्द निस्कनु । २. हडबडमा पर्नु; हतपताउनु । ३. तुलबुल लाग्नु; फिटिफिटी हुनु । फटफटिनु—

 अ॰ क्रि॰ १. हडबड हुनु; हतपत हुनु । २. तुलबुली लाग्नु; फिटिफिटी

पर्नु । ३. कुनै कामबाट अलग्ग हुन खोज्नु । फटफटी— क्रि॰ वि॰ फटफटती । फटफट्याइ— ना॰ फटफटिने क्रिया वा प्रक्रिया ।

फटा— ना॰हे॰ फणा ।

फटाइँ— ना॰ [फाटो+आइँ] १. फाटो गराउने काम । २. फटाहा चाल; धूर्तता ।

फटाइ— ना॰ [रू फाट्(+आइ॰] फाट्ने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ]

फटाइनु— क॰ क्रि॰ फाट्ने पारिनु; फटाउन लाइनु । फटाउनु— प्रे॰ क्रि॰ १. फाट्ने पार्नु; फाट्न लगाउनु । स॰ क्रि॰ २. मिलेका दुई वा अधिक वस्तुलाई अलग पार्नु; छुट्ट्याउनु । ३. मिलेका दुई वा दुईभन्दा बढी व्यक्तिमा बेमेल गराउनु; फाटो गराउनु । ४. च्यात्नु; फार्नु । ५. धाँदो पार्नु; चिरा पार्नु ।

फटाटोप— ना॰ [सं॰] १. सर्पले फणा फुलाउने काम । २. सर्पले फणा फुलाएझैँ गरी अरूलाई तर्साउने काम । ३. देखावटी तडकभडक; आडम्बर ।

फटाफट— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फट्+आ+फट्] १. लामालामा फड्का चाल्दै चाँडचाँडो हिँड्ने गरी । २. कुनै काम छिटछिटो गर्ने वा बोल्ने किसिमसँग ।

फटाहा— वि॰ [फाटो+आहो १. साना कुरालाई बढाईचढाई ठूलो पार्ने वा भए–नभएको कुरा गर्ने । २. झूटो बोल्ने; नचाहिँदा गफ हाँक्ने । ३. झूटो काम वा व्यवहारबारा सोझा–सीधा जनतालाई दुःख दिने (व्यक्ति॰ । > फटाही— वि॰ १. व्यर्थका झूटा गफ हाँक्ने । २. झूटो बोल्ने; साँचो व्यवहार नगर्ने (स्त्री॰ ।

फटिक— ना॰ [सं॰ स्फटिके काँचजस्तै पारदर्शी सेतो पत्थर; फट्टिक ।

फटेङ्ग्रो— ना॰ [अ॰ मू॰ फट्याक+रो] उप्रmेर वा फड्केर हिँड्ने लामा–लामा खुट्टा भएको एक जातको कीरो; फट्याङ्ग्रो ।

फट्कनु— स॰ क्रि॰ [अ॰ मू॰ फट्+क+नु] १. कुनै अग्लो ठाउँलाई उप्रmेर नाघ्नु; फटक्क फड्को मार्नु । २. उइँटा वा धनुबारा कपास धुनु । ३. अन्नहरू नाङ्लाले निफन्नु । ४. धोइएका लुगा झट्कार्नु र त्यसमा भएको पानीको अंश फ्याँक्नु । ५. लुगा आदिमा टाँसिएको धूलो झड्कारेर फ्याँक्नु । अ॰ क्रि॰ ६. उप्रmेर जानु; फड्को हाल्नु । ७. उछिट्टिनु; उम्कनु । > फट्काइ— ना॰ फट्कने क्रिया वा प्रक्रिया । फट्काइनु— क॰ क्रि॰ फट्कन लगाइनु । फट्काउनु— प्रे॰ क्रि॰ फट्कन लगाउनु ।

फट्कार्–नु— स॰ क्रि॰ [सं॰ फट्कार+नु] १. कसैलाई कुनै गल्ती भएका कुरामा बेसरी भन्नु; झाँट्नु; हप्काउनु । २. भिजेको वा धूलो लागेको लुगा टकटक्याएर पानी वा धूलो झार्नु । ३. अमिलो, पिरो आदिको स्वाद पाउँदा जिभ्रो बजाउनु; जिभ्रो छिटछिटो चलाउनु । > फट्कार— ना॰ १. फटकार्ने काम; हप्काइ; हप्की । २. लुगा टकटक्याउने काम; झट्कार । ३. कुनै कुरामा तिरस्कार गरिने चाल । फट्काराइ— ना॰ फट्कार्ने क्रिया वा प्रक्रिया ।

फट्कारिनु— क॰ क्रि॰ फट्कार्ने काम गरिनु ।

फट्किनु— क॰ क्रि॰ [फट्क+इ+नु] १. फट्कने काम गरिनु; नाघिनु । स॰ क्रि॰/अ॰ क्रि॰ २. फट्कनु ।

फट्किरी— ना॰ [सं॰ स्फटिको खल्लो एवं टर्रो स्वादको मिस्रीजस्तो एक प्रकारको खनिज पदार्थ; फिट्किरी ।

फट्के— ना॰ [फट्को+ए] १. सानातिना खोलाका दुवै किनारामा ढुङ्गा आदिको ढिस्को उठाई वा स्वतः उठेका ढिस्कामा काठहरू तेछ्यार्एर तर्न सकिने बनाइएको साँघु । २. गाईबस्तुले नाघ्न नसक्ने मानिसचाहिँ उक्लेर फड्कन सक्ने गरी गौँडा–गल्छेँडामा लगाइएको बार । ३. जग्गा–जमिन, कागजपत्र आदिको एउटै तह भए पनि क्रम छुट्टिएर रहेको खण्ड वा भाग; किनारा; छेउ । वि॰ ४. फड्कोसम्बन्धी; फड्केर हिँड्ने; फड्केर गर्ने वा गरिने । ~ साँघु— ना॰ सानातिना खोलामा लामालामा काठ तेछ्यार्एर बनाइएको साँघु; फट्के । — का साक्षी— ना॰ कागजका छेउमा जनाइएका साक्षी ।

फट्को— ना॰ १. टाढाटाढा पैताला पुग्ने गरी छिटछिटो हिँड्दाको चाल; त्यस प्रकारको पाइलोचलाइ; फड्को । २. मुटु आदिको दु्रत गतिको चाल; धड्कन । ३. भित्री व्यथाबारा हुने छटपटी; उँभर्को; खरो ।

फट्ट— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फट्+ट] १. फट्कने वा नाघ्ने गरी । २. कुनै वस्तु फुट्ताका शब्द निस्केर । ३. कुनै काम चाँडोभन्दा चाँडो गरिहाल्ने किसिमसँग । ~ फट्ट— क्रि॰ वि॰ क्रमिक रूपमा फट्ट हुने गरी

फट्टा— वि॰ [फाट्+ओ १. कुन लिखत वा कागतलाई प्रभावहीन तथा बेप्रमाणको बनाउन च्याती रद्दी पारिएको; फटाइएको । २. फिर्ता लिइएको । ना॰ ३. परस्परको व्यवहार मिलिसकेपछि कुनै कागतपत्र फार्ने वा च्यात्ने काम । ४. त्यसरी च्यातिएको तमसुक आदि कागतपत्र ।

फट्टाइ— ना॰ [रू फट्टि(+आइ॰] फाट्ने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ]

फट्टाइ— ना॰ फट्टाउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । फट्टाइनु— क॰ क्रि॰ फट्टिने पारिनु । फट्टाउनु— प्रे॰ क्रि॰ १. फट्टिने पार्नु । स॰ क्रि॰ २. जोडिएको वा टाँसिएको वस्तुलाई अलिक वरपर पार्नु; छुट्ट्याउनु ।

फट्टिक— ना॰हे॰ फटिक ।

फट्टिनु— अ॰ क्रि॰ [फट्टा+इ+नु] १. दोब्रिएका धातुका कडा वस्तु नलेप्सिईकन रहनु । २. चिरिएका काठ, ढुङ्गा आदि अलिक टाढा हुनु । ३. जमिन आदि चिरिएर धाँजा पर्नु ।

फट्टी— वि॰ [फाटो+ई] फटाहा; फट्टिक । — चर— वि॰ १. फाटेको लुगा लगाएर हिँड्ने; केही नभएको; तन्नम । २. फटाहा स्वभावको; फट्याइँ गर्ने ।

फट्याइँ— ना॰ [फट्टी+याइँ] १. फटाइँ । २. नभएको कुरा; झूट ।

फट्याकफुटुक— ना॰ [अ॰ मू॰ फट्याक्+फुटुक] १. आकाशबाट फाटफुट पानी पर्ने चाल । २. एकदुई जना आउने वा निस्कने प्रक्रिया । ३. सामान्य रूपले फड्का मार्ने काम । क्रि॰ वि॰ ४. कहिलेकाहीँ; आकलझुकल; एकदुइटा मात्र ।

फट्याक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फट्याक्+क] १. फट्कने वा फट्का हाल्ने गरी । २. कुनै वस्तु फुट्ता एकै खेपमा आवाज निस्केर ।

फट्याङ्ग्रो— ना॰ [अ॰ मू॰ फट्याक्+याङ्ग्रो] १. फटेङ्ग्रो । २. कलमा सिलाइको धागो मिलाउने पुर्जा ।

फड्क–नु— स॰ क्रि॰ [फट्क+नु] फट्कनु । > फड्काइ— ना॰ फड्कने क्रिया वा प्रक्रिया । फड्काइनु— क॰ क्रि॰ फड्कन लाइनु । फड्काउनु— प्रे॰ क्रि॰ फड्कन लाउनु । फड्किनु— क॰ क्रि॰ फट्किनु ।

फड्के— ना॰ [फड्क+ए] १. हे॰ फट्के । २. साक्षीहरूको सही भएको तमसुकको किनारा । ३. बसोबास गरेका ठाउँदेखि टाढा गएर गरिने कमाइ वा जग्गा कमाउने काम ।

फड्को— ना॰ [फड्क+ओ] १. फट्को । २. मूर्च्छा पर्ने एक रोग; जरो वा अन्य कुनै रोगबाट नातागत भएर हुने भाउन्न ।

फण/फणा— ना॰ [सं॰] कथ्य॰ फँडा पनि । विशेष जातिका सर्पको हर्षले वा क्रोधले फुकेर छाताजस्तो बनेको शिरको भाग; फटा ।

फणिर— ना॰ [सं॰ फलेन्द्रे १. फँडिर; फलिँट; जामुनु; फगीर ।

फणी— ना॰ [सं॰] फणा फुलाउने एक जातको सर्प ।

फणीन्द्र— ना॰ [सं॰] १. शेषनाग । २. ठूलो सर्प ।

फणीमुख— ना॰ [सं॰] टुप्पो चेप्टो र धारिलो भएको खन्ने काममा आउने एक प्रकारको फलामे साधन; गल; खन्ती ।

फतक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फतक्+क] १. ज्यादा पाकेर वा गलेर गिलो हुने किसिमले । २. परिश्रमले ज्यादै थकित भएर ।

फतफत— ना॰ [अ॰ मू॰ फत्+अ(बि॰)] १. अरूलाई झर्को लाग्ने वा मन नपर्ने गरी उही कुरा बारम्बार दोहोथ्याउने क्रिया; कचकच; गनगन । २. कसैले सुने पनि नसुने पनि र जवाफ दिए पनि नदिए पनि एकोहोरो बोलिरहने कुरा; फतरफतर । क्रि॰ वि॰ ३. माथिबाट गिलो वस्तु झर्दा शब्द निस्कने किसिमले । ४. खूबसँग फत्कने गरी । ५. ज्यादा पाकेर वा गलेर बारबार झर्ने गर्दै । > फतफताइ— ना॰ फतफताउने क्रिया वा प्रक्रिया ।

फतफताइनु— क॰ क्रि॰ फतफताउन लाइनु । फतफताउनु— अ॰ क्रि॰ अरूलाई झर्को लाग्ने गरी वा मन नपर्ने गरी बारबार उही कुरो दोहोथ्याउनु; गनगन गर्नु; कचकच गर्नु; फतरफतर गर्नु । फतफती— क्रि॰ वि॰ अझै फतफत गरेर वा भएर ।

फतफते— वि॰ फतफत गर्ने; गनगने; कचकचे ।

फतरफतर— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फत्+अर (बि॰)] फतफत ।

फतरि–नु— अ॰ क्रि॰ [फतरो+इ+नु] १. अर्कालाई झर्को लाग्ने गरी नचाहिँदो कुरा गर्नु । २. फतफताउनु । > फतरे— वि॰ १. फतरफतर गर्ने; गनगने; कचकचे । ना॰ २. ससाना पात हुने, केटाकेटीले पात लपेटेर सनईझैँ बजाउने एक जातको बोट ।

फतरो— वि॰ फतरफतर कुरा गर्ने; अर्कालाई झर्को लाग्ने गरी बोलिरहने । फतर्को— ना॰ फतरफतर गर्ने बिकामे कुरा (ततर्कोसँग जोडिएर आउने॰ । फतथ्याइ— ना॰ फतरिने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । फतथ्याइनु— क॰ क्रि॰ फतरिन लाइनु; फतरिने पारिनु । फतथ्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ फतरिन लाउनु; फतरिने पार्नु ।

फतल्–नु— स॰ क्रि॰ [फाउ+तल+नु] १. गिलो वा खोले वस्तुमा पानी हालेर हुँडल्नु । २. फाउनु; फेट्नु; फाँड्नु । > फतलाइ— ना॰ फतल्ने क्रिया वा प्रक्रिया । फतलाइनु— क॰ क्रि॰ फतल्न लाइनु; फतल्ने पारिनु । फतलिनु— क॰ क्रि॰ फतल्ने काम गरिनु ।

फताँ— ना॰ [नेवा॰] घलेकको कमरमा गाँठो पार्दा दोब्रिएको ठाउँमा खाल्टो परी पेटमा गोजीजस्तो बन्ने, केही सामान राख्न हुने ठाउँ; खोकिलो ।

फतुर— ना॰ [अ॰ फुतूरे अर्कालाई लगाइने बिनसित्तिको दोष; नभएको आरोप; फरेब; फतुरो; फत्तुर ।

फतुरो— वि॰ [रू फतरो] फतरो; फतफते ।

फतौरे— वि॰ [फतौरो+ए] फतरो; फतुरो ।

फतौरो— वि॰ [रू फतरो] फतरो; फतफते ।

फत्क–नु— अ॰ क्रि॰ [अ॰ मू॰ फत्+क+नु] भात, खोले आदि फतफत गरेर छड्कनु; फत्किनु । > फत्काइ— ना॰ फत्कने क्रिया वा प्रक्रिया । फत्काइनु— क॰ क्रि॰ फत्कने पारिनु ।

फत्काउनु— प्रे॰ क्रि॰ फत्कने पार्नु । फत्किनु— अ॰ क्रि॰ फतफत गरेर उम्लिनु वा पाकिनु । फत्को— ना॰ एकचोटिको फत्काइ; फत्कने काम ।

फत्त— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फत्+त] कुनै गलेको वस्तु झर्ने वा खस्ने र त्यसरी झर्दा वा खस्ता आवाज आउने गरी ।

फत्तलफाँडो— ना॰ ज्यादै पाकेर फाँडोजस्तै भएको अवस्था ।

फत्तु— ना॰ [अ॰ फतुही] प्रायः बाहुला नहुने एक प्रकारको भोटो वा दौरा ।

फत्तुर— ना॰हे॰ फतुर ।

फत्ते/फत्य— ना॰ [अ॰ फतहे १. कुनै काममा भएको सफलता वा सिद्धि । २. कुनै प्रतिबन्बिता वा कार्यविशेषको विजय । ~ मुबारक— ना॰ सफलतामा बधाइ ।

फत्याकफुतुक— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फत् > फत्याक्+अ(बि॰) १. बढी मात्रामा पाक्ने वा गल्ने गरी । २. गलेर वा सडेर झर्ने किसिमले; गल्याकगिलिक ।

फत्रक— ना॰ [अ॰ मू॰ फत्रक्+अ] कुनै सानातिना वस्तुका खसाइको चाल । ~ फत्रक— क्रि॰ वि॰ त्यस्तो वस्तु पटक– पटक गरेर भुईँमा खस्ने गरी । > फत्रक्क— क्रि॰ वि॰ १. कुनै वस्तु एकै खेप बिस्तारै खस्ने गरी । २. शरीर वा हातगोडा चलाउन नहुने गरी गलेर; लस्त हुने किसिमले ।

फयभयाक— ना॰ [अ॰ मू॰ फत्रक्+ > फयभयाक्+अ] छटपटी वा दुखाइले उफ्रने चाल । ~ फयभयाक— क्रि॰ वि॰ १. साह्रै कष्ट पर्दा सहन नसक्नाले उचालिँदै–पछारिँदै भएर । २. कुनै कामको दृढ निश्चय गर्न नसकी यसो कि उसो गरूँ हुने चालसँग । ३. सिकिस्त भएर वा गोली आदि लागेर मानिस वा अन्य प्राणी मरणासन्न स्थितिमा पुग्दा छटपटाउने गरी । — फुत्रुक— क्रि॰ वि॰ १. थोरथोरै उफ्रने गरी । २. उफ्री–उफ्री खेल्ने चालसँग । श्र फयभयाक्क— क्रि॰ वि॰ १. कुनै वस्तु भुईँमा एकै खेपमा बिस्तारै खस्ने गरी । २. परिश्रमले शरीर थकित हुने किसिमले । ३. कुनै वस्तु झर्ने स्थितिमा गलेर पुग्ने गरी ।

फत्ल्याक— ना॰ [अ॰ मू॰] पानीमा कुनै चीज खस्ता आवाज आउने चाल । — फुत्लुक— क्रि॰ वि॰ १. पानीमा ससाना माछा उफ्रने किसिमले । २. पानीमा मसिना गिर्खा, गेडा आदि खस्ता आवाज आइरहने गरी । > फत्ल्याक्क— क्रि॰ वि॰ पानीमा एकै चोटि आवाज आउने गरी ठूलो माछा आदि उप्रmेर वा कुनै गह्रौँ वस्तु खसेर ।

फनक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फन् > फनक्+क] १. कुनै वस्तु वेगले घुम्ने वा घुमाउने गरी । २. क्रोध वा रिसले झनक्क हुने किसिमले । ३. एकोहोरो गतिले गइरहेको वस्तु वा व्यक्ति एकाएक फर्किएर ।

फनफन— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फन्+अ(बि॰)] १. कुनै वस्तु वेगले घुम्ने वा घुमाउने गरी । २. क्रोध वा रिसले आकुल हुने किसिमले । श्र फनफनती— क्रि॰ वि॰ अझै तीव्र फनफन; फनफनी ।

फनफनाइ— ना॰ फनफनाउने क्रिया वा प्रक्रिया । फनफनाइनु— अ॰ क्रि॰ फनफनी घुमिनु; फनफनाउने हुनु । फनफनाउनु— अ॰ क्रि॰ १. फनफन गर्ने हुनु; फनफन घुम्नु; रिङ्नु । २. ज्यादै रिसाउनु; सन्कनु । फनफनाहट— ना॰ फनफनाउने भाव, अवस्था वा क्रियाप्रक्रिया । फनफनिनु— अ॰ क्रि॰ फनफनाइनु । श्र फनफनी— क्रि॰ वि॰ फनफन; फनफनती । फनफने— वि॰ फनफन घुम्ने; फन्कने । फनफन्याइ— ना॰ फनफनिने क्रिया वा प्रक्रिया । फनफन्याहट— ना॰ फनफनिने क्रिया वा प्रक्रिया ।

फनेल— ना॰ [सं॰ फलेन्द्रे टर्रो र अमिल्चो स्वाद हुने एक प्रकारको फल; फँडिर ।

फन्क–नु— अ॰ क्रि॰ [अ॰ मू॰ फनक्+नु] रिसले आकुल भएर मुन्टो बटार्नु; रिस देखाउनु । > फन्काइ— ना॰ फन्कने क्रिया वा प्रक्रिया । फन्काइनु— स॰ क्रि॰ फन्कन लाइनु; फन्कने पारिनु ।

फन्काउनु— प्रे॰ क्रि॰ फन्कन लाउनु; फन्कने पार्नु । फन्काफन्की— ना॰ परस्परमा फन्कने काम । फन्किनु— अ॰ क्रि॰ फन्कने होइनु; फन्कनु । फन्के— वि॰ फन्कने स्वभावको; रिसाहा । फन्को— ना॰ १. एक पटकको घुमाइ; घुमाइको परिधि वा फेरो । २. एक ठाउँबाट हिँडेर घुम्दै फेरि त्यसै ठाउँमा आइपुग्ने काम; फेरो । ३. फन्कने चाल; रिस । फन्क्याइ— ना॰ फन्किने क्रिया वा प्रक्रिया । फन्क्याहट— ना॰ फन्किने भाव, अवस्था वा क्रियाप्रक्रिया; फन्क्याइ ।

फन्टुस— वि॰ [अङ्॰ फेन्टास्टिके काम न काजको; साँचो कुरा पनि नगर्ने, असल काम पनि नगर्ने (व्यक्ति॰ ।

फन्ड— ना॰ [अङ्॰] कुनै विशेष काम–कुराका निम्ति छुट्ट्याइएको, स्थायी रूपले ब्याज आउने गरी ब्याङ्क आदिमा सञ्चित गरिएको धन; पुँजी ।

फन्दा— ना॰ [फा॰ फन्दे १. पासो; बन्धन; अल्झो । २. छलकपट; धोका । ~ टाँका— ना॰ लुगा सिउँदा ठाउँ–ठाउँमा मिलाउनका निम्ति खुटिने सिलाईको टाँका ।

फयटा— ना॰ औँलाजत्रो हुने एक जातको माछो ।

फयल— वि॰ [प्रा॰ पयल, पयल्ल < सं॰ प्रकटे १. फैलिँदै गएको; फिँजिएको; फैल । २. चारैतिर हल्लाखल्ला मच्चिएको; सबैतिर प्रचार भएको (खबर, कुरो आदि॰ ।

फरक— ना॰ [अ॰ फर्के १. कुनै वस्तुसँगको नमिल्दो हुने स्वरूप वा विषमता; भिन्नता; पार्थक्य । २. अन्तर; टाढा; दूरी । वि॰ ३. दुइटा वस्तुमा एउटाको अपेक्षा अर्को भिन्नै खालको; अलग; बेग्लो ।

फरक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फरक्+क] झट्ट वा एकाएक फर्कने गरी; पुग्नासाथ फर्कने किसिमले ।

फरजी— ना [फा॰ फरजीने १. बुद्धिचालको खेलमा मन्त्री हुने गोटी । २. झुटो (मत॰ ।

फरफर— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फर्+अ(+बि॰)< सं॰ स्फुरणे १. कपडा, कागज आदि हावाले हल्लाउने गरी । २. शरीरको कुनै अंश वा भाग फुर्ने किसिमले; स्फुरण हुने चालसित । ३. ध्वज– दण्डमा टाँगिएको झन्डा हावामा हल्लने किसिमले । > फरफरती— क्रि॰ वि॰ फरफर; फरफरी । फरफराइ— ना॰ फरफराउने क्रिया वा प्रक्रिया । फरफराइनु— क॰ क्रि॰ फरफराउन लाइनु; फरफराउने पारिनु । फरफराउँदो— वि॰ १. फरफर गर्दो; फरफर गरिरहने (झन्डा) । २. ओबानो र बुरबुराउँदो (भात॰ ।

फरफराउनु— अ॰ क्रि॰ १. हावाले कपडा, कागज आदि हल्लनु; फरफर गरेर चल्नु । २. शरीरको कुनै अंश फुर्नु; अङ्ग स्फुरण हुनु । ३. झन्डा फरफर हुनु । फरफराहट— ना॰ फरफर गर्ने भाव, स्थिति वा क्रियाप्रक्रिया । फरफरी— क्रि॰ वि॰ अझ छिटो फरफर हुँदै; फरफरती । फरफरे— वि॰ १. फरफर गरेर हल्लने; फरफराइरहने । २. फरफर गर्ने, फरफराउने । ३. फकफकाउँदो; बुरबुरे । ना॰ ४. आफुसमा पत्रहरू जोडिएको सानो पुस्तक; ठ्यासफु ।

फरफारख— ना॰ [(बि॰) फारखे लेनदेनको हिसाब बाँकी नरहने गरी फर्छिने काम; लिनुदिनु वा बुझाइनुपर्ने कुराको सबै चुक्ती ।

फरबरी— ना॰हे॰ फेब्रुअरी ।

फराँस१— ना॰ [अङ्॰ फ्लशे क्रमैले तीन–तीन चक्की बाँडेर खेलिने, तासको एक खेल ।

फराँस२— ना॰हे॰ फरास । — खाना— ना॰ फरासखाना ।

फराइ— ना॰ [रू फर्(+आइ॰] फार्ने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ]

फराइनु— क॰ क्रि॰ फार्ने पारिनु; फार्न लाइनु । फराउनु— प्रे॰ क्रि॰ फार्न लाउनु; फार्ने पार्नु ।

फराक१— वि॰ [अ॰ फारिगे १. अलग; भिन्न । २. कुनै विषयबाट निवृत्त भएको; कर्तव्य पूरा गरी छुट्टी पाएको (जस्तो— धर्मफराक॰ ।

फराक२— वि॰ [फा॰ फराखे १. टाढासम्म फैलिएको; विस्तृत; फराकिलो । २. चौडा ।

फराकत— ना॰ [अ॰ फरागते १. कुनै बन्धन वा प्रतिबन्धबाट छुटकारा; मुक्ति । २. कुनै शोकसुर्ता नभई निस्फिक्री हुने स्थिति; निश्चिन्तता ।

फराकिलो— वि॰ [फराक+इलो] धेरै फराक भएको; चारैतिर फैलिएको; विस्तृत ।

फरार— वि॰ [अ॰ फर्रारे १. गिरफ्तारी वा कारबाईबाट बच्न गुप्त रूपले भागेको; लुकीछिपी बसेको । २. कुनै अपराध गरेर बेपत्ता भएको; पलायित (अपराधी॰ ।

फरास— ना॰ [अ॰ फर्राशे बिछ्याउनासम्बन्धी काम गर्ने नोकर; फराँस । — खाना— ना॰ बिछ्याउना र अरू आसन राख्ने एवं तत्सम्बन्धी काम गर्ने अड्डा ।

फरासिलो— वि॰ [फा॰ फराख+इलो] १. हँसिलो मुख लगाएर मीठो बोली बोल्ने; सुमधुर बोलीवचन गर्ने । २. स्पष्टवक्ता; साँचो बोल्ने । ३. उदार स्वभावको । स्त्री॰ फरासिली ।

फरासी— ना॰ गाउनका रूपमा र फरियाका रूपमा प्रयोग गरिने एक खालको कपडा ।

फराहा— ना॰ इजिप्ट देशका पिरामिड बनाउने प्राचीन शासक ।

फरिको— ना॰ छाप्रो, गोठ, कटेरो आदिमा हालिने बाँसका झिक्रा, चित्रा आदिको ढोका; फलिको ।

फरिफार्छे/फरिफार्से— ना॰ [फा॰ फारिग+फार्से] हे॰ फार्से ।

फरिया— ना॰ [प्रा॰ फलिअ] स्त्रीहरूले कम्मरदेखि गोलीगाँठासम्म ढाक्ने गरी लगाइने, अगाडि मास्तिरपट्टि घुमाएर काँधमा वा शिरमा ढाक्ने धोतीविशेष । — को नाता/साहिनु— ना॰ १. स्वास्नी वा आइमाईतिरको सम्बन्ध । २. त्यसै जरियाले दर्जा वा धन पाउँदा भनिने हेलाको बोली ।

फरुई— ना॰ [हि॰/सं॰ स्फुरितो सिरौला भुटेर वा फूल उठाएर बनाइएको खट्टे ।

फरुवा— ना॰ [हि॰ फावडो ठूलो फाँच भएको र लामो बिँड हाली उठीउठी खन्न हुने विशेष खालको कोदालो; चपरा ।

फरेप/फरेब— ना॰ [फा॰ फिरेबे १. अनाहकमा वा विनाकसूर लगाइएको दोष; फत्तुर; आरोप । २. छलकपट; जाल–झेल । श्र फरेपी/फरेबी— वि॰ १. फरेब लाउने; फत्तुर लगाउने । २. जाल–झेल गर्ने; छलकपट गर्ने । ३. फटाहा; बकम्फुस ।

फर्क–नु— अ॰ क्रि॰ [अ॰ मू॰ फरक्+नु] १. गइरहेको बाटाबाट फेरि पछाडि आउनु; प्रत्यागमन गर्नु । २. एकापट्टिबाट अर्कापट्टि पल्टनु वा लेप्सिएर बसेको वस्तु उल्टो हुनु; उल्टिनु । ३. गुमिसकेको वस्तु फेरि हात लाग्नु । ४. एक दिशाबाट अर्को दिशातर्फ मुख लाउनु । ५. एक कोल्टेबाट अर्को कोल्टे हुनु । श्र फर्काइ— ना॰ फर्कने क्रिया वा प्रक्रिया । फर्काइनु— क॰ क्रि॰ फर्कन लाइनु । फर्काउनु— प्रे॰ क्रि॰ फर्कन लाउनु । फर्किनु— अ॰ क्रि॰ फर्कनु; फिर्नु ।

फर्छि–नु— अ॰ क्रि॰ [फर्छे+नु] लेनदेन, खरिदबिक्री आदिको हिसाब चुक्तिनु; हे॰ फर्सिनु । > फछ्यार्इ— ना॰ फर्छिने वा फछ्यार्उने क्रियाप्रक्रिया । फछ्यार्इनु— क॰ क्रि॰ फर्स्याइनु । फछ्यार्उनु— स॰ क्रि॰ फर्स्याउनु ।

फछ्योर्ट/फछ्यौर्ट— ना॰ [फर्छि+योट/यौट] फछ्यार्उने काम; लेनदेनको व्यवहार मिलाउने काम; छिनाफाना गर्ने काम ।

फर्द/फर्दा— ना॰ [अ॰ फर्दे १. कागज, कपडा आदिको सग्लो वा अलग टुक्रा । २. पल्ला । ३. पत्र; तह । ४. कुनै कुरो लेखिएको लामो कागत । वि॰ ५. एकलो; एक मात्र ।

फर्निचर— ना॰ [अङ्॰] काठ एवं फलाम आदिबाट बन्ने वा बनेका मेच, टेबुल, दराज आदि सामान ।

फर्म— ना॰ [अङ्॰] कुनै निश्चित लक्ष्य हासिल गर्नका निमित्त स्थापना गरिएको व्यापारिक संस्था ।

फर्मा१— ना॰ [अङ्॰ फर्मे १. प्रेसमा एक पटकमा छापिने कागजको सिङ्गो ताउ वा कम्पोज भएका टाइपहरूको विस्तार । २. ढाँचा ।

फर्मा२— ना॰ [अङ्॰ प्रmेमे जुत्तामा काँटी आदि ठोक्नुपर्दा जुत्तालाई अल्झाएर राख्ने चार–पाँच चोसा परेको फलामे औजार ।

फर्मा३— ना॰ ढलान गर्न उभ्याइएको आधार–ढाँचा ।

फर्माइ— ना॰ [रू फर्माउ(+आइ॰] फर्माउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] फर्माइनु— क॰ क्रि॰ १. आज्ञा दिइनु; अह्राइनु । २. फर्माइस गरिनु ।

फर्माइस— ना॰ [फा॰ फरमाइशे १. चाहनाअनुसारको कुनै वस्तु ल्याउन वा बनाउनका निम्ति कसैलाई दिइने आज्ञा वा अह्रोट; फर्मायस । २. फर्माएर गरिएको त्यस्तो कुनै खास कुरो वा वस्तु । ३. फर्माउने काम । > फर्माइसी— वि॰ १. विशेष किसिमले आज्ञा दिएर मगाइएको वा तयार गराइएको । २. विशेष किसिमको; असल; उम्दा ।

फर्माउनु— स॰ क्रि॰ [फर्माइस+नु] १. कुनै वस्तु वा चीज ल्याउन वा बनाउनका निम्ति आज्ञा दिनु; अह्राउनु । २. विशेष किसिमले बनाउन लगाउनु, फर्माइस गर्नु । ३. नभएका कुरा बनाउनु ।

फर्मान— ना॰ [फा॰ फरमाने राजकीय आज्ञापत्र (जस्तै— शाही फरमान॰ ।

फर्मायस— ना॰हे॰ फर्माइस ।

फर्मुला— ना॰ [अङ्॰] सूत्र ।

फथ्याकफुरुक— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ (बि॰)फुरुक्+अ] खुसी वा हर्षले फुर्तीसाथ यताउति हिँड्ने गरी; इच्छा लागेको ठाउँमा जान तथा चाहेको वस्तु लाउन पाउने आदि रमाइलोले फुर्किएर जाँगर देखाउँदै ।

फथ्याक्लो— ना॰ [भो॰ ब॰] लिम्बू जातिमा आशौचका सम्बन्धमा शुद्धशान्ति गर्ने धार्मिक विधि ।

फर्र— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फर्+र] १. कागज, कपडा आदि हावाका चापमा परेर एकै खेपमा हल्लने गरी । २. वरिपरि बाँधेको कपडा एक्कासि फुक्ने गरी । ३. पक्षीहरू एकै बाजि उड्दा आवाज आउने किसिमले । ४. तातो तेलमा पकाइएको रोटी फुल्ने वा उक्सिने गरी । ५. शरीरका अङ्गहरू एकाएक फुर्ने भएर ।

फर्लक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फर्लक्+क] १. एकातिर ढेप्सिएको वस्तु अर्कातिर पल्टने वा फर्कने गरी; पर्लक्क । २. दुई फग्लेँटा फकलक्क छुट्टिने किसिमले ।

फर्लङ्— ना॰ [अङ्॰ फर्लाङ्गे जमिन नाप्ने अङ्ग्रेजी नाप माइलको आठौँ भाग ।

फर्स— ना॰ [अङ्॰ फर्शे १. पक्का गरी बनाइएको समथर भुईँ वा जमिन । २. बिछ्याउना; ओछ्यान ।

फर्सा— ना॰ [सं॰ परशु] चेप्टो र तीखो मुख भएको पुरानो खालको बन्चरो; कुठार ।

फर्सिनु— अ॰ क्रि॰ [फर्सि+इ+नु] १. लेनदेनसम्बन्धी व्यवहार वा हरहिसाब छिनोफानो हुनु; फर्छिनु; फार्से हुनु । २. कुनै काम– कुरो समाप्त हुनु; सिद्धिनु ।

फर्सी— ना॰ [नेवा॰ फसि] भेट्नापट्टि र पिँधपट्टि थ्याप्चो परेको र घण्टका छाँटको, पहेँलो फूल फुल्ने, डल्ले कुभिन्डाभन्दा ठूलो, तर्कारी खाइने एक जातको लहरे फल ।

फर्से— वि॰ [फर्सी+ए] फर्सीका छाँटको; फर्सीजस्तो । ~ आँप— ना॰ ठूलठूला दाना हुने, भित्र पाकेका फर्सीको जस्तो रब एवं उसिनेका फर्सीको जस्तो फकफक परेको गुदी हुने एक जातको आँप । ~ चाक— ना॰ फर्सीजस्तो ठूलो, बाक्लो चाक । ~ लहरो— ना॰ फर्सीका जस्ता फुस्रा र वृत्ताकार पात हुने र फर्सीकै जस्ता आँख्ला–आँख्लाबाट हाँगा हाल्ने एक जातको लहरो । — ला— वि॰ मिलनसार ।

फर्स्याइ— ना॰ [रू फर्सि(+याइ॰] फर्सिने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ]

फर्स्याइनु— क॰ क्रि॰ फर्सिने पारिनु, चुक्त्याइनु; फछ्यार्इनु ।

फर्स्याउनु— स॰ क्रि॰ १. लेनदेनसम्बन्धी हिसाब छिनोफानो गर्नु; फर्स्यौट गर्नु; फार्से गर्नु । प्रे॰ क्रि॰ २. फर्सिने पार्नु ।

फर्स्योट/फर्स्यौट— ना॰ [फार्से+योट/यौट] लेनदेन वा खरिदबिक्रीसम्बन्धी हरहिसाब चुक्ता गर्ने काम; छिनाफाना; फछ्योर्ट ।

फल्–नु१— स॰ क्रि॰ [सं॰ फाल्+नु] ढिकी एवं ओखलमा चामल, मल्खु, कोदो आदि कुटेर सफा गर्नु; भुस, बियाँ आदि निखार्नु ।

फल्–नु२— अ॰ क्रि॰ [सं॰ फल्+नु] १. बोट, बिरुवा, लता–लहरा आदिमा फल लाग्नु; फल निस्कनु । २. उत्पन्न हुनु; पैदा हुनु । ३. सिद्ध हुनु; सफल हुनु ।

फल— ना॰ [सं॰] १. ऋतुकालअनुसार रूख, लहरा आदिमा पहिले फूल फुल्ने र पछि तिनै फूलसँग सम्बद्ध भएर निस्की विकसित हुने बोक्रा, गुदी र बीजले युक्त वस्तु । २. कुनै कार्यविशेषको परिणाम; नतिजा; लाभ । ३. धार्मिक विश्वासअनुसार पूर्वजन्ममा गरिएका कर्मको यस जन्ममा र यस जन्ममा गरिएका कर्मको परजन्ममा भोग्नुपर्ने दुःख वा सुख । ४. आफ्ना बल, बुद्धि एवं परिश्रमबाट प्राप्त हुने उपलब्धि । ५. गणितका प्रक्रियाबाट प्राप्त अङ्क; उत्तर । ६. उद्देश्य; प्रयोजन । ७. बाण, भाला आदिको अगिल्लो भाग । ८. अण्डकोश; आँडा । > फलक— ना॰ १. डोलो काठ चिरेर तयार गरिएको पातलो वा चेप्टो वस्तु; फलेक । २. पिठिउँदेखि तल्लो र फिलादेखि माथिल्लो भागमा रहेको शरीरको अंश; नितम्ब; चाक । ३. कागज, कपडा आदिको पत्र वा ताउ । ४. युद्धका समयमा सेना आदिले छातीमा भिर्ने वस्तु; ढाल । ५. हत्केलो । ~ कपुर— ना॰ कङ्कोल; वनकपुर । — तः— क्रि॰ वि॰ फलस्वरूप; परिणामस्वरूप; परिणामतः । — दान— ना॰ कन्न्यापक्षबाट वरपक्षका पिता वा अभिभावकलाई कुनै शुभ मुहूर्तमा विवाहको निश्चय गर्दा फलफूल, जनै–सुपारी आदि दिइने प्राचीन विवाह–पद्धतिको एक रीति । —

दार— वि॰ लटरम्म फलहरू लागेको; फलयुक्त । ~ प्राप्ति— ना॰ अभीष्ट लक्ष्यको सिद्धि; कार्यविशेषबाट प्राप्त सफलता । — फुल— ना॰ १. फलहरूको समुदाय । २. फल र फलसमानका वस्तुहरूको समूह । ३. फल र फूलको समुदाय । — मूल— ना॰ रूख वा लहरामा फल्ने कन्दमूल । ~ मासु— ना॰ हाड नभएको मासु; ह्याकुलो वा फिलाको मासु । — वत्ता— ना॰ फलप्राप्ति; फलसहित हुनाको स्थिति; लाभयुक्त अवस्था । — वान्— वि॰ १. फल भएको; फलयुक्त । २. फल बोकेको; फल प्राप्त गरेको । —

श्रुति— ना॰ कुनै काम गर्दा वा स्तोत्र आदि पाठ गर्दा पाइने फलको विस्तृत वा सङ्क्षिप्त महिमा; सत्कर्मको फल बताउने वाक्य । ~ स्तुति— ना॰ कुनै सत्कर्म गर्न वा अभीष्ट फल प्राप्त गर्नाका निम्ति गाइने वा पाठ गरिने देवदेवताहरूको महिमाको वर्णन भएको विषय वा सोसम्बन्धमा गाइने महिमागान । —

हीन— वि॰ फलरहित; निष्फल; विफल ।

फलाँट— ना॰ कटुसका छाँटका फल फल्ने, ससाना पात हुने, बलियो र गह्रौँ काठ हुने एक जातको रूख ।

फलाँसी— ना॰ [फाली+याँसी] काठ आदि खोपेर प्वाल पार्ने एक प्रकारको रामोजस्तो फलामे हतियार ।

फलाइ— ना॰ [रू फल(+याइ॰] १. फल्ने वा फल लाग्ने क्रिया वा प्रक्रिया । २. फल्ने वा चामल आदि फलेर सफा पार्ने क्रियाप्रक्रिया । [ > ] फलाइनु— क॰ क्रि॰ १. फल लाग्ने पारिनु; फल्ने गराइनु । २. फल्न लगाइनु; चामल आदि ढिकीमा कुटाइनु वा बियाँ, भुस आदि निखारिनु ।

फलाइलो— वि॰ [फल+आइलो] फल्ने वा फल लाग्ने गुण भएको; फलारु खालको ।

फलाई— ना॰ [अङ्॰] पाइन्टको अगाडिपट्टि फस्नरको सट्टा टाँक राख्ने ठाउँ । — बाला— ना॰ पाइन्टको फलाईमा रहेका टाँक र टाँकघरसमेतलाई छोप्ने आवरण ।

फलाउनु— प्रे॰ क्रि॰ [फल्+आउ+नु] १. फल लाग्ने पार्नु; फल्ने गराउनु । २. फल्न लाउनु; चामल आदि ढिकीमा कुटाउनु ।

फलाक्–नु— अ॰ क्रि॰ [फलाक+नु] १. ठूलो स्वरले धेरै कुरो भन्नु; चाहिनेभन्दा बढी बोल्नु; भट्याउनु । २. कसैलाई सरापेर गाली गर्नु । ३. धामीझाँक्री आदिले जोखना हेरेर ग्रहदशा आदि बताउनु । > फलाकाइ— ना॰ फलाक्ने क्रिया वा प्रक्रिया ।

फलाकाङ्क्षा— ना॰ [सं॰] फल प्राप्त गर्ने आशा; फलप्राप्तिको इच्छा ।

फलाकिनु— अ॰ क्रि॰ [फलाक्+इ+नु] फलाक्ने काम गरिनु; धेर बोलिनु; भट्याइनु ।

फलाको— ना॰ [फलाक+ओ] १. ठूलो स्वरले भनिएको वा बोलिएको कुरो; भट्याइ । २. कसैलाई सरापेर गरिएको गाली; सत्तो न सराप । ३. ठूलो स्वर; डाँको । ४. लयबद्ध सामूहिक स्वर; नारा ।

फलागम— ना॰ [सं॰] दृश्य वा श्रव्य काव्यका अन्तमा सङ्घर्ष सकिएर प्राप्त हुने शुभ वा अशुभ फल; फलप्राप्तिको स्थिति ।

फलाटिन— ना॰ [अङ्॰ फ्लानेले एक किसिमको भुवादार, न्यानो र नरम खालको कपडा ।

फलादेश— ना॰ [सं॰] ग्रहगतिअनुसार शुभाशुभ फल बताउने कार्य ।

फलानी— सर्व॰ [फलानो+ई] फलानाको स्त्रीरूप; अमुक; ढिस्कानी ।

फलानु/फलानो— सर्व॰ [अ॰ फुलाँ] यही हो भनी निश्चय वा किटान नभएको वस्तु वा व्यक्ति; अमुक; ढिस्कानो ।

फलाम— ना॰ कालो रबको र साह्रो, विभिन्न प्रकारका अस्त्र, हतियार, भाँडाकुँडा, यन्त्र आदि बनाइने, अपारदर्शी एक प्रसिद्ध खनिज धातु; लोहा; लौह । ~ काँडे— ना॰ निबुवाका जस्ता तर साना पात हुने, घाँस–सेउलाको काममा आउने एक काँडेदार रूख । — को गुहु— ना॰ कीट । ~ खानी— ना॰ फलाम भएको ठाउँ वा पहरो ।

फलामे— वि॰ [फलाम+ए] फलामको; फलामबाट बनेको; फलामसम्बन्धी । ~ कुर्सी— ना॰ फलामबाट तयार भएको मेच । ~ भाँडो— ना॰ फलामबाट तयार भएको भाँडो ।

फलालिन/फलालेन— ना॰ [अङ्॰ फ्लानेले हे॰ फलाटिन ।

फलालो— वि॰ [फल+आलो] फल (गेडा॰ नभरिएको; थोतो; फोस्रो (बाला, घोगो, कोसो आदि॰ ।

फलावाब— ना॰ नेपालको सल्यान जिल्लामा रहेको एक प्राचीन राज्य ।

फलाहार— ना॰ [सं॰] १. व्रत लिँदा वा व्रत बस्ता खाइने फलफूल, कन्दमूल आदिको खाना । २. रोपेर हरवर्ष फल्ने र काँचै पनि खान हुने मेधावर्धक एवं सुपाच्य वस्तु । > फलाहारी— वि॰ फलफूल एवं कन्दमूलको आहारा गर्ने; अन्न नखाने ।

फलिको— ना॰हे॰ फरिको ।

फलित— वि॰ [सं॰] १. फल लागेको; फलेको । २. सफल भएको; सिद्धि मिलेको । ~ ज्योतिष— ना॰ ग्रहनक्षत्रका स्थितिका आधारमा शुभ तथा अशुभ फल बताउने ज्योतिषको एक अङ्ग ।

फलिनु— अ॰ क्रि॰ [फल्+इ+नु] १. फल लागिनु । क॰ क्रि॰ २. ढिकीमा चामल आदि फल्ने काम गरिनु ।

फलिफाप— ना॰ [फली+फाप] १. राम्ररी फाप्ने वा सप्रने काम; कुनै वस्तु फल्दा वा कुनै काम गर्दा बढी लाभप्रद हुने स्थिति । २. सुब्बेफाब्बे; दिनदशाको सुधार । ३. अनुवmूलता; उन्नति ।

फलियो— ना॰ [सं॰ फलके १. लेख्ने काठ आदिको पाटी; धुलौटो । २. फलेक ।

फलिलो— ना॰ [सं॰ फल+इलो] फल लागेको; फलाइलो ।

फली१— ना॰ [सं॰ फाले काठका फलेक आदि खुर्केर चिल्लो पार्ने एक प्रकारको धारिलो हतियार; रन्दामा लगाइने फाली; रन्दाको धार ।

फली२— वि॰ [सं॰] फल लागेको; फलयुक्त; फलवान् । — भूत— वि॰ फल वा परिणाम प्रत्यक्ष भएको; फलित ।

फलीश— ना॰ [सं॰] पीपलका जस्ता पात हुने, सेतो फूल फुल्ने तथा साह्रो काठ हुने एक जातको रूख; काठेपीपल ।

फलुवा— वि॰ [फल्+उवो १. राम्रोसँग फल लाग्ने, झुप्पाका फुप्पा फल फल्ने । २. ढिकी, ओखली आदिमा चामल आदि राम्ररी फलिएको वा भुस, बियाँ आदि निखारिएको ।

फलेक— ना॰ [सं॰ फलके डोलो वा सिङ्गो काठ चिरानी गरेर चेप्टो, पातलो र चौडा पारी ताछिएको टुक्रो; फल्याक ।

फलेदो— ना॰ ठूलठूला पात हुने, रातो फूल फुल्ने सिमीका जस्ता कोसा लाग्ने, भित्र फस्केइलो काठ हुने र बाहिर काँडैकाँडा हुने एक जातको रूख । (खुकुरीका दाप बनाउन उपयुक्त काठ॰ ।

फलैँचा— [सं॰ फलक+मञ्च] घरको दलानमा र बाटाघाटाका चौतारा आदिमा धेरै मानिस अडेस लागेर बस्न, सुस्ताउन हुने गरी बनाइएको फलेकको आसन ।

फलोदय— ना॰ [सं॰] १. फलको उदय; फल देखा पर्ने वा लाग्ने अवस्था । २. कुनै कार्यविशेषको फलप्राप्ति ।

फलोद्यान— ना॰ [सं॰] योजनाबद्ध तरिकाबाट लगाइएको फलको बगैँचा; बागवानीकेन्द्र ।

फल्कोनेट— ना॰ [अङ्॰] नेपालको चितवन जिल्ला र त्यसका छेउछाउमा पाइने, संसारको सबभन्दा सानो चरो ।

फल्गु— वि॰ [सं॰] १. सार नभएको; निस्सार; फोस्रो, खोस्टो । ना॰ २. गया तीर्थको एक प्रसिद्ध नदी ।

फल्याक— ना॰हे॰ फलेक ।

फस्–नु— अ॰ क्रि॰ [सं॰ पाश+नु] १. पासोमा पर्नु; जालमा अल्झनु । २. धोका वा छलकपटमा पर्नु । ३. जटिल समस्यामा पर्नु; फन्दामा पर्नु । ४. अर्काका लैलैमा लाग्नु; फकिनु । ५. खराब आचरणमा लाग्नु । फ्. अल्झनु; अड्कनु । ७. कुनै लोग्नेमान्छे र आइमाईका बीच यौन सम्बन्ध हुनु । ८. धसिनु; भासिनु ।

फसक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फसक्+क] १. हावा भरिएको वस्तु फुस्कने गरी; फुस्स । ३. बाँधिएको पराल आदिको मुठो वा बिटो फुस्किने गरी ।

फसफस— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फस्+अ(बि॰] १. फस्को वस्तु धमाधम फुट्ने, खस्ने वा खुस्कने गरी; फसाफस । २. निदाउँदा सास फेर्ने किसिमले । ३. बन्द भएको हावा बिस्तार–बिस्तार फुस्किने गरी । > फसफसती/फसफसी— क्रि॰ वि॰ १. अझै फसफस हुने गरी । २. धमाधम; सरासर । फसफसे— वि॰ फसफसी फुट्ने वा खुस्कने ।

फसल— ना॰ [अ॰ फस्ले खेतबारीमा हुने उब्जनी; बालीनाली । ~ चक्र— ना॰ एकपछि अर्को पैदा हुने गरी क्रमशः लगाइने बाली; घुम्ती बाली । ~ खेती— ना॰ बालीनाली लगाइने खेती ।

फसाइ— ना॰ [रू फस्(+आइ॰] फस्ने किसिम वा क्रिया । [ > ] फसाइनु— क॰ क्रि॰ जालमा पारिनु; अल्झाइनु ।

फसाउनु— स॰ क्रि॰/प्रे॰ क्रि॰ १. झुक्क्याउनु वा धोका दिनु । २. अल्झाउनु; अड्काउनु । ३. आफ्ना मत वा समर्थनमा ल्याउनु । ४. प्रायः बिग्रँदो व्यापारव्यवसाय आदिमा धन, मन, व्यक्ति आदिलाई सम्मिलित गराउनु । ५. फस्ने वा अल्झने स्थितिमा पार्नु ।

फसाद— ना॰ [अ॰] अप्ठेरो वा असजिलो अवस्था; यसो गरूँ कि उसो गरूँको स्थिति; झमेला । > फसादी— वि॰ १. फसाद पार्ने; झमेला खडा गर्ने । २. उपद्रवी; उपद्रवसम्बन्धी ।

फसान— ना॰ [फस्+आन] कुनै जटिल समस्या वा कामको फसाइ; धसान ।

फसाफस— क्रि॰वि॰हे॰ फसफसी ।

फसिनु— क॰ क्रि॰ [फस्+इ+नु] फस्ने काम गरिनु; पासोमा परिनु ।

फसेल— वि॰ प्रशस्त; थुप्रै; धेरै; अत्यधिक फस्योल ।

फस्क–नु— अ॰ क्रि॰ १. [फस्को+नु] फस्को वस्तु हल्का किसिमले फुट्नु वा खस्नु; फस्स हुनु । २. कुनै वस्तुमा भरिएको हावा खुस्कनु । > फस्काइ— ना॰ फस्कने क्रिया वा प्रक्रिया । फस्काइनु— क॰ क्रि॰ फस्कने पारिनु । फस्काउनु— स॰ क्रि॰ १. फस्कने पार्नु । २. सम्भोग गर्नु । फस्किनु— अ॰ क्रि॰ हे॰ फस्कनु ।

फस्को— वि॰ हल्का किसिमले फुट्ने वा फुस्किने खालको; कमलो; खुकुलो ।

फस्ट— वि॰ [अङ्॰ फस्टे उम्दा, प्रथम ।

फस्टाइ— ना॰ [रू फस्टाउ(+आइ॰] फस्टाउने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] फस्टाइनु— अ॰ क्रि॰ पुष्ट होइनु; हलक्क बढिनु ।

फस्टाइलो— वि॰ फस्टने खालको; फस्टने ।

फस्टाउनु— अ॰ क्रि॰ [सं॰ पुष्ट+आउ+नु] १. पुष्ट वा पोटिलो हुनु; मोटाउनु; हलक्क बढ्नु । २. विकसित हुनु; मौलाउनु; झाङ्गिनु ।

फस्टिनु— अ॰ क्रि॰ [सं॰ पुष्ट+इ+नु] १. फस्टनु । २. फस्टने होइनु । > फस्ट्याइँ— ना॰ फस्टिने ढाँचा वा पन । फस्ट्याइ— ना॰ फस्टिने क्रिया वा प्रक्रिया ।

फस्फोरस— ना॰ [अङ्॰] बालीनालीमा प्रयोग गरिने एक प्रकारको रासायनिक मल ।

फस्याक— ना॰ [अ॰ मू॰ फस्याक्+अ] फस्काइको चाल । — फुसुक— क्रि॰ वि॰ १. सानातिना वस्तुमा बन्द रहेको हावा अलि–अलि गर्दै फुस्कने गरी । २. हलुको गाँठो फुस्कने वा फस्को वस्तु खस्ने चालसँग । > फस्याक्क— क्रि॰ वि॰ कुनै फस्को वस्तु फुट्ने वा बाँधिएको वस्तु फुस्कने गरी ।

फस्याबफुसुब— ना॰ [अ॰ मू॰ फस्याङ्+अ(बि॰)] १. वरपरका नचाहिँदा कुरा गरेर अलमल्याउने काम । २. फकाउने वा वशमा पार्ने चाल । ३. सारहीन कामकुरो । ४. सानातिना मालमत्ता; खयभयाकखुत्रुक । क्रि॰ वि॰ ५. कुनै काम हतारहतार गरेर सामान्य रूपले टुङ्ग्याउने गरी; कुनै कामकुरो आउने र त्यसै हराउने भएर ।

फस्योल— ना॰ प्रशस्त; थुप्रै; फसेल ।

फहराइ— ना॰ [रू फहराउ(+आइ॰] १. फहराउने वा नब, काँडा आदिले कोर्ने क्रिया–प्रक्रिया । २. फहराउने वा फरफराउने क्रिया–प्रक्रिया । [ > ] फहराइनु— क॰ क्रि॰ १. फहराउने वा नब, काँडा आदिले कोर्ने काम गरिनु । २. फहराउने वा फरफराउने काम गरिनु ।

फहराउनु१— स॰ क्रि॰ [फर+आउ+नु] नब, काँडा आदिले अलि– अलि कोर्नु; चिथोर्नु; दरफथ्याउनु ।

फहराउनु२— स॰ क्रि॰ [फरफर+आउ+नु] फरफराउनु ।

फहराहट— ना॰ [फहराउ+आहट] फहराउने वा दरफथ्याउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया; फहराइ ।

फा— ना॰ फल्ने काम; मिल्काइ (बालबोलीमा॰ ।

फाँक्–नु— स॰ क्रि॰ [फाँक+नु] मुखमा चिउरा, चामल, खट्टे आदिको फाँक मार्नु; फाँको हाल्नु ।

फाँक— ना॰ [रू फाँको] १. मुखभरि हालिने चिउरा, खट्टे आदिको एक पटकको गाँस । २. मुखमा हालिने सुर्ती वा खैनीको एक पटकको अंश । ~ मुठी— ना॰ थोरबहुत भुटे–कुटेको खाने कुरो वा गेडागुडी; माग्ने आदिलाई दिइने पसरभर वा मुठीभरको अन्न ।

फाँकिनु१— अ॰ क्रि॰ १. अरूलाई मन परे पनि नपरे पनि अघि– अघि सरेर कुरो गर्नु । २. धेरै जान्नेजस्तो भएर बतुरिनु ।

फाँकिनु२— क॰ क्रि॰ [फाँक्+इ+नु] खट्टे, चामल आदिको फाँको हालिनु; फाँको मारिनु ।

फाँकी— ना॰ [सं॰ फक्के १. लय वा छन्दको आधारमा गीत, श्लोक आदिको भाग वा खण्ड; चरण । २. शब्दका अगाडि वा पछाडि लागेर आउने बित्वशब्द (जस्तै— घरसर, कामसाम, चालमाल इ॰) ।

फाँको— ना॰ [फाँक+ओ] मुखभरिको गाँसग् फाँक ।

फाँच— ना॰ [सं॰ स्फिचे १. चारैतिर फैलिएको वा बढेको वस्तुको अवस्था; विस्तार; फाँज । २. फैलिएका दुई बाहाँभित्र अटाउने वस्तु वा भाँडाकुँडाका ठाउँ । ३. पीँधको फैलावट वा विस्तार । ४. कुनै वस्तुका बीचको वा पेटको फैलावट; फाँज । ५. गाई, भैँसी आदिका दूध भरिएर फैलिएको कल्चौँडो । ६. नदीको तर्न सकिने फिँजिएको जँघार । ७. हलाको टुँडादेखि मास्तिर र टाउकादेखि मुन्तिरको भाग ।

फाँचे— वि॰ [फाँचो+ए] ठूलठूला फाँचा भएको (भैँसी आदि॰ ।

फाँचो— ना॰ [फाँच+ओ] १. मालमत्ताको ठूलो गठरी वा पोको । २. रुपियाँ–पैसा आदिको ठूलो थैलो वा पोको । ३. धेरै वस्तु हालिएको ठूलो पोल्टो । ४. गाईभैँसी आदिको ठूलो कल्चौँडो ।

फाँज्–नु— स॰ क्रि॰ [फाँज+नु] चारैतिर छर्नु वा फिँजाउनु; फैलाउनु; हे॰ पाँज्नु ।

फाँज— ना॰हे॰ फाँच ।

फाँट— ना॰ [सं॰ प्रान्ते १. खेती गर्न लायक फैलावट भएको जमिन वा मैदान । २. कित्ता; खण्ड; भाग । ३. कुनै कार्यालयको एक खण्ड, विभाग वा शाखा । ४. स्रेस्तामा विषय आदिलाई लिएर खोलिएको तपसिलको खण्ड । — वारी— ना॰ १. सूची; विवरण; फेहरिस्त । २. विभिन्न कारणवश गरिएको विषयको विभाजन । — वाला— वि॰ १. सरकारी वा गैरसरकारी संस्थाहरूका प्रशासनसम्बन्धी विभिन्न एकाइमध्ये कुनै एक फाँटको जिम्मा लिएको । ना॰ २. त्यस्तो फाँट सँभाल्ने विभागीय कर्मचारी । श्र फाँटिलो— वि॰ फाँटजस्तो चारैतिर खुला रहेको; फराकिलो; सम्म परेको ।

फाँड्–नु१— स॰ क्रि॰ [फाँडो+नु] कुनै घोलिलो वस्तु पानीमा हालेर हुँडल्नु; फाँडो पार्नु; फेट्नु; फाउनु वा लेदो पार्नु ।

फाँड्–नु२— स॰ क्रि॰ [प्रा॰ फड+नु] १. घना वनजङ्गलका रूखहरू काट्नु वा उखेल्नु; जङ्गल वा झाडी छिमल्नु; उजार्नु । २. हाँगाबिँगा, स्याउलापात आदि काट्नु वा बिरुवा, झारपात आदि उखेल्नु । ३. बालीनाली भियभयाएपछि बचेका बोट, झाब आदि उखेल्नु; मास्नु । > फँाडफुँड— ना॰ फाँड्ने वा मास्ने काम; फँडाइ । फाँडिनु— क॰ क्रि॰ १. जङ्गल फाँड्ने काम गरिनु; हाँगाबिँगा छिमलिनु वा काटिनु । २. फाँडोजस्तो पारिनु; हुँडलिनु; हाँडलहुँडल गरिनु ।

फाँडो१— ना॰ [सं॰ फाणि] १. पीठो, कनिका आदि हालेर पातलो वा लेदो पारी पकाइएको खाना; एक प्रकारको माडजस्तो खोले । २. कलिला मकैका दाना थिची लेदो हुने गरी बनाइएको खानेकुरो । वि॰ ३. माडजस्तो पातलो; दबदबे ।

फाँडो२— ना॰ [फाड्+ओ] जानीजानी कसैमाथि थोपरिएको नचाहिँदो टन्टा वा झ्याउलो; हुँदै नभएको कुरो ।

फाँद्–नु१— स॰ क्रि॰ [फाँद+नु] अप्ठेरामा पार्नु; फन्दा वा झमेलामा पर्नु; नचाहिने कुरामा अल्झाउनु ।

फाँद्–नु२— स॰ क्रि॰ [सं॰ फणन+नु] १. अग्लो डिल वा गहिरो, फराक खाडल उफ्रेर नाघ्नु; फट्कनु । २. कसैले समाउन नसक्ने गरी छट्केर भाग्नु; बुकुर्सी मार्नु ।

फाँद१— ना॰ [फाँद्+अ] १. फड्कने काम; फड्काइ । २. उप्रmेर एकै फड्कोमा नाघ्न सकिने जमिनको नापो वा भाग; फाँच; फड्को । ३. खेतीयोग्य वा पर्ती जमिनको फैलावट; विस्तार ।

फाँद२— ना॰ [फन्दो जङ्गली हात्तीलाई खेदो गर्दा फसाइने वा पक्राउमा पारिने मोटो डोरीको पासो; फन्दा ।

फाँदिनु— क॰ क्रि॰ [फाँद्+इ+नु] १. फाँद्ने वा फन्दामा पार्ने काम गरिनु । २. फाँद्ने काम गरिनु वा उप्रmेर नाघिनु; बुकुर्सी मारिनु ।

फाँदिलो— वि॰ [फाँद+इलो] फैलिएको; फराकिलो; फिँजिएको वा फिँजारिएको; विस्तृत ।

फाँसी— ना॰ [प्रा॰ फंस< सं॰ स्पर्शिको १. फसाउने वा अल्झाउने वस्तु; पासो । २. अपराधीलाई पासामा घाँटी झुन्ड्याएर मार्ने सजाय वा दण्ड । ३. विनाकारण आइलागेको झोज वा झन्झट; झमेला । ४. मन नपरीनपरी गर्नुपरेको काम वा कुरो ।

फाइँफुइँ— ना॰ [(बि॰) फुइँ] नचाहिँदो रूपमा देखाइएको फुर्ती वा धाक; ताइँफाइँ; आडम्बर; घमन्ड; फुइँ ।

फाइँफुट्टी— ना॰ [फुइँ+फुट्टी] नचाहिँदो फुर्ती; व्यर्थको आडम्बर; धाकरवफा; फाइँफुइँ; ताइँफाइँ । > फाइँफुट्टे— वि॰ फाइँफुट्टी गर्ने; ताइँफाइँ गर्ने; धाकधक्कु लाउने ।

फाइदा— ना॰ [अ॰ फायदे १. कुनै कामकुरा, व्यापार आदिमा हुने बढी प्राप्ति; लाभ; नाफा; फायदा । २. कामकुराबाट हुने इष्ट वा शुभ परिणाम; असल नतिजा ।

फाइनु— क॰ क्रि॰ [फाउ+इ+नु] हुँडलिनु; लेदो पारिनु; फेटिनु ।

फाइबर— ना॰ [अङ्॰] कपास, रेसम आदि मिश्रित चिप्लो खालको कपडा ।

फाइल— ना॰ [अङ्॰] १. कार्यालयका महत्त्वपूर्ण कागजपत्र सुरक्षित राखिने बाक्लो वा कडा एक प्रकारको जिल्द । २. सिलसिला मिलाएर राखिएका कागतपत्रहरूको समूह; मिसिल । ~ निर्देशिका— ना॰ कुन फाइल कहाँ र कुन नम्बरमा छ भनी थाहा पाइने अनुक्रमपुस्तिका । ~ पुस्तिका— ना॰ कागतपत्र वा मिसिल आदि राखिने जिल्ददार फाइल ।

फाउ१— ना॰ [प्रा॰ फाइ] १. चीजबीज किनेपछि सित्तैँ मागेर लिइने थप वस्तु; फोसा; तासा । २. वृद्धि; थप ।

फाउ२— ना॰ [रू फागु] १. फागु वा होलीसम्बन्धी गीत, नाच आदि । २. फागु, फाग ।

फाउनु— स॰ क्रि॰ [सं॰ फणि] १. पानीमा पीठो आदि वस्तु हालेर हातले बेसरी हल्लाउनु वा हुँडल्नु; फेट्नु । २. लस्सा आउने गरी चलाउनु; घोल्नु । फाउन्टेन पेन— ना॰ [अङ्॰] पाइपमा मसी भरिने, निप, जिब्री आदि भएको कलम; फौन्टेन; फुन्टिन ।

फाकट— ना॰ जङ्गलबाहिरको पर्ती मैदान; समतल भूमि ।

फाकन— ना॰ [नेवा॰ फकँ] कर्कलो । > फाकने— वि॰ १. कर्कलो वा जलुको आदि उसिनेर खाने । २. होसै नराखी भएभरको कुरा गर्ने । ना॰ ३. त्यस्तो खाने मानिसलाई हियाएर भनिने शब्द ।

फाकफुक— ना॰ [(बि॰) फुक्] धामी, झाँक्री आदिले भूतप्रेत आदिको बाधा हटाउन गर्ने तन्त्रमन्त्र आदिको प्रयोग; झारफुक; फुकफाक । > फाकफुके— वि॰ फाकफुक गर्ने; झारफुके; झारफुक गर्ने (व्यक्ति॰ ।

फाग— ना॰ [रू फागु] १. फागु । २. नारीहरूले उत्सवपर्वमा गाउने मङ्गल–गीत ।

फागु— ना॰ [रू फागुने १. फागुन शुक्ल अष्टमीदेखि पूर्णिमासम्म परस्परमा रब, अबिर आदि हाल्ने र नाच्ने, गाउने तथा प्रीतिभोज आदि गरी रमाइलो मनाइने उत्सव; होली । २. त्यस अवसरमा गाइने गीत; फाउ । ३. सल्लाका फूलको पहेँलो भाग ।

फागुन— ना॰ [सं॰ फाल्गुने वर्षको एघारौँ महिना; फाल्गुन । फागुने— वि॰ १. फागुनसम्बन्धी; फागुनको । २. बेकम्मा; रद्दी; अश्लील ।

फाबफुब— क्रि॰वि॰ [अ॰ मू॰ (बि॰)फुबे १. कुनै सग्लो मालसामानको सबैजसो अवयव छुट्टिएर अलग हुने गरी; फाङ्ल्याबफुङ्लुब । २. कुनै वस्तु काम नलाग्ने गरी भत्कने, भत्काउने वा बिग्रने, बिगार्ने पारेर । ना॰ ३. त्यसरी छुट्टिने, बेग्लिने, भत्किने, बिग्रने आदि चाल । श्र फाङ्बफुङ्ब/फाङ्लाबफुङ्लुब— क्रि॰ वि॰ फाबफुब ।

फाजिल— वि॰ [अ॰ फाजिले १. आवश्यकताभन्दा धेरै; चहिनेभन्दा बेसी । २. त्यसरी हिसाबमा बढेको वा खर्च बच्न गएको (रकम॰; अवशिष्ट; अतिरिक्त । ~ बाँकी— ना॰ लेनदेनसम्बन्धी हरहिसाबमा लिन वा दिन बाँकी रहेको रकम ।

फाट्–नु— अ॰ क्रि॰ [सं॰ स्फाटन+नु] १. जमिन, घरको गारो आदि धाँजा पर्नु वा फाट्नु; चिरा पर्नु वा चिरिनु । २. लुगाफाटो आदि थोत्रो पुरानो हुनु; च्यातिनु, धस्कनु वा खिइनु । ३. टुक्रा– टुक्रा हुनु; च्याथ्लो हुनु रू ४. अलग हुनु; छुट्टिनु । ५. झोल र छोक्रा छुट्टिनु । ६. दुई थरीको मत वा मन नमिल्नु; राय बाझ्नु । ७. शत्रुता हुनु; अरिष्ट पर्नु ।

फाटका— [हि॰] नियत समयमा कुनै वस्तुको दर, माग बढ्ने विचारअनुसार वस्तुको मूल्य निर्धारित गरी सोही मूल्यमा आँटेर गरिने खरिदबिक्रीको अठोट; सोअनुसार बढी मुनाफा वा लाभको आशाले गरिने जोखिमी कारोबार ।

फाटफुट— वि॰ [फाट्+फुट, सं॰ स्फाटने १. चानचुन; धेरथोर; थोरथोरै । क्रि॰ वि॰ २. एउटा–दुइटा मात्र देखा पर्ने गरी; कतैकतै; फाट्टफुट्ट । > फाटफुटे— वि॰ १. चानचुने; सानोतिनो । २. अपूर्ण; अपूरो; अधूरो । ३. फुटकर; खुद्रा ।

फाटिनु— अ॰ क्रि॰ [फाट्+इ+नु] धाँदो परिनु; चिरा परिनु ।

फाटो— ना॰ [फाट्+ओ] १. परस्परमा हुने मनको बेमेल; फुट । २. राय बाझ्ने काम; मतभेद । ३. शत्रुता; वैमनस्य ।

फाट्टफुट्ट— क्रि॰ वि॰ [रू फाटफुटे १. एउटादुइटा गर्दै सबै आउने, उठ्ने वा निस्कने गरी । २. एकएक गरी सिद्ध्याउने किसिमले । ३. पातलोपातलो चालमा देखिने वा हुने गरेर ।

फाणित— ना॰ [सं॰] चासनी; पाग; सिर्का ।

फातफुत्त— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फ्यात्त+फुत्त] १. दबदबे वा लेदो पदार्थ एकै चोटि खस्ने वा खस्दा शब्द आउने गरी । २. पेटमा भएको मल एकै चोटि साफ हुने गरी निस्केर; खातखुत्त ।

फाद— ना॰ [रू फन्दो हे॰ फाँद (बन्धन॰ ।

फानस/फानुस— ना॰ [फा॰ फानूसे काँचका वा अन्य धातुका कमलपत्र वा गिलासजस्ता वस्तु एउटै डन्डीमा जडिएको, बत्ती बाल्ने विशेष साधन; पानस ।

फान्नु— ना॰ तेल पेल्ने क्रममा चौथो पटक पेलिएको पिना ।

फाप्–नु— अ॰ क्रि॰ [प्रा॰ फाव्वीह, सं॰ स्फायने आफू लागेको काम–कुरामा विघ्नवाधा वा पीरपिराउ नभएको हुनु; फलिफाप हुनु; फाप हुनु । > फाप— ना॰ १. पीरबाधा, दुःख आदि नहुने स्थिति; फाप्ने काम । वि॰ २. फापेको वा फाप्ने; छुकी; शुभ । ३. सबै कुरा राम्रो हुँदै गएको; अनुवmूल लाभ भएको ।

फाप— वि॰ अफापको उल्टो; शुभ; फाप्ने ।

फापर— ना॰ १. पानपाते छाँटका पातला केही लाम्चा परेका पात, प्याजी रबका फूल, तीनकुने वा तीनधारे दाना र राता डाँठ हुने एक जातको सानो बोट । २.त्यसैको तीनकुने वा तीनधारे परेको, कालो बोक्रा र सेतो गुदी हुने फल वा गेडा । —

चरी— ना॰ फापरबारीमा चर्ने वा फापर खान मन पराउने, टाउकामा पङ्खाजस्तै सिउर भएको, भँगेरोभन्दा केही सानो, लाम्चो र कालो, सेतो रब हुने, रूपी चराका छाँटको चरो ।

फापिनु— अ॰ क्रि॰ [फाप्+इ+नु] फाप होइनु ।

फाप्रे— वि॰ [फापर+ए] १. फापरका भरमा जीवननिर्वाह गर्ने; फापर मात्र खाने स्थितिमा परेको । २. कोर्काली; काँठे; असभ्य । — चरो— ना॰ फापरचरी ।

फाम— ना॰ १. दूध, दही, मोही आदि राख्ने भाँडो; काठको गबुवा; काठे ढुङ्ग्रो । २. सरकारी छाप एवं नम्बर भएको, अन्न भर्ने पाथी ।

फायदा— ना॰हे॰ फाइदा ।

फायर— ना॰ [अ॰] पिस्तोल, बन्दुक, तोप आदि पड्काउने वा गोली हान्ने काम; गोलीचलाइ ।

फार्–नु— स॰ क्रि॰ [सं॰ स्फट्] १. कुनै सिङ्गो वस्तु (कपडा आदि॰ चिरेर दुई टुक्रा पार्नु; चिरा पार्नु; च्यात्नु; छुट्ट्याउनु । २. धस्काउनु; फटाउनु; रद्दी तुल्याउनु ।

फारक/फारख— ना॰ [अ॰ फारिगे १. आफूले बुझाउनुपर्ने बही बुझाइसकेपछि रकमीले पाउने छुटकारा; रकमकलमबाट हुने छुट्टी वा निस्साका रूपमा दिइने त्यस्तो कागत । २. कामकाजबाट पाइएको छुट्टी; फुर्सत; अवकाश । > फारकती/फारखत/

फारखती— ना॰ सम्बन्धित व्यक्तिका जिम्मामा रहेका सबै नगदी वा जिन्सी बुझेर लिई प्रमाणका रूपमा लेखिदिने कागज; हिसाबकिताबसम्बन्धी बही बुझाइसकेपछि बुझ्ने अड्डाले रकमीलाई लेखिदिने कागज ।

फारधर्ती— ना॰ [फाट्+धर्ती] धर्ती फारिनुजत्तिकै ठूलो सङ्कट; विषम अवस्था ।

फारफेर— ना॰ [फार्+फेरे यताको उता; उताको यता पार्ने काम; सारफेर; फेरफार ।

फारफोर— ना॰ [फार्+फोर्] फार्ने र फोर्ने काम; छुट्ट्याई, काटी चोक्ट्याउने काम; फोरफार ।

फारस— ना॰ [फा॰ फार्स < सं॰ पादस्थे अफगानिस्थानको पश्चिमपट्टि रहेको एक देश; वर्तमान इरान । > फारसी— वि॰ १. फारस देशको; फारससम्बन्धी । २. त्यसै देशको भाषा; फार्सी ।

फारा१— ना॰ खाने चून बनाउने काममा प्रयोग गरिने कडा खालको फग्ल्याँटे सिपी ।

फारा२— [सं॰ फाले ना॰ योनिको डिल; भगोष्ठ ।

फाराम— ना॰ [अङ्॰ फर्मे १. आवश्यक रूपमा एकरूपता ल्याउने दृष्टिले निर्धारित ढाँचामा तयार पारिएको आवेदनपत्र, रसिद आदिको नमुना वा ढाँचा । २. प्रार्थी वा निवेदकले भर्नुपर्ने मुख्यमुख्य वा व्यक्तिसम्बन्धित कुरा छाडेर अन्य कुरा लेखिएको पत्र ।

फारिनु— क॰ क्रि॰ [फार्+इ+नु] फार्ने काम गरिनु ।

फारु— ना॰ [रू फारो] मितव्ययिता; फारो । — तिनु— ना॰ फारोतिनो ।

फारो— ना॰ [सं॰ स्फारे थोरै पैसा वा सीमित वस्तुले आवश्यक तथा बढी काम चलाउने किफायती काइदा; कम खर्च; मितव्ययिता; फारु । — तिनो— ना॰ परिमित वस्तु वा थोरै खर्चले भ्याउने काम; फारो गर्ने कामकाइदा; जोगारका साथ पुथ्याएर गरिने खर्चबर्च ।

फार्छे— ना॰ [रू फार्से] हे॰ फार्से । ~ पत्र— ना॰ फार्सेपत्र; राजीनामा ।

फार्दिब— ना॰ [अङ्॰] सबैभन्दा सानो ब्रिटिस मुद्रा ।

फार्म— ना॰ [अङ्॰] १. योजनाबद्ध रूपमा बालीनाली, फलफूल, तरकारी आदि लगाइएको भूमि; खेत । २. त्यसरी नै निश्चित रूपमा वस्तुपालन वा अन्य कुनै व्यवसाय चलाइएको खास ठाउँ वा कार्यस्थान । (कृषि फार्म, बागवानी फार्म, भेडापालन फार्म इ॰) ।

फार्से— ना॰ [अ॰ फारिगे १. लेनदेनसम्बन्धी व्यवहारको छिनाफाना; फर्स्योट । २. बिर्ता जग्गाको खरिदबिक्री आदिको टुङ्गो; सुक्रीबिक्री । ~ पत्र— ना॰ बिर्ता जग्गाको बेचबिखन गर्दा राजीनामाका बेहोराले हकदाबी छाडिदिने गरी लेखिदिएको कागज; राजीनामा ।

फाल्–नु— स॰ क्रि॰ [सं॰ स्फाल+नु] १. कुनै वस्तु आफूतिरबाट अर्कातिर फ्याँक्नु; मिल्काउनु । २. हुर्थ्याउनु; हुत्त्याउनु । ३. नलिनु; त्याग्नु ।

फाल१— ना॰ [सं॰] हलाका टुँडामा जोडिने तीखो फलामे साधन; फाली ।

फाल२— ना॰ [सं॰ आस्फाले १. फाल्ने वा आफल्ने काम । २. विशेष काम सम्पन्न गर्नका निम्ति मिल्ने अवसर; मौका; अनुवmूलता । ३. लामो फट्को । ४. अग्ला ठाउँबाट उफ्रेर तलतिर झर्ने काम; हामफलाइ । ~ हनाइ/हलाइ— ना॰ फाल हाल्ने क्रिया वा प्रक्रिया । ~ हानाहान— ना॰ पालैपालोसित फाल हाल्ने काम । ~ हानी— ना॰ केही अग्ला ठाउँबाट फाल हाल्ने गरी खेलिने केटाकेटीको एक खेल । ~ हान्नु/हाल्नु— अ॰ क्रि॰ माथिबाट उफ्रेर तलतिर झर्नु; हाम्फाल्नु; फाल हाल्नु ।

फालाफाल— ना॰ [फाल्+आ+फाल्] १. कुनै वस्तु परस्परमा यताउति फाल्ने वा मिल्क्याउने काम; फ्याँकाफ्याँक । २. चाहिएभन्दा धेरै भएर गरिने मिल्कामिल्की; आफलताफल । ३. बेथितिसँग फाल्ने वा हुत्त्याउने स्थिति ।

फालिनु— क॰ क्रि॰ [फाल्+इ+नु] फाल्ने काम गरिनु; आफलिनु ।

फाली१— ना॰ गाई–भैँसी दुहुँदा लात्ती नचलाउने वा नउफ्रिने पार्न पछाडिको खुट्टो बाँध्ने डोरी; छाँद; फाले ।

फाली२— ना॰ [फाल+ई] १. हलाका टुप्पापट्टि जडिने फलामको तीखो अवयव; फाल । २. रन्दामा लगाएर ताछ्ने धारिलो वस्तु । ~ घर— ना॰ हलाका टुँडामा फाली अड्याउन खोपेर बनाइएको ठाउँ ।

फाले— ना॰ [सं॰ स्फाले घोडा वा भैँसीका अगाडि वा पछाडिका खुट्टा बाँध्ने डोरी; छाँद; फाली । ~ पाथी— ना॰ बालीमा काम लगाउने गरिए तापनि फाली कमाएर ल्याएबापत मङ्सिरमा दिइने एक पाथी अन्न ।

फाल्गुन— ना॰ [सं॰] सौरमानअनुसार वर्षको एघारौँ महिना; माघ र चैतका बीचको महिना; फागुन । > फाल्गुनी— ना॰ १. फाल्गुन शुक्ल पूर्णिमा; फागुपूर्णिमा । २. पूर्वाफाल्गुनी वा उत्तराफाल्गुनी नक्षत्र ।

फाल्टु/फाल्तु— वि॰ [पोर्तु॰ फाल्टो] १. नचाहिँदो; अनावश्यक । २. आवश्यक काम टरेर उभ्रेको । ३. रद्दी; बेकम्मा । ४. चानचुने; खुद्रा; फुटकर ।

फाल्सा१— ना॰ [फा॰ काल्से ठूलठूला खस्रा पात, पहेँला फूल र भित्र एक वा दुई बीज हुने, काफलको जस्तो स्वाद र पीपलको जस्तो फल फल्ने एक वृक्ष वा सोही वृक्षको फल ।

फाल्सा२/फाल्सो— ना॰ १. जमेको रगतको डल्लो । २. लुगाफाटाको सानोतिनो टुक्रो । फावर गीत— ना॰ [ता॰ फावर+ सं॰ गीते दैनिक जीवनको रामरउस र मायापिर्ती लगाउने सम्बन्धमा गाइने, तामाब जातिमा प्रचलित एक लोकगीत ।

फावा— ना॰ [रू फाउ] फाउ; फागु । फास न फुस/फासफुस— ना॰ [(बि॰) फुस्सो १. काम नलाग्ने वा महत्त्वहीन भई कुनै वस्तु त्यसै बिलाउने वा हराउने काम; फास्स न फुस्स । २. बन्द हावा अलिअलि गरेर फुस्कने प्रक्रिया । श्र फासफुसे— वि॰ १. विनाप्रयोजनको; विशेष महत्त्व नभएको । २. हावा फुस्कने खालको । ३. महत्त्व नभएको ।

फासलाबफुसलुब— ना॰ [अ॰ मू॰ (बि॰) फुसलुबे १. अलमलमा पारेर झुक्याउने काम । २. फकाउने काम ।

फासिज्म— ना॰ [अङ्॰] १. प्रभुसत्ता कुनै निरङ्कुश शासकमा केन्द्रित हुने एक शासनव्यवस्था; अधिनायकवाद; तानाशाही । २. मुसोलिनीका समयको इटालीमा प्रचलित त्यस प्रकारको कट्टर राष्ट्रवादी शासनव्यवस्था ।

फासिस्ट— वि॰ [अङ्॰] १. फासिज्मका सिद्धान्तलाई मान्ने । २. सम्पूर्ण अधिकार आफ्ना हातमा लिएर निरङ्कुशताको विरोध गर्नेहरूको निर्दयतापूर्वक दमन गर्ने; अधिनायकवादी । ना॰ ३. फासिज्मका सिद्धान्तलाई आधार मानेर बनेको इटालीको एक राजनीतिक दलका सदस्य ।

फास्टो— ना॰ [सं॰ स्पृष्टे १. छोइपासो । २. नचाहिँदो झमेला; झन्झट ।

फाहा— ना॰ [फो १. शोभाका निम्ति अत्तरका सिन्कामा फूलका आकृतिमा बेरिने, विभिन्न रबको कपासको डल्लो । २. पाउडर आदि घस्ने भुवा । ३. मुखमा घस्ने पाउडर । ४. गहनामा हीरा, माणिक आदिलाई चम्किलो पार्न जडिने वस्तु वा त्यसरी चम्किलो पार्ने काम ।

फिँज— ना॰ [सं॰ फेने पानीका ससाना थोपा वा फोकाहरूको समुदाय; पानीमा साबुन, सोडा आदि पर्दा निस्कने गाज ।

फिँज्–नु— स॰ क्रि॰ [सं॰ प्रसृ] १. खुम्चिएको वा सोहोरिएर थुप्रिएको वस्तुलाई तन्काएर पाँज्नु । २. नाउँ, कीर्ति, खबर वा पत्रपत्रिका आदिको व्यापक प्रचार गर्नु । ३. फैलाउनु; फिजाउनु । श्र फिँजाइ— ना॰ फिँज्ने वा फिँजाउने क्रियाप्रक्रिया । फिँजाइनु— क॰ क्रि॰ फिँजिने पारिनु; फैलाइनु । फिँजाउनु— प्रे॰ क्रि॰ १. फिँज्ने पार्नु; फैलाउनु । स॰ क्रि॰ २. फिँज्नु; प्रचार गर्नु ।

फिँजिनु— अ॰ क्रि॰ फिँजिने होइनु; फैलिनु । फिई डिप्पी डेस— ना॰ [अङ्॰] विश्वप्रसिद्ध पहिलो हुलाकी; फारसी र एथेनियनबीच भएको इ॰ पू॰ ४९॰ तिरका लडाइँमा आफ्ना पक्षको विजयसन्देश बोकी दौडेर जाँदाजाँदै नगरबारमा पुग्नासाथ मर्ने इमान्दार एथेनियन सन्देशवाहक ।

फिक— ना॰ [रू पिके पान, खैनी, सुर्ती आदि खाएर थुकिने थुक; पिक । — दानी— ना॰ थुक्ने भाँडो ।

फिकदार— ना॰ [फिक+दार] राजाको फिकदानी साफ गर्ने आदि काम गर्ने नोकर । ~ बिर्ता— ना॰ राजाको सेवा गर्ने फिकदार वा नोकरहरूलाई बकस भएको बिर्ता जग्गा ।

फिका/फिक्का— वि॰ [प्रा॰ अपिक्को १. स्वाद नपुगेको वा नभएको; खल्लो । २. उज्जर वा चहकिलो नभएको; हल्का (रब) । ३. मधुरो; मलिन; अँध्यारो (मुख आदि) । ४. कम महत्त्वको; त्यति उपयोगी नभएको । ५. खिन्न; दिग्दार । ~ चिया— ना॰ दूध वा चिनी नहालेको, नपुगेको अथवा चियाको रब कम्ती भएको चिया ।

फिक्री— ना॰ [अ॰ फिक्रे १. कुनै विषयप्रति भएको चिन्ता; सुर्ता । २. त्यस्तो विषयप्रतिको चासो; वास्ता; पर्वाह ।

फिट्–नु— स॰ क्रि॰ [प्रा॰ फेड्+नु] १. पग्लने वा घोलिने वस्तु पन्यालो पदार्थमा मिलाउनका निम्ति घुमाई–घुमाई हल्लाउनु; हुँडल्नु; फेट्नु । २. तास, गन्जिफा आदिका चाबका चक्कीलाई तलमाथि पार्नु; तलास्नु ।

फिट— ना॰ [अङ्॰] १. फुटको बहुवचन; फीट । २. फुट ।

फिटकीरी— ना॰ कुनै सेता गेडा फ्याँक्ने र ती खोजेर ल्याउँदा खोस्न आउनेबाट बच्दै बूढी माउलाई दिने एक खेल ।

फिटन— ना॰हे॰ फिटिन ।

फिटर— ना॰ [अङ्॰] यन्त्र वा मिसिनका विभिन्न पुर्जा जडान गर्ने व्यक्ति ।

फिटाइ— ना॰ [रू फिट्(+आइ॰] फिट्ने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] फिटाइनु— क॰ क्रि॰ फिट्न लाइनु; फिट्ने पारिनु; फेटाइनु । फिटाउनु— प्रे॰ क्रि॰ फिट्न लाउनु; फिट्ने पार्नु; फेटाउनु ।

फिटिन— ना॰ [अङ्॰] एक वा दुई घोडाले तान्ने टपवाला खुला र हल्का किसिमको चारपाङ्ग्रे बग्गी; फिटन ।

फिटिनु— क॰ क्रि॰ [फिट्+इ+नु] फिट्ने काम गरिनु ।

फिट्किरी— ना॰ हे॰ फट्किरी ।

फिट्टा— वि॰ [रू फुट्टो जहान–परिवार नभएको; फुट्टा; फुट्टो; ठिङ्गो; एक्लो । > फिट्टे— वि॰ फिट्टा ।

फिड— ना॰ [अङ्॰] उन्नत जातका कुखुरालाई खुवाउन प्रयोग गरिने चारो । फिडर प्यानल— ना॰ [अङ्॰] ट्रलीलाइनलाई विद्युत्शक्ति पूर्ति गर्ने एकाइ । फितलो– वि॰ [प्रा॰ फिट्टे १. दथ्हो नभएको; लुलो; दुर्बल । २. निर्धो; शिथिल; कमजोर ।

फितिक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फितिक्+क] १. गिलो वस्तु थोरै खस्ने गरी; फतक्क । २. कुनै वस्तु गलेर खोले हुने किसिमले ।

फित्कौली— ना॰ [अ॰ मू॰ फुत्+क+औली] १. सानातिना ढुङ्गा, मट्याङ्ग्रा आदि हान्ने गुलेलीसरहको बाँसको कप्टेरो । २. फित्कौली हानेझैँ गरी खेलिने बालकहरूको एक खेल ।

फित्तफीँ— ना॰ [अ॰ मू॰ फित्+त+फीँ] काइँयोका जस्ता लाम्चिला पात हुने एक किसिमको बोट; फलाँट । (केटाकेटीहरू यसको पात बेरेर बजाउने गर्छन्॰ ।

फित्ता— ना॰ [पोर्तु॰ फितो चौडाइ कम भएको कपडा वा नाइलन आदिको लामो पट्टी; जुत्ता कस्ने डोरी । — वाल— वि॰ फित्ता कस्ने खालको; फित्ता लगाएको वा फित्ता बाँधिने (जुत्ता॰ ।

फित्ते— वि॰ [फित्ता+ए] फित्ताजस्तो; फित्ताको । ~ जुका— ना॰ फित्ताजस्तै लामो तर टाउको सानो हुने, पुच्छरतिर ठूलो हुँदै गएको, जीउ थुप्रै खण्डमा विभाजित भएको र सो टुक्रिँदा अरू आफूजस्तै कीरा तयार गर्न सक्ने परजीवी जुको ।

फिनाइल— ना॰हे॰ फिनेल ।

फिनी— ना॰ [प्रा॰ फीणियो १. नचिरेको पन्जाफीजस्तो एक प्रकारको बाटुलो रोटी । २. तृणासन ।

फिनेल— ना॰ [अङ्॰ फिनोएले विषालु कीटाणुहरू नाश गर्ने, उत्कट गन्ध भएको एक प्रकारको औषधी; कीटनाशक दबाईविशेष; फिनाइल ।

फिपी— ना॰ बेत, बाँस आदिका चोयाले बुनेको, एक प्रकारको बिर्कोवाल भाँडो; चोयाको डिब्बा ।

फियो— ना॰ [सं॰ प्लीहो शरीरमा पेटभित्र पाकस्थलीसँगै बायाँतर्फ हुने एक अवयव ।

फिर्–नु— अ॰ क्रि॰ [प्रा॰ फेरण+नु] १. गएको व्यक्ति वा पठाइएको वस्तु फिर्ता आउनु; फर्कनु । २. भइरहेको स्थितिमा परिवर्तन आउनु; सो स्थिति उल्टनु; बदलिनु । ३. घुमफिर गर्नु; डुल्नु । ४. मलमूत्रादि त्याग गर्नु रू

फिरङ्ग— ना॰ [सं॰] १. युरोप महादेश । २. गर्मीले वा वेश्यासँगका समागमबाट गुप्ताङ्गमा हुने एक रोग; भिरङ्गी । > फिरङ्गी— ना॰ १. फिरङ्ग महादेशको निवासी; अङ्ग्रेज; गोरा; युरोपियन । २. फिरङ्ग रोग लागेको व्यक्ति ।

फिरन्ता— वि॰ [फिर्+अन्तो १. स्थायी रूपले एकै ठाउँमा घरबार गरेर नबसी घुमीघुमी हिँड्ने; डुलुवा । ना॰ २. परदेशी; यात्री; घुमन्ता व्यक्ति । ३. जोगी; सन्न्यासी । > फिरन्ते— वि॰ फिरन्ता ।

फिरफिर— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फिर्+अ॰ (बि॰)] १. कागत, कपडा, पात आदि हावामा हलुको किसिमबाट हल्लने गरी; फरफर । २. फिरफिर गर्दै उड्ने पुतली जस्तो एक जातको कीरो । ३. मन्द गतिले हावा चलिरहेर; सिरसिर । >

फिरफिरती/फिरफिरी— क्रि॰ वि॰ अझ छिटो फिरफिर हुने गरी । फिरफिरे— वि॰ १. हावामा हलुको तबरले हल्लने वा चल्ने । ना॰ २. हावाका वेगले घुम्ने कागत, पात, टिन आदिको पङ्खाका आकारको खेलौना । ४. लामाले असिना, पानी, हुरी आदि रोक्नका निम्ति ठाउँठाउँमा गाड्ने बाँसको पुतली । ५. ससाना चुच्चे पात हुने एक जातको बोट । ६. अग्लो चौडा भाला आकारका पात हुने, दाँती परेका किनारा हुने, तल्लो भाग सेतो रौँले ढाकिएको, पहेँलो फूल फुल्ने बोटविशेष ।

फिराइ— ना॰ [रू फिर्(+आइ॰] फिर्ने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] फिराइनु— क॰ क्रि॰ १. फिर्न लाइनु; डुलाइनु; घुमाइनु । २. फर्काइनु । फिराउनु— प्रे॰ क्रि॰ १. फिर्न लाउनु, डुलाउनु; घुमाउनु । २. फर्कन लाउनु । स॰ क्रि॰ ३. फिँजाउनु; फैलाउनु ।

फिराद— ना॰ [फा॰ फरियदो सम्बन्धित अदालत वा अधिकारीका समक्ष न्याय पाउन गरिने प्रार्थना; नालिस । ~ पत्र— ना॰ कानुनी कारबाईका निम्ति मर्का परेको कुरा लेखी वादी भएर अदालतमा दिइएको रीतपूर्वकको कागज; नालिसपत्र; इजहार ।

फिरादी— वि॰ [फिराद+ई] फिराद गर्ने, नालिसवाला; उजुरबाजुर गर्ने । ~ पत्र— ना॰ फिरादपत्र ।

फिरिनु— अ॰ क्रि॰ [फिर्+इ+नु] १. फिर्ता आइनु; फर्किनु । २. डुलिनु; घुमिनु ।

फिरिस्त— ना॰ [अ॰ फहरिस्ते सम्बन्धित विषयवस्तु वा व्यक्तिहरूको नामावली, विवरण, फाँट आदि क्रमिक रूपमा अङ्कित गरिएको पुस्तिका वा पत्र; तालिका; सूचीपत्र ।

फिरोजा— ना॰ [फा॰ फिरोजे हरियोहरियो पाराको नीलो रब हुने एक किसिमको बहुमूल्य रत्न; यूँ ।

फिरौती— ना॰ [फिर्+औती] अपहरित व्यक्ति वा वस्तु फिर्ता गर्नुपर्दा माग गरिने रकम; त्यस्तो कुनै सर्त ।

फिर्क–नु— अ॰ क्रि॰ [रू फर्कनु] फर्कनु; फिर्नु । > फिर्काइ— ना॰ फिर्कने क्रिया वा प्रक्रिया । फिर्काइनु— क॰ क्रि॰ फिर्कन लाइनु; फर्काइनु । फिर्काउनु— प्रे॰ क्रि॰ फिर्कन लाउनु; फर्काउनु ।

फिर्किनु— अ॰ क्रि॰ फिर्कने होइनु; फर्किनु ।

फिर्के— ना॰ [फिर्क+ए] १. घट्टको पुतली । २. दाल घोट्नका निम्ति बिँडमा ठोकेर वा गाँसेर बनाइएको काठ वा फलामको मधानीजस्तो चारचोसे साधन ।

फिर्ता— ना॰ [फिर्+तो फर्कने वा फर्काउने काम; फिर्ती; फिराइ ।

फिर्ती— वि॰ [फिर्ता+ई] फिर्ता आउने; फर्कने । ~ चिठी— ना॰ पाउने व्यक्तिको पत्तो नलागेर फेरि पठाउने व्यक्तिकै हातमा फर्किएर आएको चिठी । ~ चिठी केन्द्र— ना॰ पाउने व्यक्ति वा ठेगानाका गडबडीले टुङ्गो लाग्न नसकेका चिठीपत्रसम्बन्धी काम गर्ने हुलाककार्यालय । ~ डाँक— ना॰ तत्काल फर्कने डाँक वा चिठीपत्र । ~ रसिद— ना॰ रजिस्टरी आदि पठाइएको वस्तु सम्बन्धित व्यक्ति वा संस्थाले बुझेको प्रमाणस्वरूप फर्किएर आउने रसिद; पहुँच; प्राप्तिस्वीकार । ~ सवारी— ना॰ कुनै यात्राबाट फर्किने काम ।

फिर्र— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फिर्+र] कागत, कपडा, पात आदि हलुको हावामा हल्लने गरी ।

फिलखाना— ना॰ [फा॰ फीलखाने हात्ती बाँध्ने ठाउँ; हस्तिशाला; हात्तीसार ।

फिलफिल— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फिल्+अ॰ (बि॰)] सानो र पातलो वस्तु हावामा हल्लने गरी । > फिलफिलती/फिलफिली— क्रि॰ वि॰ फिलफिल । फिलफिले— वि॰ १. हलुको किसिमबाट हल्लने । २. चिप्लो परेको ।

फिलवान— ना॰ [फा॰ फीलवाने माहुते ।

फिलाटिलिस्ट— वि॰ [अङ्॰] १. हुलाक–टिकटहरूको सङ्कलन गर्ने; टिकट–सङ्कलक । ना॰ २. फिलाटेलीसँग सम्बन्धित व्यक्ति । श्र फिलाटेलिक— ना॰ हुलाकटिकटको सङ्कलनसम्बन्धी काम; टिकटहरूको सङ्ग्रह गर्ने क्रिया । फिलाटेली— ना॰ हुलाकटिकटको सङ्कलन; टिकटसङ्कलन गर्ने काम ।

फिलिङ्गी— वि॰ [सं॰ फिरङ्गी] आँखा तथा कपाल कैलो र जीउ गोरो भएकी; कैली, गोरी (स्त्री॰; मीम ।

फिलिङ्गे— ना॰ [फिलिङ्गो+ए] फिलिङ्गो भएको; फिलुङ्गे । ~

बाँस— ना॰ एक जातको बाँस ।

फिलिङ्गो— ना॰ [सं॰ स्फुलिङ्गे काठ वा दाउरा बलेको झर्झराउँदो आगो; बल्दो अँगार वा कोइला ।

फिलुङ्गे— ना॰ [फिलुङ्गो+ए] १. हरिया पातमा अरू रबका थोप्लाथोप्ली हुने एक प्रकारको झार । २. कमला र खोक्रा डाँठ हुने, पहेँलो फूल फुल्ने र सयपत्री फूलका जस्ता बीज हुने तथा त्यसको तेल पेलिने, कुटेर वा धूलो पारेर अचारसमेत खान हुने बाली । ~ झार— ना॰ फिलुङ्गे । ~ फुल— ना॰ फिलुङ्गेका जस्ता पातला पत्र भएका फूल फुल्ने एक जातको फूल ।

फिलो— ना॰ [सं॰ स्फिके १. चाकका दुईतिरका चक्का वा मांसपिण्ड । २. खुट्टाका पछाडिपट्टि जोर्नीमा रहेका भुक्क उठेका दुईतिरका भाग; पुट्ठा ।

फिल्ड— ना॰ [अङ्॰] १. बालीनाली लगाइने जग्गा; खेत । २. समथर मैदान; चौर । ~ बुक— ना॰ १. जग्गा आदिको नापी गर्न प्रयोगमा ल्याइएको पुस्तिका । २. जग्ग्ााधनी र मोहीले कमाएको जग्गाको विवरण लेखिएको किताब; क्षेत्रीय पुस्तिका । ~ मार्सल— ना॰ फौजी अतिरथी दर्जा ।

फिल्म— ना॰ [अङ्॰] १. फोटो वा छायाचित्र खिच्न रासायनिक प्रक्रियाले बनाइएको सेलोलाइड आदिको लामो पत्र वा पट्टी । २. उक्त प्रकारको पट्टीमा खिचिएको चित्र वा त्यसैको सहायताले देखाइने चलचित्र । ~ क्यान— ना॰ चलचित्रका रिल राख्ने धातुको डब्बा ।

फिस१— ना॰ [अङ्॰ फी] १. शिक्षक, डाक्टर, वकिल आदिलाई दिइने पारिश्रमिक । २. विद्यालय, क्याम्पस आदि संस्थालाई अध्ययन गरेबापत बुझाउनुपर्ने शुल्क । ३. कुनै कामका लागि कार्यालयमा लाग्ने रकम; दस्तुर ।

फिस२— वि॰ [अ॰ मू॰ फिस्+अ(बि॰)] १. अति तुच्छ; फुस्सा । २. ज्यादै थोरै; पितिक्क ।

फिसफिस— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फिस्+अ(बि॰)] १. कुनै वस्तुमा बन्द रहेको हावा अलिअलि गरेर खुस्कने गरी । २. ज्यादै फस्को र कमलो भई हलुकोसँग चुँडिने वा खुस्किने किसिमले । श्र फिसफिसती— क्रि॰ वि॰ फिसफिस; फिसफिसी ।

फिसफिसाउँदो— वि॰ फिसफिस जाने; फिसफिस गर्दो ।

फिसफिसी— क्रि॰ वि॰ फिसफिस । फिसफिसे— वि॰ फिस्सफिस्स जाने, च्यातिने वा चुँडिने ।

फिसिक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फिस् > फिसिक्+क] १. मन नलागी–नलागी र दाँत नदेखाईकनै ओठले मात्र हाँस्ने गरी । २. पातलो र कमलो वस्तु हलुको किसिमले च्यातिएर ।

फिसोल्–नु— स॰ क्रि॰ [सं॰ प्रसरणे १. कसैलाई आलेटाले गरेर काममा अल्झाउनु वा झुलाउनु । २. कुनै काम बन्न वा सप्रन नदिनु । ३. यताउति गरेर टार्नु; फासफुस पार्नु । > फिसोलाइ— ना॰ फिसोल्ने क्रिया वा प्रक्रिया । फिसोलाइनु— क॰ क्रि॰ फिसोल्न लाइनु । फिसोलाउनु— प्रे॰ क्रि॰ फिसोल्न लाउनु ।

फिसोलिनु— क॰ क्रि॰ फिसोल्ने काम गरिनु ।

फिसौटो— ना॰ [फिस+औटो] १. ज्यादै तुच्छ वस्तु । २. ज्यादै थोरै चीजबीज रू

फिस्टी— वि॰ [फिस्टो+इ] १. फिस्टोजस्ती सानी; साथ्है सानी । ना॰ २. भँगेरीभन्दा सानो आकारको एक चरो; फिस्टाको पोथी रूप ।

फिस्टे— वि॰ [फिस्टो+ए] फिस्टोजस्तो सानो; धेरै सानो ।

फिस्टो— ना॰ भँगेरोभन्दा पनि सानो आकारको एक जातको चरो ।

फिस्स— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फिस्+स] सामान्य बल पर्नेबित्तिकै फाट्ने वा च्यातिने भएर; छुनेबित्तिकै चुँडिने वा फुस्किने किसिमले । २. हल्का किसिमले -हाँस्ने क्रिया) । > फिस्सु— वि॰ १. निर्धो खालको र सबैभन्दा पछि परेको; पछिल्लो । २. सबैभन्दा ठगिएको वा हेपिएको । फिस्से— वि॰ १. फिस्सू । ना॰ २. फिस्स च्यातिने वा फुस्किने वस्तु ।

फी१— अव्य॰ जनही; प्रत्येक; अपुङ्गी ।

फी२— ना॰ [अङ्॰] १. शुल्क; मेहनताना; फीस । २. दस्तुर ।

फीँज— ना॰ हे॰ फिँज ।

फीनी— ना॰ हे॰ फिनी ।

फीस— ना॰ [अङ्॰ फी] हे॰ फिस ।

फु— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फू] १. मुख गोलो र सानो पारेर जोडसित सास फ्याँक्ने गरी; त्यसरी फुक्ने किसिमले । ना॰ २. झारफुक; फुकफाक (बालबोलीमा॰ ।

फुँक्–नु— स॰ क्रि॰ [फुँक्क+नु] गाईबस्तुले हान्न खोज्दा वा जुध्नका निम्ति निउँ खोज्दा नाक र मुखबाट 'फूँ' शब्द निकाल्नु । श्र फुँकाइ— ना॰ फुँक्ने क्रिया वा प्रक्रिया । फुँकाइनु— क॰ क्रि॰ फुँक्ने पारिनु । फुँकाउनु— प्रे॰ क्रि॰ 'फुँ' गर्ने पार्नु । फुँकिनु— क॰ क्रि॰ फुँक्ने काम गरिनु ।

फुँक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फुँक्+क] रिसाएका गाईबस्तुले हान्न खोज्दा वा अर्को वस्तुसँग जुध्ने निउँ खोज्दा नाक एवं मुखबाट शब्द निकालेर; फूँ ।

फुँडी— ना॰ [प्रा॰ फुडिअ] चारित्रिक हिसाबबाट पतित आइमाई; पातर; वेश्या; रण्डी ।

फुँडुल्को— ना॰ [प्रा॰ फोड+उल्ल > उल्को] साह्रो ठाउँमा ठोकिँदा निधार, तालु आदिमा उठेको टुटुल्को; फुकुन्डो ।

फुँडो— ना॰ [फुँडी+ओ] चारित्रिक दृष्टिले पतन भएको व्यक्ति; फुँडीसँग सल्केको व्यक्ति; रण्डीबाज ।

फुँदा— ना॰ [सं॰ फुल्ले १. साधारण कुरा पनि राम्रो र प्रभावकारी पार्ने विशेषण । २. नयाँ शब्द बन्दा मूल शब्दका पछाडि गाँसिने शब्दांश; प्रत्यय; परसर्ग । ३. झल्लर ।

फु–नु— स॰ क्रि॰ [फुक्+नु] १. कुनै वस्तुमा परेको बन्धन वा दाम्लाको गाँठो आदि खोल्नु; फुकाउनु; फुकाल्नु; फुस्काउनु । २. बाधा–अड्काउ हटाउनु; छुटकारा दिनु ।

फुआ— ना॰ [हि॰] फुपू ।

फुइँ— ना॰ १. फोस्रो धाक; घमन्ड । २. बतास । > फुइँकी— ना॰ १. वेगसँग आएको हावाको झोक्का; बतासको वेग । २. होहल्ला; चुइँकी । ३. बेफ्वाँकको घमन्ड; अहङ्कार । — फाइँ— ना॰ नचाहिँदो सेखी; मात्राभन्दा बेसी घमन्ड; ताइँफाइँ । — बाज— वि॰ फुस्रो सेखी गर्ने; बेकारको तुजुक देखाउने; धेरै घमन्डी । > फुइँयाँ— ना॰ केही नहुनु वा नभएको स्थिति; तातो न छारो; फुस्सा ।

फुई१— ना॰ [बा॰ बो॰] १. आगो वा पोल्ने वस्तु । २. आगाको पोलाइ ।

फुई२— ना॰ [प्रा॰ फुक्कारे १. कुइराको रूपमा रहेको मसिनु जलकण । २. घाँसपात आदिमा शीत पर्दा देखिने सूक्ष्म जलकण । ३. काठका भाँडाकुँडामा लाग्ने सेतो खुई; ढुसी ।

फुक्–नु१— अ॰ क्रि॰ [फुस्क+नु] १. डोरी, धागो आदिको बन्धन वा गाँठो खुस्कनु; फुस्कनु । २. नियन्त्रणबाट मुक्त हुनु; छुटकारा पाउनु । ३. मात्राभन्दा बढी खर्च गर्नु; सम्पत्ति सक्नु ।

फुक्–नु२— स॰ क्रि॰ [प्रा॰ फुक्क+नु] १. मुख अलिकति खुला पारेर वेगसित सास छोड्नु; फूफू गर्नु । २. सासले कुनै हलुको वस्तु उडाउनु । ३. रोग शान्त गर्न मन्त्र पढेर फूफू गर्नु; झारफुक गर्नु । ४. सासका वेगले आगो बाल्नु वा सल्काउनु । ५. शङ्ख आदि बजाउनु । ६. कानमा गुप्त कुरा गर्नु । ७. होच्याउनु; नचाहिँदो निन्दा गर्नु । ८. आवश्यकभन्दा बढी खर्च गर्नु ।

फुकन्ता— वि॰ [फुक्+अन्तो १. पासो, बन्धन, परतन्त्रता आदिबाट मुक्त भएको; उडन्ता; फुकाहा । २. फुकफाक, तन्त्रमन्त्र आदिबारा लागो पन्साउने; भूतप्रेतबाट भएको बाधाविघ्न हटाउने । श्र फुकन्ते— वि॰ १. फुकन्ता (फुकेको वा मुक्त) । २. फुकन्ता (फुकफाक गर्ने॰ ।

फुकफाक— ना॰ [फुक्+अ (बि॰)] धामी, झाँक्री आदिले लागो वा भूतप्रेतको बाधा हटाउनका निम्ति फुक्ने काम; फाकफुक; झारफुक ।

फुकाइ— ना॰ [रू फुक्(+आइ॰] १. फुक्ने वा फुस्कने–फुस्काउने क्रियाप्रक्रिया । २. फुक्ने क्रिया वा फूफू गर्ने क्रियाप्रक्रिया; फूफूगराइ । ३. धेरै खर्च गर्ने काम । [ > ] फुकाइनु— क॰ क्रि॰ १. फुक्ने, फुस्कने वा फुस्काउने पारिनु । २. फुक्न लाइनु; फूफू गराइनु । ३. धेरै खर्च गर्ने पारिनु । फुकाउनी— १. ना॰ पिसाबथैली; मूत्राशय । २. पाठेघर फर्किएर बाहिर निस्केको, भुक्क उठेको भाग । फुकाउनु— स॰ क्रि॰ १. फुक्न लगाउनु; फूफू गर्न लाउनु । २. धेरै खर्च गराउनु । ३. बाधा–अड्काउ आदि हटाउन लाउनु । ४. धागो, डोरी आदिको गाँठो खोल्नु; बन्धनमुक्त गर्नु । ५. फुस्कने पार्नु; फुस्काउनु । फुकाउरो— वि॰ बेकारमा धेरै खर्च गर्ने स्वभावको; फुकाहा; बहुखर्ची ।

फुकादाम— ना॰ [फू+दाम] एकदाम–मूल्यको चार भागको एक भाग मूल्यका सिक्का ।

फुकाफाल— वि॰ [फुक्का+फाल] १. नियमित आचरण वा अनुशासनमा नरहेको; छाडा । २. स्वतन्त्र; आफूखुसी चल्ने ।

फुकाल्–नु— स॰ क्रि॰ [फुक्+आल+नु] १. बन्धन, गाँठो आदि खोल्नु; फुकाउनु; फुनु । २. जीउमा लगाएका लुगा, गहना आदि खोल्नु; झिक्नु । ३. जडिएको वस्तु खोल्नु; खुस्काउनु । ४. कसैसँग कुनै वस्तु युक्तिपूर्वक ढङ्गले लिनु; फुस्काउनु । >

फुकालाइ— ना॰ फुकाल्ने क्रिया वा प्रक्रिया । फुकालिनु— क॰ क्रि॰ फुकाल्ने काम गरिनु ।

फुकाहा— वि॰ [फुक्+आहो फुक्ने स्वभावको; फुकाउरो ।

फुकिनु— क॰ क्रि॰ [फुक्+इ+नु] १. मुखबाट वेगसित हावा छोडिनु । २. धेरै खर्च गरिनु । ३. फुस्किनु; खुस्किनु ।

फुकी१— ना॰ [नेवा॰] धेरै पुस्ताका दाजुभाइ; बन्धुवर्ग ।

फुकी२— ना॰ मारुनी नाच नाच्ता गाइने एक गीत ।

फुकीढल— वि॰ [फुक्+ई+ढल] फुक्नेबित्तिकै ढल्ने वा लड्ने खालको; ज्यादै दुब्लो ; मरन्च्याँसे ।

फुकुन्डे— वि॰ [फुकुन्डो+ए] फुकुन्डो भएको; फुकुन्डो परेको ।

फुकुन्डो— ना॰ [फुक्+उन्डो] १. शरीरमा रोगवश निस्केको मांसपिण्ड वा पानी आदि भरिएको फोको । २. स्त्रीजातिको पाठेघर फर्किएर निस्केको भुक्क उठेको अंश । ३. बेलुन ।

फुकुवा— वि॰ [फुक्+उवो १. फुक्ने खालको; धेरै खर्च गर्ने; फुकाउरो । २. बन्धन वा नियन्त्रणबाट मुक्त भएको; छुटकारा पाएको । ~ पुर्जी— ना॰ कुनै ठाउँमा आवतजावत गर्ने, कुनै कामका विषयमा लेनदेन गर्ने तथा कुनै स्थानविशेषमा हुनुपर्ने तर कारणवश रोकिएका काम–कुराउपरको बन्देज फुकेको जनाउने पुर्जी ।

फुको— वि॰ [फुक्+ओ] १. कणहरू नजोडिएको; बुकुल्टो; भुरभुरे; फुरफुरे । २. घिउ–तेल आदि चिल्लो नपरेको; पानीले नमुछिएको; सुक्खा; फुस्रो । ३. सितन, तर्कारी आदि नभएको; निस्तो ।

फुकौरो— वि॰ [फुक्+औरो] फुकाउरो ।

फुक्का— वि॰ [फुक्+ओ १. बन्धनबाट मुक्त भएको; फुकेको; बन्धनमुक्त । २. नियन्त्रणबाट छुटकारा पाएको; स्वतन्त्र; स्वाधीन । श्र फुक्की— ना॰ १. केटाकेटीका खेलमा खेल स्थगित राख्ने साङ्केतिक शब्द । (जस्तै— धरीचोट खेलमा भनिने काँकरीफुक्की) । २. फुक्का । फुक्को— वि॰ फुक्का ।

फुक्ल–नु— अ॰ क्रि॰ [फुक्+ल+नु] कुनै वस्तु जोडिएको वा जडिएको ठाउँबाट छुट्टिनु; उखेलिनु; फुस्कनु; खुस्कनु । > फुक्लाइ— ना॰ फुक्लने क्रिया वा प्रक्रिया । फुक्लाइनु— क॰ क्रि॰ फुक्लने पारिनु । फुक्लिनु— अ॰ क्रि॰ उखेलिनु; खुस्किनु ।

फुक्लो— वि॰ [रू फुको] फुको; निस्तो ।

फुब— ना॰ [प्रा॰ फुग्गे भोटो, दौरा, चोलो आदिका फेरमा गाँसिने कपडा ।

फुबो— ना॰ पेटारो ।

फुङ्कार— ना॰ [सं॰] सर्प आदिले वेगले सास छोड्दा निस्कने शब्द; फूत्कार ।

फुङ्ग— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फुङ्+ग] १. चेहरा, रब आदि निस्तेज हुने गरी; फिक्का पर्ने किसिमले; फुङ्ब । २. रूख, पात केही नभई खुला भएर । ३. दबदबती धूलो उड्ने चालमा ।

फुङ्गिन/फुङ्बिन— वि॰ [फुक्+इन] १. धनसम्पत्ति सबै उडाएर तन्नम भएको; गरिब; निर्धन । २. फुकाउरो । > फुङ्गिने/

फुङ्बिने— वि॰ फुङ्गििन ।

फुङ्ब— क्रि॰वि॰ [अ॰मू॰ फुङ्+ब] हे॰ फुङ्ग ।

फुचा— वि॰/ना॰ [फुचो+ओ हे॰ फुच्चो । — फाची/फुची— ना॰ फुच्चाफुच्ची । > फुची— ना॰ फुच्ची ।

फुचुना— ना॰/वि॰ [फुचुनु+ओ हे॰ फुचुनु । — फुचुनी— ना॰ ससाना केटाकेटी; मसिना भुराभुरी । > फुचुनी— ना॰ सानी फुच्ची ।

फुचुनु/फुचुनो— वि॰ [फुच्च+उ+नु/नो] १. साह्रै सानो र होचो; फुच्चो । ना॰ २. सानु फुच्चो वा केटो ।

फुचे— वि॰हे॰ फुच्चो ।

फुचो— ना॰/वि॰हे॰ फुच्चो ।

फुच्चा— वि॰ ['फुच्चो'को ति॰रू॰] १. सानो दकदको; फुच्चो । ना॰ २. सानो बच्चा । — फाच्ची/फुच्ची— ना॰ ससाना केठाकेटी; भुराभुरी । > फुच्ची— ना॰ १. कान्लाका झासझुसमा गुँड लगाउने भँगेराजस्तो एक जातको चरो । २. सानी केटी वा बच्ची ।

फुच्चे— वि॰हे॰ फुच्चो ।

फुच्चो— वि॰ [बच्चो] १. सानो कदको; होचो । ना॰ २. सानो केटो वा बच्चो । ३. होचो वा पुड्को मान्छे ।

फुट्–नु— अ॰ क्रि॰ [सं॰ स्फुटन+नु] १. कुनै सिङ्गो वस्तु टुक्रा पर्नु; टुक्रिनु; टुट्नु । २. चिरा पर्नु; धाँजा फाट्नु; चर्कनु; चिरिनु । ३. पाकेका खटिरा, घाउ आदिका मुखबाट रगत, पीप आदि निक्लनु । ४. मिलेका वस्तु वा व्यक्तिहरू अलग्गिनु; छुट्टिनु । ५. प्वाल पर्नु वा मुख बन्नु; छिद्र हुनु । ६. मेल नहुनु; फाटो पर्नु; छुट्टिनु; फुट हुनु ।

फुट१— ना॰ [अङ्॰] १. लम्बाइ, चौडाइ आदि नाप्ने काममा प्रयोग गरिने बाह्र इन्चको नापो । २. त्यसैबराबरको नाप वा मान; गजका तीन भागमध्ये एक ।

फुट२— ना॰ [सं॰ स्फुटने विरोध, वैमनस्य आदिबाट हुने बेमेल; फाटो ।

फुटकर— वि॰ [सं॰ स्फुट+कर] १. कुनै स्थान, वर्ग वा समूहमा नमिली अलग्गै रहेको; श्रेणी वा हारमा नमिलेको; मूल विषयदेखि बाहिरको (फुटकर कुरो, फुटकर कविता, फुटकर विषय इ॰) । २. फाटफुट; विविध । ३. (व्यापारमा॰ डक्क वा थुप्रै नभएर बेग्लाबेग्लै छुट्ट्याइएको; चानचुन; खुद्रा; खुदरा (माल, पैसा आदि॰ ।

फुटनोट— ना॰ [अङ्॰] १. लेख, पुस्तक वा ग्रन्थका पृष्ठको पुछारमा दिइने टिप्पणी; पादटिप्पणी । २. आफूले लेखेका कुनै कुराका पुष्टिका निमित्त अन्य ग्रन्थबाट लिइएका उद्धरणको सन्दर्भ । फुट काँक्रो— ना॰ काँक्राका जस्ता पात हुने, ससाना पहेँला फूल फुल्ने, काँक्राका झैँ हरिया र लामा फल लाग्ने र पाकेपछि पहेँला हुने, भित्र सेता बियाँ र सेतै गुदी हुने एक जातको नङ्ग्रे लहरो; त्यसैको फल । फुट परस्त— वि॰ एउटै समूह वा दलमा तथा एउटै विचार वा सिद्धान्तमा रहेका व्यक्तिहरूमध्ये केही व्यक्तिहरू अलग भएर वा फुटेर पहिले रहेकै समूह वा सिद्धान्तको विरोधमा उभिने ।

फुटपाथ— ना॰ [अङ्॰] १. राजपथ वा मूल सडकका दुई किनारामा मानिस हिँड्न बनाइएको पेटी । २. मानिस हिँड्ने सडकछेउको गोरेटो ।

फुटप्रेसर— ना॰ [अङ्॰] लुगा सिउने मिसिनको कपडा सार्ने दाँतीका माथिल्लापट्टि रहेको, कपडा थिच्ने अङ्ग वा पुर्जा ।

फुटफाट— ना॰ [फुट+फाट] फुट्ने वा फोरिने काम; टुटफुट ।

फुटबल— ना॰ [अङ्॰] १. गोडाले हानेर खेलिने, छालाले मोहोरिएको, हावा भरिने रबरको ठूलो भकुन्डो । २. सोही भकुन्डो खेलिने एक खेल ।

फुटल— वि॰ [फुट्+अल] फुटेको -चीज वा वस्तु ।

फुटा— ना॰ कपासको बीज वा बियाँ; ज्यापु ।

फुटाइ— ना॰ [रू फुट्(+आइ॰] फुट्ने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] फुटाइ— ना॰ फुटाउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । फुटाइनु— क॰ क्रि॰ फुट्न लाइनु, फुट्ने पारिनु । फुटाउनु— प्रे॰ क्रि॰ १. कुनै सिङ्गो वस्तुलाई टुक्रा पार्नु; टुक्र्याउनु; फोर्नु, फुटाल्नु । स॰ क्रि॰ २. चिरा पार्नु; चर्काउनु; छुट्ट्याउनु; धाँदो वा धाँजो पार्नु । ३. मेल भएकालाई फुट वा बेमेल गराउनु; छुट्ट्याउनु; अलग्ग पार्नु वा अलग्ग्याउनु । फुटानी— ना॰ सामान्य कुरालाई बढाइचढाइ गरेर आफूआफूमा वैमनस्य पार्ने काम; बाझाबाझ ।

फुटाल्–नु— स॰ क्रि॰ [फुट्+आल+नु] फोर्नु; दुई टुक्रा पार्नु । श्र फुटालाइ— ना॰ फुटाल्ने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । फुटालिनु— क॰ क्रि॰ टुक्रा–टुक्रा पारिनु; फोरिनु ।

फुटिनु— क॰ क्रि॰ [फुट्+इ+नु] टुक्रा–टुक्रा होइनु; टुक्राटुक्रा पारिनु; फोरिनु ।

फुटेको— वि॰ [फुट्+एको] टुक्रिएको; टुटेको; चिरिएको । ~ कर्म— ना॰ भाग्य हराएको अवस्था । ~ पैसा— ना॰ साह्रै थोरै द्रव्य; चुनदाम ।

फुट्ट— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फुट्–ट < सं॰ स्फुटे १. कुनै वस्तु, कुरा आदि उछिट्टिने गरेर; भ्यागुतो वा फट्याङ्ग्रा फड्केजस्तै गरी । वि॰ २. क्रम वा शृङ्खलामा नमिलेको; अलग्ग; फुट्टा; भिन्न; छुट्टा । > फुट्टा— वि॰ १. फौज वा जमातबाट भिन्न वा छुट्टै रहेको; अलग; एक्लो; फुट्टो; ठिङ्गो । २. जोडी नभएको; बेजोडी; बिजोडा; बिजोर । ना॰ ३. एक पासामा दुवा र दुई पासामा पोटपोट पर्दा हुने, पासाका खेलको एक दाउ; चार फुट्टीको दाउ; पासाको चौका दाउ ।

फुट्टी— ना॰ [फुट्टा+ई] १. सानो थोप्लो; विन्दु; टिकी । २. पासा, तास आदिमा एक्का, दुवा, तिर्की आदि जनाउने थोप्ला वा टिकी । ३. अति सानो मान वा मात्रा; न्यूनतम परिमाण । क्रि॰ वि॰ ४. एक जात पनि; पटक्क । ~ कौडी— ना॰ केही पनि नहुने स्थिति; अकिञ्चनता । > फुट्टे— वि॰ फुट्टी भएको; फुट्टा परेको । २. अलग्गिएको; छुट्टा बसेको ।

फुट्टो— ना॰ [रू फुट्टो १. समूहमा नरही एक्लो रहेको व्यक्ति वा वस्तु । वि॰ २. एक्लो; छुट्टा; ठिङ्गो । ३. फुटेर निस्केको ।

फुतफुत— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फुत्+अ(बि॰)] १. धमाधम एकएकवटा निस्कने वा पस्ने गरी । २. पालैसित हुत्त्याउँदै वा मिल्काउँदै । > फुतफुती— क्रि॰ वि॰ फुतफुत; फुतुफुतु । फुतुफुतु— क्रि॰ वि॰ १. फुतफुत । २. एक–एक थोपा तप्किएजस्तै गरी खसेर ।

फुत्क–नु— अ॰ क्रि॰ [अ॰ मू॰ फुत्+क+नु] १. एक ठाउँबाट उछिट्टिएर अर्का ठाउँमा पुग्नु; उछिट्टिनु; चिप्लिनु । २. जोडिएको वा टाँसिएको ठाउँबाट कुनै वस्तु एकाएक फुस्कनु वा खुस्कनु । ३. कुनै वस्तुका चेपमा वा दुलामा रहेको वस्तु वेगले निस्कनु; बाहिर निस्कनु । ४. समातिएको व्यक्ति प्रहरीको आँखा छली भाग्नु वा उम्कनु । > फुत्काइ— ना॰ फुत्कने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । फुत्काइनु— क॰ क्रि॰ फुत्कने पारिनु । फुत्काउनु— प्रे॰ क्रि॰ फुत्कन लाउनु; उम्काउनु ।

फुत्कार— ना॰ [सं॰ फूत्कारे १. बस्तुभाउ आदिले साह्रै रिसाएको वेला मुख वा नाकबाट वेगपूर्वक सास निकाल्दा आउने शब्द । २. सर्पले फणा उठाएर सास फेर्दा निस्कने शब्द; फुङ्कार ।

फुत्किनु— अ॰ क्रि॰ [फुत्क+इ+नु] १. फुत्कनु । २. फुत्कने होइनु; उम्किनु ।

फुत्त— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फुत्+त] १. कहीँ कतैबाट अकस्मात् निस्किए वा पसेजस्तो गरी । २. एकाएक निस्कने, फालिने वा मिल्किने गरेर । ३. कतै नछोई फड्कने वा नाघ्ने किसिमले ।

फुत्रुक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फुत्रुक्+क] १. कुनै वस्तु एकाएक खस्ने गरी; खुत्रुक्क । २. हलुका तवरले उफ्रने किसिमले; बुर्लुक्क ।

फुने— ना॰ [नेवा॰ फोने] कसैसँग केही कुरा माग्ने काम; मगनी; याचना ।

फुन्टिन— ना॰ [रू फाउन्टेने मसी भर्ने कलम; फाउन्टेन ।

फुपा— ना॰ [प्रा॰ पुप्फो फुपाजु; फुपाज्यू । > फुपाजु/फुपाज्यू— ना॰ फुपूका पति वा लोग्ने; फुपा ।

फुपाली— ना॰ [फुपू+आली] फुपूको घर; फुपूका पतिको घर ।

फुपू— ना॰ [फुपा+ऊ] बाबुकी दिदी वा बहिनी । — को सराद्ध— वि॰ नगरे पनि हुने काजक्रिया । ~ चार— ना॰ विवाहमा दुलाहा बनेका भदाहाले फुपूदिदीलाई दिने कपडा वा पैसा । ~ चेला— ना॰ फुपूका सन्तान । ~ सासू— ना॰ पत्नीका नातामा पतिकी फुपू र पतिका नातामा पत्नीकी फुपू; ससुराकी दिदी वा बहिनी ।

फुप्फुस— ना॰ [सं॰] फोक्सो ।

फुमडी— ना॰ केही कुरा पनि नहुने स्थिति; अभाव; रिक्तता; शून्यता ।

फुमन्तर— ना॰ [फु+मन्तर] १. धामीझाँक्री, वैद्यले भूतप्रेत आदिको बाधा हटाउनका निम्ति मन्त्र पढिसकेपछि अन्तिममा भन्ने शब्द । २. जादु; इन्द्रजाल । ३. कुनै काम अचम्म पार्ने गरी सजिलैसित गर्ने प्रक्रिया । वि॰ ४. बेपत्ता; गायब ।

फुर्–नु— अ॰ क्रि॰ [सं॰ स्फुर+नु] १. मौका वा आवश्यक परेका अवस्थामा मनमा कुनै नयाँ भाव वा विचार आउनु; स्मरण हुनु; सम्झनु । २. शरीरका अङ्गप्रत्यङ्ग फरफराउनु । ३. आगो वा घिउतेलमा सुकेको वस्तु हाल्दा फर्र फुक्नु वा फुल्नु ।

फुरफुर— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फुर्+अ(बि॰)] १. अरूले सथ्हाएको सुन्दा मक्ख पर्ने गरी; फुरफुरिने वा दङ्ब पर्ने गरी; फुरफुरिने वा दङ्ब पर्ने चालसँग । २. कुनै कागत, पात आदि हावामा हलुको किसिमले हल्लने गरी । ३. ससाना पुतली आदि उड्ने किसिमले । > फुरफुराइ— ना॰ फुरफुर गर्ने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । फुरफुराइनु— अ॰ क्रि॰ फुरफुर गरिनु । फुरफुराउनु— अ॰ क्रि॰ फुरफुर हुनु वा गर्नु । फुरफुरिनु— अ॰ क्रि॰ फुर फुर होइनु; फुर्किनु । फुरफुरे— वि॰ फुरफुर हुने वा गर्ने ।

फुरफुथ्याइ— ना॰ फुरफुरिने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । फुरफुथ्याइनु—क॰ क्रि॰ फुरफुरिने पारिनु; फुर्क्याइनु । फुरफुथ्याउनु—प्रे॰ क्रि॰ फुरफुररिने पार्नु; फुर्क्याउनु ।

फुरफुथ्याहट— ना॰ फुरफुरिने भाव, स्थिति वा क्रियाप्रक्रिया ।

फुरफुथ्याहा— वि॰ फुरफुरिने खालको ; फुर्किने स्वभावको ।

फुराइ— ना॰ [रू फुर्(+आइ॰] १. फुर्ने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ फुराउ+आइ] २. फुराउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] फुराइनु— क॰ क्रि॰ फुर्ने वा फुराउने गरिनु । फुराउनु— प्रे॰ क्रि॰ १. फुर्ने पार्नु । स॰ क्रि॰ २. घिउ–तेलमा ज्वानु, मेथी, खोर्सानी, जाइफल आदि पड्काउनु । फुरिनु— अ॰ क्रि॰ १. मौकामा सुहाउँदो र चाहिँदो विचार निस्कनु । २. घिउतेल आदिमा मसला आदि फुलिनु ।

फुरी— ना॰ [भो॰ ब॰] चौँरी वा भेडा कुर्ने कुकुरहरू बस्ने पालेघरजस्तो ठाउँ; कुकुरले भेडा ढुक्ने गौँडो वा दोबाटो ।

फुरु— ना॰ [भो॰ ब॰] १. विशेष गरी भोटे जातिले प्रयोग गर्ने काठको बटुको । २. चिया खाने काठको प्याला वा कप ।

फुरुक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फुरुक्+क] आफ्नो प्रशंसा सुन्दा वा मनको इच्छा पूर्ण हुँदा दङ्ग पर्ने गरी; आफूले चिताएको वस्तु प्राप्त हुँदा फुर्किएर; फुरुङ्ब ।

फुरुङ्ब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फुरुङ्+ग/ब] १. फुरुक्क । २. खुसी, घमन्ड आदिले फुल्ने गरी ।

फुरौला/फुरौलो— ना॰ [फुर्+औला/औलो] १. मास, फापर आदि पिँधेर घिउतेलमा फुराएर बनाइने डल्लो खानेकुरो; फुलौरा । २. फुरौलोजस्तो भएर उठेको टुटुल्को ।

फुर्क–नु— अ॰ क्रि॰ [अ॰ मू॰ फुर्+क+नु] १. कुनै कुराले सन्तोष लिएर मक्ख पर्नु; फुरुक्क हुनु; फुर्किनु । २. घमन्डले फुल्नु; अभिमान गर्नु । > फुर्काइ— ना॰ फुर्कने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया ।

फुर्काइनु— क॰ क्रि॰ फुर्कन लाइनु; फुर्कने पारिनु । फुर्काउनु— प्रे॰ क्रि॰ फुर्कन लाउनु; फुर्कने पार्नु । फुर्किनु— अ॰ क्रि॰ फुरुक्क पारिनु; फुर्कने होइनु ।

फुर्की— वि॰ [फुर्को+ई] पुछारका झुप्पाका रौँ सेतो भएको (गाई॰ ।

फुर्के— वि॰ [फुर्को+ए] १. फुर्को भएको; फुर्को परेको । २. पुछारका झुप्पाका रौँ सेतो भएको (गोरु) । ~ घाँस— ना॰ टुप्पामा फुर्को भएको , पाखाबारीमा पलाउने घाँस । ~ थैलो— ना॰ कपडाका टुक्राहरू गाँसिएको थैली । ~ धागो— ना॰ टुप्पामा फुर्का भएको , स्वास्नीमान्छेले कपालमा लाउने धागो । ~ बन्सो— ना॰ टुप्पामा देखिने फुर्कामा प्याजी रब हुने एक जातको बन्से घाँस ।

फुर्को— ना॰ [फुर्का+ओ] १. स्त्रीजातिले कपालमा लगाउने धागाका टुप्पामा रहेको गुजुल्टो । २. गलबन्दी, पछ्यौरा, इँजार आदिका छेउमा हुने झालर वा झुप्पो । ३. धरो; धुर्को ।

फुर्क्याइ— ना॰ [रू फुर्कि(+याइ॰] फुर्किने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] फुर्क्याइनु— क॰ क्रि॰ फुर्किन लाइनु; फुर्किने पारिनु ।

फुर्क्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ फुर्किन लाउनु; फुर्किने पार्नु । फुर्क्याहट— ना॰ फुर्किने भाव, अवस्था वा क्रियाप्रक्रिया । फुर्क्योट— ना॰ फुर्कने वा खुसी हुने काम; फुर्क्याइ ।

फुर्तिलो— वि॰ [फुर्ती+इलो] फुर्ती भएको; कामकाजमा छिटो र जाँगरिलो ।

फुर्ती— ना॰ [रू फूर्ति] फूर्ति; फुइँफाइँ । — फार्ती— ना॰ फुर्ती वा जाँगर, उत्साह, सक्रियता आदि देखाउने काम; फूर्ति–फार्ति । —

बाजी— ना॰ ज्यादै फुर्ती लडाउने काम वा स्वभाव । — वाल— वि॰ फुर्ती भएको; फूर्तिवाल ।

फुर्माइ— ना॰ [रू फुर्माउ(+आइ॰] फुर्माउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] फुर्माइनु— क॰ क्रि॰ फुर्माउन लाइनु; फर्माइनु ।

फुर्माइस— ना॰ [फा॰ फरमाइशे हे॰ फर्माइस । > फुर्माइसी— ना॰ हे फर्माइसी ।

फुर्माउ–नु— स॰ क्रि॰ [फर्माउ+नु] १. कुनै कुरा राम्ररी सिँगारेर वा सीप लाएर बनाउनु; चिटिक्क पार्नु । २. फर्माउनु ।

फुर्मास— ना॰ [फा॰ फरमाइशे १. मनखुसी वा कुनै उपलक्ष्यमा गरिने बढ्ता खर्च फुर्माइस । २. कुनै चीज विशेष रूपले बनाउन वा ल्याउनका निम्ति दिइने आज्ञा वा आदेश । > फुर्मासी— वि॰ १. फुर्मास गरिएको; फुर्माइएको । २. आवश्यकभन्दा बढी खर्च भएको । ना॰ ३. मुख्य काममा नभएर साधारण आवश्यकताका निम्ति छुट्ट्याइएको रकम वा वस्तु (जस्तो— फुर्मासी खर्च, फुर्मासी लुगा आदि॰ ।

फुर्र— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फुर्+र] १. एकै झमटमा हावामा कागत, पात अदि उड्ने गरी २. चरा, पुतली आदि उड्ने किसिमले । ३. मुखमा पानी वा सातु हालेर फुक्ता शब्द आउने किसिमले । ४. घिउ–तेलमा कुनै वस्तु फुर्ने वा फुराइको शब्द आउने गरी > फुर्रा—ना॰ केटाकेटीले उफ्रँदै, दगुर्दै खेल्ने एक किसिमको खेल ।

फुर्लुब— ना॰ [सं॰ पर्यस्ते चोयाले बुनेको, मुख केही सानो र पेट फुकेको हुने, चरा, माछा, कुराउनी आदि हाल्ने भाँडो; कँडालीका छाँटको त्यस्ता कोसेलीपात हाल्ने पेरुङ्गो ।

फुर्सत/फुर्सद— ना॰ [अ॰ फुरसते कामबाट खाली रहेको समय; काम नभएको बेला; खाली समय; अवकाश । > फुर्सतिलो/

फुर्सदिलो— वि॰ फुर्सत भएको; फुर्सदिलो ।

फुल्–नु— अ॰ क्रि॰ [सं॰ फुल्ल+नु] १. कोपिलो फुक्नु वा फक्रनु; पुष्पित हुनु; विकसित हुनु । २. रोटी आदि उक्सिएर भुक्क हुनु; भुक्लुक्क पर्नु । ३. शरीरको कुनै भाग उक्सनु; सुन्निनु । ४. घमन्ड वा रिसले गमक्क पर्नु; गम्कनु । ५. धुमधुमती परेर बस्नु । ६. केश पाक्नु; रौँ सेतो हुनु । ७. बिहे गर्न लायक हुनु ।

फुल१— ना॰ [प्रा॰] ससाना जीव (चराचुरुङ्गी, माछा, साँप आदि॰ जन्मने, एकापट्टि केही चुच्चोजस्तो परेको गोलाकार पिण्ड; अण्डा; अण्ड; डिम्बा ।

फुल२— वि॰ [अङ्॰] १. भरिभराउ; पूर्ण; पूरा । २. प्रशस्त; पर्याप्त; मनग्य ।

फुल३— ना॰ [सं॰ फुल्ले १. बोटबिरुवामा फल लाग्नुभन्दा पहिले निस्कने मनोहर एवं सुकोमल अङ्ग; फुलेको कोपिलो; पुष्प; कुसुम; सुमन; प्रसून । २. रज; ऋतु (जस्तो— आबको फूल फुलिसक्यो) । ३. मकै, धान, जुनेलो आदि भुट्ता विकसित भएको स्वरूप; लावा । ४. स्त्रीजातिले टाउकामा लगाउने, सुनको चेप्टो, पातलो र वृत्ताकार गहना; शिरफूल । ५. ल्वाबका टुप्पामा फुकेर रहेको फस्को अंश; ल्वाबको गोटा । ~ कपास— ना॰ पाँच–छ महिनामा पाक्ने वा फुल्ने कपास; फुट्टा कपास । ~ किलो— ना॰ ल्वाब कीलो । ~ कोपी/कोबी— ना॰ ठूलठूला रायोका जस्ता, पाउडर छिटेजस्ता लाग्ने फुस्रा पात हुने, टुप्पामा नौनी घिउको जस्तो सेतो र पहेँलो डल्लो लाग्ने तथा तोरीका जस्ता गेडा फल्ने एक वनस्पतिविशेष । ~ खरानी— ना॰ अँगार पचेर सेतो भएको खरानी; भस्म; विभूति । ~ खाजा— ना॰ मीठो खाने कुरो । ~ गोभी— ना॰ फूलकोपी । ~ जडी/झडी/झरी— ना॰ फूलका आकारका झिल्का निस्कने एक प्रकारको आतसबाजी । — दान/दानी— ना॰ शोभाका निमित्त फूलहरूको गुच्छो राख्ने काँच, धातु, माटो आदिको भाँडो । — नाम— ना॰ न्वारानमा राखेका नामदेखि अतिरिक्त बोलाउने प्यारो नाम वा उपनाम । ~ पाती— ना॰ १. फूल र पात । २. आश्विन शुक्ल सप्तमीको दिन । ३. उक्त दिन दुर्गापूजाका निमित्त भियभयाइने पत्र, पुष्प आदि । ~ पार्नु— टु॰ १. नभएका कुरा रिटिक्क पारेर भन्नु । २. जताततै स्वास्नी बटुली धेरै छोराछोरी पाउनु । ~

प्रसाद— ना॰ कुनै शुभ कार्य, यज्ञ आदिमा वा देउदेउतालाई चढाइएको फूल, अछेता, नैबेद आदि । ~ बारी— ना॰ फूल रोपिने वा फूल भएको बगैँचा । — बासा— ना॰ धानको एक जात । — मती— ना॰ मसिनु र बास्नादार धानको एक जात । (स्त्री नाम पनि॰रू फुल कोर्ट— ना॰ [अङ्॰] इन्साफ गर्ने कामबाहेक अन्य कामका निम्ति बसेको सर्वोच्च अदालतका प्रधान न्यायाधीश तथा अरू न्यायाधीशहरूको सभा ।

फुलजडी/फुलझडरूघ्— ना॰ [फुल्+जड+ई॰] खुबै सिफारिस गर्ने वा बुट्टा भर्ने काम; रिटिक्क पारिने कुरा । फुल बेन्च— ना॰ [अङ्॰] १. प्रधान न्यायाधीशसहित तीन वा तीनभन्दा बढी न्यायाधीशहरूको बेन्च वा सभा; विशेष परिस्थितिमा प्रधान न्यायाधीशका तजबिजले नै गठित प्रधान न्यायाधीशसहित तीन वा सोभन्दा बढी न्यायाधीश भएको बेन्च वा सभा । २. डिभिजन बेन्चमा राय फाट्न गएको मुद्दा हेर्ने बेन्च ।

फुलाइ— ना॰ [रू फुल्(+आइ॰] फुल्ने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] फुलाइनु— क॰ क्रि॰ फुल्ने पारिनु; फुल्न लाइनु; पुष्पित गराइनु । फुलाउनु— प्रे॰ क्रि॰ फुल्ने पार्नु; फुल्न लाउनु; पुष्पित गराउनु ।

फुलाङ्गो— ना॰ [फूल+आङ्गो] १. फल नलागी फुलेर मात्र खेर जाने फलफूलको बोट; भाले रूख । वि॰ २. चाँडचाँडै फुल्ने ।

फुलिनु— अ॰ क्रि॰ [फुल्+इ+नु] फूलको कोपिला फुट्ने वा फुल्ने होइनु ।

फुलिस्केप— ना॰ [अङ्॰ फुल्स्क्यापे मिसिनमा पेलेर तयार गरिएको, डोरा नहालिएको देशी कागज; १२×१५ वा १२ज्ञ×१फ् इन्चीको हुने त्यस्तो कागतको नापो वा आकार ।

फुली— ना॰ [फुल+ई] १. स्त्रीजातिले नाकमा लगाउने सानो फूलको आकारको सुनको गहना; नाकफूली । २. जुत्ता, पेटी, फुटबल आदिको फित्ता घुसार्ने प्वालमा जडिने धातुको चक्का आकारको वस्तु ।

फुलुङ्गा— ना॰ गुब्बारा ।

फुले— वि॰ [फुलो+ए] आँखामा फूलो परेको; फूलो परेको आँखा हुने ।

फुलेल१— वि॰ [सं॰ फुल्+एल] १. प्रसन्नताले पूर्ण भएको; दङ्ब, खुसी । २. फूलसमान प्रसन्न; प्रफुल्ल ।

फुलेल२— ना॰ [फूल+तेले फूलको सुगन्ध मिलाइएको, फूलकै जस्तो बास्ना आउने तेल; सुगन्धित तेल ।

फुलो— ना॰ १. भात पकाएको भाँडाको पीँधमा बस्ने भातका सिताको दाग । २. आँखाको नानीमा निस्कने सेतो बादल । ३. तेल पेल्नका निम्ति कुटेर धूलो पारिएको तोरी, फिलुङ्गे, कदम आदिको चूर्ण ।

फुलौरा— ना॰हे॰ फुरौला ।

फुल्का— ना॰ [फुल्+क्+ओ तावामा पकाई आगामा सेकाएर फुलाइएको, चिल्लो नहालेको गहुँको रोटी ।

फुल्चोकी— ना॰ [सं॰ फुल्लोच्चे काठमाडौँ उपत्यकाको आग्नेय कोणमा रहेको, गोदावरी तीर्थमाथिको उच्च शिखर जहाँ रेडियो नेपालको ट्रान्समिटिब टावर रहेको छ । (त्यहाँ फुल्चोकी देवीको मेला लाग्दछ॰ ।

फुल्याइ— ना॰ [रू फुल्याउ(+आइ॰] फुल्याउने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] फुल्याइनु— क॰ क्रि॰ सान्त्वना दिइनु; सम्झाइबुझाइ गरिनु ।

फुल्याउनु— स॰ क्रि॰ [सं॰ फुल्ल+याउ+नु] १. शोक, रोग, दुःख आदिमा परेर आत्तिएकालाई सान्त्वना वा भरोसा दिनु; चित्त बुझाउनु । २. रोएकालाई शान्त गराउनु; सम्झाउनु; फकाउनु; मनाउनु ।

फुल्ल— वि॰ [सं॰] १. कोपिला फक्रिएको; प्रफुल्ल; विकसित । खुसी भएको; प्रसन्न; हर्षित । ना॰ ३. फूल; पुष्प; सुमन ।

फुस— ना॰ [सं॰ तुषे १. घर छाउन हुने खर, पराल, काँस आदि । २. सुकेको घाँस आदि ।

फुसडी— ना॰ [फुस्रो+अडी] साधु भइटोपलेको; खरानी घसेको; फुस्रो ।

फुसफुस— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फुस्+अ(बि॰)] १. बन्द रहेको हावा अलिअलि गरेर छुट्ने वा छोडिने गरी । २. धूवाँ, कुइरो आदि अलिअलि निस्कने किसिमले । ३. बिस्तारबिस्तार अपानवायु निस्किएर । ४. फस्को वस्तु थोरथोरै फुटेर खस्ने गरी; फसफस । ५. मसिनु पानी पर्ने किसिमले; सिमसिम; बिरबिर । >

फुसफुसती/फुसफुसी— क्रि॰ वि॰ अझै फुसफुस भएर ।

फुसफुसे— वि॰ [फुसफुस+ए] फुसफुस गरी उड्ने; फुसफुससँग खुस्कने वा फुट्ने । ~ झार— ना॰ गोबर आदि मल थुप्रेको ठाउँमा पलाउने, फुल्दा सेतो रङ्गको देखिने, हावा लाग्दा फुस्स उडेर जाने फूल हुने एक जातको झार; गोब्रेझार ।

फुसी— ना॰ [प्रा॰ फुसिअ] १. वीर्य; शुक्र । २. लिङ्गका टुप्पाको छालाभित्र टाँसिएर रहने सेतो मल । ३. स्त्रीको योनि रसाई आउने चिप्लो पदार्थ ।

फुसुक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फुसुक्+क] १. सजिलैसित फुस्कने वा खुस्कने गरी । २. एकै छिनमा निदाउने चालसँग । ३. कसैलाई थाहै नदिई काम गरिसिध्याउने किसिमले ।

फुसुफुसु— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फुस्+उ(बि॰)] १. फुस्कने वा खुस्कने गरी । २. निःशब्द रूपमा अपानवायु छोडेर । ३. खुरुखुरु निदाउने चालसित । ४. कुनै काम सजिलैसित सुरुसुरु गर्ने गरी । ५. धूवाँ, कुहिरो आदि उडिरहने गरी । ६. मसिनु पानी परिरहने किसिमले ।

फुसुल्टि–नु— अ॰ क्रि॰ [फुस्+उल्+टि+नु] निदाउनु; भुसुल्टिनु । श्र फुसुल्ट्याइ— ना॰ फुसुल्टिने क्रिया वा प्रक्रिया । फुसुल्ट्याइनु— क॰ क्रि॰ फुसुल्टिन लाइनु । फुसुल्ट्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ फुसिल्टिन लाउनु; फुसुल्टिने पार्नुग् धोकामा पार्नु; छल्नु ।

फुस्क–नु— अ॰ क्रि॰ [प्रा॰ फसुल+नु] १. कसिएको वा गाँठो, सुर्काउनी आदि परेको वस्तु फुक्नु; खुस्कनु । २. कामबाट फुर्सत पाउनु; फुक्का हुनु; मुक्त हुनु । ३. अप्ठेरो स्थिति, बाधा आदिबाट फुल पार हुनु; छुट्नु; उम्कनु; फुत्कनु । > फुस्काइ— ना॰ फुस्कने क्रिया वा प्रक्रिया । फुस्काइनु— क॰ क्रि॰ फुस्कन लाइनु; फुस्कने पारिनु । फुस्काउनु— प्रे॰ क्रि॰ फुस्कन लाउनु; फुस्कने पार्नु ।

फुस्किनु— अ॰ क्रि॰ १. फुस्कने होइनु; फुकिनु । २. फुस्कनु ।

फुस्टा— ना॰ [रू फुट्टो पासाको खेलमा चार फुट्टी भएको दाउ; फुट्टा ।

फुस्रि–नु— अ॰ क्रि॰ [फुस्रो+इ+नु] १. फुस्रो हुनु; चिल्लोपन हराउनु । २. लाभ वा उपलब्धिबाट वञ्चित हुनु; हिस्सिनु ।

फुस्रिनी— ना॰ [फुस्रो+इनी] गृहस्थ सन्न्यासिनीलाई भनिने अपमानजनक शब्द; फुस्रोको पोथी रूप; फुस्रेनी ।

फुस्री— वि॰ [फुस्रो+ई] १. चिल्लो नभएकी; चिल्लोपन हराएकी । २. फुस्रो वा खैरो रबकी । ३. खरानी घसेकी । ना॰ ४. सन्न्यासिनीलाई अपमान गरेर भनिने शब्द ।

फुस्रुक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फुस्रुक्+क] १. विचारै नगरी वा नअनकनाईकन दिने गरी; खुरुक्क । २. गुप्त तबरले कुनै काम गर्ने किसिमले ; खुसुक्क । ३. कुनै कुरो कसैबाट सजिलैसँग फुस्काउने वा खुस्काउने गरेर । ४. गाँठो फुक्ने वा फुकाउने किसिमले । ५. हलुका चालले लड्ने वा पल्टने गरी ।

फुस्रे— वि॰ [फुस्रो+ए] १. चिल्लो नभएको; फुस्रो । ना॰ २. जोगी; सन्न्यासी -निन्दार्थमा) । ३. फुस्रो पात हुने वा कटुस फल्ने, मध्य लेकमा हुने एक जातको रूख । ~ केरा— ना॰ फुस्रा बोक्रा र ठूला कोसा हुने एक जातको केरा । ~ चाँप— ना॰ फुस्रो रबको एक जातको चाँप ।

फुस्रेनी— ना॰ [फुस्रो+एनी] हे॰ फुस्रिनी ।

फुस्रो— वि॰ १. चिल्लोपन नभएको; फुस्रिएको । २. सेतो भावको; कैलो । ना॰ ३. जोगी वा सन्न्यासीलाई निन्दा गरेर भनिने शब्द । ~ धुस्रो— वि॰ १. खरानी र धूलो घसी विरूप भएको । २. धूलोमैलो लागेको; धूलामा लडीबडी खेलेको ।

फुस्य्राइ— ना॰ [रू फुस्रि(+याइ॰] १. फुस्रिने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ फुस्य्राउ+आइ] २. फुस्य्राउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] फुस्य्राइनु— क॰ क्रि॰ फुस्रो पारिनु; फुस्रिन लाइनु ।

फुस्य्राउनु— प्रे॰ क्रि॰ फुस्रो पार्नु; फुस्रिन लाउनु ।

फुस्ल–नु— अ॰ क्रि॰ [फुल्+नु] कसैका फकाउरीमा लाग्नु; अरूका मीठामीठा कुरामा अल्झनु वा फुरुङ्ब पर्नु । > फुस्लाइ— ना॰ फुस्लने क्रिया वा प्रक्रिया । फुस्लाइनु— क॰ क्रि॰ फुस्लन लाइनु; फुस्लने पारिनु । फुस्लाउनु— प्रे॰ क्रि॰ फुस्लन लाउनु; फुस्लने पार्नु । फुस्लिनु— अ॰ क्रि॰ १. फुस्लने होइनु; फकिनु । २. फुस्लनु । फुस्ल्याइ— ना॰ फुस्लिने क्रिया वा प्रक्रिया । फुस्ल्याइनु— क॰ क्रि॰ फुस्लिन लाइनु; फुस्लिने पारिनु । फुस्ल्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ फुस्लिन लाउनु; फुस्लिने पार्नु । फुस्ल्याह ट— ना॰ फुस्लिने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । फुस्ल्याहा— वि॰ फुस्ल्याउने स्वभावको; फुस्याउने खालको ।

फुस्स— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फुस्+स] १. खुकुलोसँग बाँधेको वस्तु एक्कासि फुस्कने वा खुस्कने गरी । २. बन्द रहेको हावा, अपानवायु आदि बिस्तारै निस्कने गरी । ३. थाहै नपाइने किसिमले सजिलैसँग निदाएर । ४. चुरोटबिँडी आदि खाएर धूवाँ फाल्दै । ५. तातोछारो केही पनि नहुने स्थितिमा पर्ने गरी । वि॰ ६. फुस्सा । ७. गम्कने अवस्थाको; गमक्क; मक्ख ।

फुस्सा— ना॰ [फुस्स+ओ १. आफूले चाहेको वस्तु तातोछारो केही पनि नहुने अवस्था; शून्य स्थिति । क्रि॰ वि॰ २. केही न केहीसँग; सित्तैँ । > फुस्सिनु— अ॰ क्रि॰ हातलागी शून्य हुनु; तातोछारो केही पनि नहुनु; फुस्सामा पर्नु ।

फुस्स्याइ— ना॰ [रू फुस्सि (+याइ॰] फुस्सिने क्रिया वा प्रक्रिया ।

फुस्स्याइनु— क॰ क्रि॰ फुस्सा पारिनु; फुस्सिन लाइनु । फुस्स्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ फुस्सा पार्नु; फुस्सिन लाउनु । फुस्स्याहट— ना॰ फुस्सिने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया ।

फुहारा— ना॰ [अ॰ फव्वारःे पोखरीमा जडेका पाइपबाट माथिसम्म पुग्ने गरी वेगसित निस्केको पानीको ठूलो सिर्का; फोहरा ।

फू— क्रि॰ वि॰ हे॰ फु ।

फूँ— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰] १. रिसाएका वा जुध्न निउँ खोजेका गाईबस्तुले नाकबाट वेगले सास निकाल्दा शब्द आउने गरी । २. सर्पले फुत्कार्दा आवाज निस्कने किसिमले । ना॰ ३. त्यस प्रकारको शब्द वा आवाज ।

फूत्कार— ना॰ [सं॰] १. गाईबस्तु रिसाएर वा जुध्नका निमित्त निउँ खोज्दा नाकबाट वेगसित सास निकाल्दा उत्पन्न हुने शब्द । २. सर्पको फुङ्कार ।

फेँक्–नु— स॰ क्रि॰ [फ्याँक्+नु] हे॰ फ्याँक्नु । > फेँकाइ— ना॰ फेँक्ने क्रिया वा प्रक्रिया । फेँकाइनु— क॰ क्रि॰ फेँक्न लाइनु । फेँकाउनु— प्रे॰ क्रि॰ फेँक्न लाउनु । फेँकिनु— क॰ क्रि॰ फेँक्ने काम गरिनु ।

फेका— ना॰ भाषण, नाचगान आदिको समाप्तिमा दिइने प्रशंसासूचक ताली ।

फेचो— ना॰ १. तेल पेल्नका निम्ति तयार पारिएको फूलो माड्ने काम । २. तेल पेल्ने कोल ।

फेट्–नु— स॰ क्रि॰ [प्रा॰ फेड+नु] १. तरल पदार्थमा बिलाउने खालको कुनै चूर्ण पदार्थ हालेर घोल्नु; फिट्नु; फाउनु । २. तासका पत्तीहरू तलमाथि पर्ने गरी फिट्नु ।

फेट— ना॰ [फाँटे १. वरिपरि लगाइएको वा उठाइएको घेरो; गिर्दा । २. मानिसहरूका बस्तीको एक समूह; टोल ।

फेटा— ना॰ [सं॰ फटो १. टोपीको सट्टा फेरो पारेर शिरमा बेरिने कपडा । २. एक प्रकारको पगरी; पाग; साफा ।

फेटाइ— ना॰ [रू फेट्(+आइ॰] फेट्ने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] फेटाइनु— क॰ क्रि॰ फेट्न लाइनु । फेटाउनु— प्रे॰ क्रि॰ फेट्न लाउनु; फिटाउनु । फेटिनु— क॰ क्रि॰ फेट्ने काम गरिनु; फिटिनु ।

फेत— ना॰ [अ॰ फर्दे कविता वा श्लोकको पहिलो पाउ वा चरण; एक पङ्क्ति ।

फेत्तु— ना॰ पेटेभोटो ।

फेद— ना॰ [सं॰ पादे १. रूखको जराभन्दा माथिल्लो तथा हाँगा लाग्नुभन्दा तल्लो भाग । २. पहाडका पुछार वा उकालो लाग्ने ठाउँको जमिन । ३. गाजर, मूला आदिको साग पलाउनेपट्टिको भाग । ४. पुस्तक आदिको सुरुको भाग । ~ टुप्पो— ना॰ १. रूख आदिको फेद र टुप्पो । २. पहाड आदिको फेद र टुप्पो । ३. किताब आदिको सुरु र अन्त ।

फेदाङ्मा— ना॰ [भो॰ ब॰] लिम्बूजातिका घरका देवीदेवताको पूजा गर्ने र शुभकार्य समापन गर्ने तथा हरेक धार्मिक कार्य सम्पन्न गराउने जातीय पुरोहित ।

फेदी— ना॰ [फेद+ई] १. पहाडको तल्लो भाग; पुछार । २. उपत्यका; बेसी । ३. एक बाली लिइसकेपछि ठुटाबाट नै उम्रने अर्को बाली ।

फेन— ना॰ [सं॰] फीँज; गाज । > फेनक— ना॰ फीँज; फेन ।

फेनिल— वि॰ फेन वा फीँज भएको; फेनयुक्त ।

फेब्रुअरी— ना॰ [अङ्॰] ग्रेगोरी पात्रोअनुसार सामान्य रूपले अट्ठाइस दिन हुने, वर्षको दोस्रो महिना; माघ र फागुनका बीचमा पर्ने इस्वी महिना; फरबरी । (प्रत्येक चार वर्षमा यो महिना उनन्तीस दिनको हुन्छ॰ ।

फेम्मर— ना॰ दुलाहाका तर्फबाट दुलहीका माइतीमा लगिने प्रथाअनुसारका मालसामान ।

फेर्–नु— स॰ क्रि॰ [प्रा॰ फेर+नु] १. कुनै एकसँग अर्को साट्नु वा बदल्नु; सट्टापट्टा गर्नु; परिवर्तन गर्नु । २. उल्टो पार्नु; उल्टाउनु । ३. बदला लिनु; साटो फेर्नु । ४. जपमाला घुमाउनु । ५. घोडा आदिलाई मण्डलाकार गतिमा घुमाउनु; कावा खुवाउनु । ६. दिसा–पिसाब त्याग गर्नु; मलमूत्रादि छाड्नु ।

फेर१— क्रि॰ वि॰ [रू फेरो फेरा; पटक; पल्ट ।

फेर२— ना॰ [फेर्+अ] १. कुनै विषयमा पाइने फरक; अन्तर; भेद । २. उल्टो; विपरीत । ३. छल; कपट; बखेडा । ४. उलट– पलट; हेरफेर; फेरबदल । ५. परिवर्तन; दिनदशा बदलिएको स्थिति ।

फेर३— ना॰ [फेरो] १. वरिपरि घुमेको स्वरूप; फेरो; चक्कर । २.मयलपोस, कमिज आदिका कम्मरमनिको चारैतिरको भाग । ३. स्त्रीजातिले पटुका बाँध्दा वा सारी लाउँदा छोडिने किनारा वा छेउ । — कल्ली— ना॰ विवाहिता नारीलाई एकभन्दा बढी पुरुषले जारी तिरेर ल्याउने क्रिया । — फन्द— ना॰ १. कुनै कठोर परिस्थितिमा पर्ने काम; चक्करमा रुमलिने क्रिया । २. कसैको छलकपट, जालसाज आदिमा पर्ने काम । — फार— ना॰ १. कुनै विषयको परिवर्तन वा हेरफेर; अदलीबदली; सट्टापट्टा । २. लुगाफाटो आदि बदल्ने वा फेर्ने काम । ३. त्यस्तो फेर्ने लुगाफाटा आदिको जगेडा । फेरल नियम— ना॰ उत्तरी गोलार्द्धमा दायाँपट्टि र दक्षिणी गोलार्द्धमा बायाँपट्टि वायु मोडिएर बहने नियम ।

फेरहानी— ना॰ घुमन्ता बेपारीलाई लाग्ने दस्तुर ।

फेरा— क्रि॰ वि॰ [रू फेरि] पटक; पल्ट; बाजि; चोटि; फेर ।

फेराइ— ना॰ [रू फेर्(+आइ॰] फेर्ने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ]

फेराइनु— क॰ क्रि॰ फेर्न लाइनु, बदलाइनु । फेराउनु— प्रे॰ क्रि॰ फेर्न लाउनु; बदलाउनु ।

फेरि— क्रि॰ वि॰ [प्रा॰ फिरे १. अर्को पटक; दोस्रो पल्ट । २. अरू पनि; अझै ।

फेरिनु— क॰ क्रि॰ [फेर+इ+नु] १. फेर्ने काम गरिनु; बदलिनु । अ॰ क्रि॰ २. मोटाउँदै जानु; बलियो हुनु ।

फेरी१— ना॰ [फिर्+ई] १. गोरख–मतानुयायी फिरन्ता साधुहरूले भूतप्रेत आदिका प्रकोपबाट लोककल्याण गर्न राती घरघरमा घुमेर हरिणका सिबको बाजा बजाउँदै हिँड्ने काम । २. व्यापारीहरूले माल लिई बिक्री गर्न यताउति घुमफिर गर्ने काम । ३. कुनै स्थानको वरिपरि घुम्ने क्रिया; प्रदक्षिणा ।

फेरी२— ना॰ [अङ्॰] १. नाउ, डुङ्गा आदिबारा वारपार गर्ने ठाउँ; नदी तर्ने घाट । २. घाटमा नाउ, डुङ्गा आदि चलाउने ठेक्का । ३. नदी आदि तर्नका निम्ति प्रयोग गरिने उपकरण ।

फेरुवा— वि॰ [फेर्+उवो १. फेरिने स्वभावको; फेरिएको । ना॰ २. ऊनीको एक प्रकारको बस्ने चकटी वा बिछ्याउना; फेरे ।

फेरे— [फेर्+ए] १. खसीको रौँबाट बन्ने, दरीका छाँटको, भुईँमा बिछ्याइने कपडा; फेरुवा । वि॰ २. फेरो भएको; फेरो परेको

फेरो— ना॰ [प्रा॰ फेरणे १. कुनै वस्तुको घुमाइ; चक्कर; फन्को । २. अँगालोभरको नाप । वि॰ ३. घुमाउरो; घुमेको ।

फेल— वि॰ [अङ्॰] १. परीक्षा आदिमा असफल भएको; अनुत्तीर्ण । ना॰ २. असफलता; विफलता । फेल जमानी— ना॰ [अ॰ फेल+जामिन] १. कसैले कबुल गरेको काम पूरा हुने कुराको टुङ्गो नलागुन्जेल दिइने म्यादी वा अस्थायी जमानी । २. दैनिक तारिखमा हाजिर हुने कबुल गरी लेखिएको कागत ।

फेला— ना॰ १. खोजेको कुनै वस्तु भेट्टाउने काम; भेट्ने काम; प्राप्ति । २. कसैको कुचक्र वा फन्दामा पर्ने काम ।

फेलु— ना॰ [नेवा॰] चर्खाबारा टुकीमा धागो भर्नुपर्दा लच्छी अड्याउने, डमरु आकारको, घुम्दा धागो बेरिने साधन ।

फेवा— ना॰ नेपालको पश्चिमाञ्चल क्षेत्रअन्तर्गत पोखरामा रहेको एक प्रसिद्ध ताल । ~ ताल— ना॰ फेवा ।

फेस— ना॰ [अङ्॰] कुनै निश्चित प्वाइन्टको अक्षर गाढा वा हल्का देखिने प्रकार; गाढा र हल्का देखिने अक्षर ।

फेसन— ना॰ [अङ्॰ फेशने १. शृङ्गार, सजावट आदि गरिने नयाँ र राम्रो ढाँचा; लगाउने वा पहिरिने ढर्रा । २. चालचलन; रीतिरिवाज; ढाँचाकाँचा । — दार— वि॰ शृङ्गार, सजावट आदिमा नयाँ ढाँचाकाँचा भएको; फेसन मन पराउने । — दारी— ना॰ नयाँ ढाँचाकाँचा भएको चालचलन वा रीतिरिवाज । > फेसनेबुल— वि॰ आधुनिक शृङ्गारले सुसज्जित; नयाँ किसिमको पहिरनले युक्त । ~ सो— शृङ्गारपटार र प्रसाधनको सार्वजनिक प्रदर्शन ।

फेसो— ना॰ १. कोदालो, बन्चरो आदिका बिँड पासामा घुसार्दा खुकुलो भएको खण्डमा कसिलो वा नहल्लने पार्न घुसारिने चोइटो वा छेस्को; पाड्को । २. काठ चिर्दा करौँती नच्यापियोस् भनी चिरेको धर्सोमा हालिने चुकुल ।

फेहरिस्त— ना॰ [फा॰ फहरिस्ते कुनै विषय वा वस्तुको क्रमबद्ध नामाङ्कन; सूची; तालिका ।

फैका— ना॰ [अ॰] फरेब ।

फैल— वि॰हे॰ फयल ।

फैल–नु— अ॰ क्रि॰ [प्रा॰ फयल्ल+नु] १. कुनै वस्तु सङ्कुचित स्थितिबाट विस्तृत हुनु; फिँजिनु; फैलिनु । २. कुरा, समाचार, नाउँ आदिको प्रचार हुनु; विख्यात हुनु । > फैलाइ— ना॰ फैलने क्रिया वा प्रक्रिया । फैलाइनु— क॰ क्रि॰ फैलने पारिनु; फैलन लाइनु । फैलाउ— ना॰ फैलने क्रिया; विस्तार । फैलाउनु— प्रे॰ क्रि॰/स॰ क्रि॰ फैलने पार्नु; प्रचार गराउनु; फिँजाउनु; पाँज्नु । फैलावट— फैलने क्रिया वा प्रक्रिया; फैलिएको परिमाण; फराक; विस्तार । फैलाहट— ना॰ फैलने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया ।

फैलिनु— अ॰ क्रि॰ फिँजिनु; सर्वत्र प्रचार हुनु; फैलिने होइनु ।

फैलोट— ना॰ फैलिएको परिधि वा परिमाण; फैलावट ।

फैसला— ना॰ [अ॰ फैस्ले कथ्य॰ फसेला पनि । १. वादी र प्रतिवादीका बीचमा उपस्थित भएका विवादको निर्णय; कुनै मुद्दामामिलामा हकबेहक छुट्ट्याई वा उजुरी साँचो झूटो ठहराई अदालतले गरेको निर्णय । २. निर्णय; ठहर । ~ सुनुवाइ— ना॰ कुनै मुद्दामामिलामा अदालतले गरेको अन्तिम निर्णय सुनाउने काम ।

फोइनु— क॰ क्रि॰ [फु+इ+नु] फुकाइनु; खोलिनु ।

फोकट— वि॰ [पोर्त॰ फोगुइटे] बेकम्माको; व्यर्थको; फोगट ।

फोकस— ना॰ [अङ्॰] १. छरिएका किरणहरू एकत्रित भएर रहने ठाउँ वा विन्दु । २. फोटो लिँदा लेन्सबारा चित्र लिइने वस्तुको छायाँलाई नियत स्थानमा स्थिर गर्ने प्रक्रिया ।

फोकाफोकी— ना॰ [फोको+फोको+इ] सानाठूला फोकाहरूको समूह ।

फोके— वि॰ [फोको+ए] फोको भएको; फोको उठेको ।

फोको— ना॰ [सं॰ स्फोटे १. जीउमा उब्जेको मासुभित्र पानी वा पीप भरिएको पिण्ड; खटिरो । २. फुकुन्डो; फँुडुल्को । ३. पानीको फीँजभित्र हावा घुसेर उठ्ने डल्लो; बुद्बुद ।

फोक्से— वि॰ [फोक्सो+ए] १. फोक्सोझैँ फुलेको । २. सुनिएर पहेँलो देखिएको । ३. रगतविनाको मासु लागेर गाला पुक्क परेको । ना॰ ४. बाक्लो बोक्रा हुने कालीज्यामिरका आकारको तर निकै ठूलो, पाक्ता राता बिजुला हुने, काँचैमा अमिलो र पाक्ता गुलियो हुने एक प्रकारको फल; टाप । ~ माया— ना॰ देखावटी माया । ~ मासु— ना॰ सिकिस्त भएर उठेपछि लागेको रगतविनाको मासु । ~ सास— ना॰ फोक्सोबाट निस्कने र भाषिक ध्वनिको उच्चारणमा सहायता पुथ्याउने सास । ~ सिँगान— ना॰ नाकबाट हत्तपत्त नझर्ने फिँजैफिँज भरिएको बाक्लो सिँगान ।

फोक्सो— ना॰ [सं॰ फुप्फुसे प्राणीको छातीभित्र रहेको सास फेर्ने मुख्य अवयव; फुप्फुस ।

फोगट— वि॰ [पोर्त॰ फोगुइटे] कुनै काममा पनि नआउने; बेकामे; व्यर्थको; निरर्थक; फोकट ।

फोगटा— ना॰हे॰ फोगटो । — फोगटी— ना॰ सानाठूला फोगटाहरूको समूह ।

फोगटिया— वि॰ [फोगट+इयो कुनै काममा नआउने; विनाकामको; व्यर्थको ।

फोगटो— ना॰ [रू फगटो] सानो आँठो वा आली लगाई बनाइएको, खेतको सानो गरो वा पाटो; फगटो ।

फोगल्टो— ना॰ [रू फोगटो] १. अर्थ न बर्थको काम–कुरो; बेकारको वस्तु । २. भित्र चामल नपसेको फोस्रो धान; पोगटो ।

फोगिन— वि॰ [रू फुँगिने माग्ने कामबाट जीवन धान्ने; अकिञ्चन; मगन्ते ।

फोटो— ना॰ [अङ्॰ फोटोग्राफे आधुनिक वैज्ञानिक प्रक्रियाबारा क्यामराले खिचेको तस्बिर; छायाचित्र । — ग्राफ— ना॰ फोटो । — ग्राफर— ना॰ फोटोकार; छविकार । > फोटोग्राफी— ना॰ फोटो खिच्ने कला वा विद्या; फोटोविज्ञान । —लिथो— ना॰ फोटोग्राफीसम्बन्धी यन्त्रबाट निकालिने नकल प्रति । — कपी— ना॰ प्रतिच्छवि; प्रतिकृति चित्र ।

फोड्–नु— स॰ क्रि॰ [सं॰ स्फोट+नु] हे॰ फोर्नु । > फोडफाड— ना॰ फोरफार ।

फोडा— ना॰ [प्रा॰ फोडे गर्मीयाममा रक्त्तविकारबाट उच्छ्रने खटिरो ।

फोडाइ— ना॰ [रू फोड्(+आइ॰] फोड्ने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] फोडाइनु— क॰ क्रि॰ फोड्न लगाइनु; फोराइनु । फोडाउनु— प्रे॰ क्रि॰ फोड्न लगाउनु; फोराउनु । फोडाफोड— ना॰ फोराफोर । फोडिनु— क॰ क्रि॰ फोड्ने काम गरिनु; फोरिनु ।

फोडुवा— वि॰ फोरुवा; फोडिएको; टुक्रा पारिएको (सुपारी आदि॰ ।

फोन— ना॰ [अङ्॰] १. टाढाका मानिसले परस्पर दुईतिरबाट वार्तालाप गर्ने यन्त्र; टेलिफोन । २. फोनोग्राफ । > फोनोग्राफ— ना॰ रेकर्डमा भरिएका गानाबजाना बजाउने यन्त्र; ग्रामोफोन ।

फोर्–नु— स॰ क्रि॰ [सं॰ स्फोटन+नु] १. सिङ्गो वस्तुलाई दुई फ्याक पार्नु; फुटाल्नु; फोड्नु । २. चिर्नु; फटाउनु । ३. छुट्ट्याउनु; अलग पार्नु । ४. कुनै समूहलाई दुई समूहमा विभाजित गर्नु ।

फोर— ना॰ गोरु, राँगा आदिले तान्ने गाडीका वारपार पुग्ने लामा र मुख्य काठ ।

फोरफार— ना॰ [फोर्+फार्] १. फोर्ने र फार्ने काम । २. बिगार्ने वा भत्काउने काम । ३.नाश गर्ने काम; ध्वंस गर्ने काम ।

फोरबाँस— ना॰ [फोर्+बाँस] १. फोरेर भाटा वा चिम बनाउने खालको बाँस । २. पोरो बनाउन हुने बाँस ।

फोरम्यान— ना॰ [अङ्॰] कारखानाका काममा अरूलाई निर्देशन गर्ने नाइके ।

फोराइ— ना॰ [रू फोर्(+आई॰] फोर्ने क्रिया वा प्रक्रिया । [श्र ]

फोराइनु— क॰ क्रि॰ फोर्न लाइनु; फोडाइनु । फोराउनु— प्रे॰ क्रि॰ फोर्न लाउनु; फोडाउनु । फोराफोर— ना॰ परस्परमा एक अर्काका सामान वा टाउका फोड्ने काम; फोडाफोड । फोरिनु— क॰ क्रि॰ फोर्ने काम गरिनु; फोडिनु ।

फोरुवा— वि॰ [फोर्+उवो फोरिएको; टुक्रा पारिएको; फोडिएको । ~ बाँस— ना॰ फोरिएको बाँस; चिरिएको बाँस । ~ सुपारी— ना॰ फोरिएको वा टुक्य्राइएको सुपारी ।

फोरो— ना॰हे॰ पोरो ।

फोल्डर— ना॰ [अङ्॰] १. हुलाक टिकटको परिचयात्मक साहित्य लेखिएको र फिलाटेलिक महत्त्व रहने, पट्याइएको कागजी वस्तु । वि॰ २. कुनै वस्तुलाई मिलाएर पट्याइएको । श्र फोल्डिब— ना॰ पट्याउने काम ।

फोसा— ना॰ [नेवा॰ फ्वसो १. कुनै वस्तु खरिद गरेपछि सित्तैँ मागिने सानोतिनो वस्तु; तासा । २. विनाप्रयासको आम्दानी; विनामूल्यमा उपलब्ध भएको वस्तु ।

फोसी— ना॰ [नेवा॰ फ्वसि] बिट फर्केको मुख र पेट प्रायः बराबर रहने तामा वा पित्तलको ठूलो ठाडो भाँडो ।

फोस्रिनु— अ॰ क्रि॰ [फोस्रो+इ+नु] १. फलफूल वा दानादार वस्तुका बोक्राभित्र गुदी नभई फोस्रो हुनु; गुदी पुष्ट नहुनु । २. आशा पूर्ण नहुनु; प्रयास खेर जानु; हिस्सिनु । ३. घाउ–खटिरा आदि पानी मरेर बिसेक हुन आँट्नु वा निको भएर भुवा उड्न थाल्नु ।

फोस्रे— वि॰ [फोस्रो+ए] फोस्रो ।

फोस्रो१— ना॰ [रू फुस्रो] खस्रा पात, झुप्पा परेका सेता फूल, सानासाना गुलियो स्वादका काला गेडा हुने, घाँस गाईबस्तुले खाने र बोक्राको पाट काडिने एक जातको बोट ।

फोस्रो२— वि॰ [सं॰ परुषे १. सार वा गुदी नभएको; खोक्रिएको; सारहीन । २. निष्फल भएको । ३. मकाएको ।

फोस्य्राइ— ना॰ [रू फोस्रि(+याइ॰] फोस्रो पार्ने काम; फोस्रिने क्रिया वा प्रक्रिया । [श्र ] फोस्य्राइनु— क॰ क्रि॰ फोस्रो पारिनु; फोस्रिने तुल्याइनु । फोस्य्राइलो— वि॰ फोस्रिने छाँटको; फोस्रो । फोस्य्राउनु— प्रे॰क्रि॰ फोस्रो पार्नु; फोस्रिन लाउनु । फोस्य्राहट— ना॰ फोस्रिने भाव, क्रिया वा स्थिति; फोस्य्राइ । फोस्य्राहा— वि॰ सारहीन; फोस्रो ।

फोहर— वि॰ १. सफा नभएको; मैलो; फोहोर । २. घिनलाग्दो; मन नपर्दो । ३. लाजभाँडको; अश्लील । ना॰ ४. गुहु आदि मल; विष्टा । ५. घिनलाग्दो वस्तु; दुर्गन्धित वस्तु ।

फोहरा— ना॰हे॰ फुहारा । > फोहारी— वि॰ हे॰ फोहोरी ।

फोहोर— ना॰ सफा नभएको; फोहर ।

फोहोरा— ना॰ [अ॰ फव्वारे फुहारा; फोहरा ।

फोहोरी— वि॰ [फोहोर+ई] १. फोहोर गर्ने; सफा–सुग्घर नगर्ने । २. अशुद्ध; अपवित्र । ३. अश्लील; लाजभाँड । ४. मैलो; मलिन । ५. थुकथुकी लाग्ने; घिनलाग्दो ।

फौज— ना॰ [अ॰] १. सेना; पल्टन । २. हूल; जमात; समूह । — दार— ना॰ पहिलेपहिले फौजदारीसम्बन्धी मुद्दामामिला हेर्ने र मालपोत उठाउने काममा समेत नियुक्त हुने जिल्ला तहको एक प्रहरी अधिकारी ।

फौजदारी— वि॰ [फौजदार+ई] १. मारपिट, चोरी, डकैती आदि अपराधको न्यायिक कारवाही गरिने कुरासँग सम्बन्धित । ना॰ २. त्यस्तो मुद्दामामिला हेर्ने अदालत । ३. चोरी–डकैती, मारपिट, ज्यान आदिको कुनै घटना वा मुद्दा । ~ अदालत— ना॰ लिखित रूपमा परेका कारबाईका निम्ति आएका फौजदारी मुद्दाहरूको पुर्पक्ष तथा ठहर गर्ने ठाउँ । ~ कानुन— ना॰ चोरी–डकैती, कुटपिट, ज्यानखुन आदिका मुद्दामा प्रयोग गरिने तथा सजायको व्यवस्था उल्लेख भएको कानुन । ~ प्रक्रिया— ना॰ लुटपिट, खून आदि वा सरकारवादी हुने मुद्दामामिलाहरू हेर्ने, निर्णय गर्ने र बात लागेका व्यक्तिलाई दण्ड दिलाउन कारबाई गर्ने कानुनी विधि । ~ मच्चाउनु— स॰ क्रि॰ मारपिट, चोरीडकैती आदि कार्य गर्नु वा गराउनु ।

फौजी— वि॰ [अ॰ फौजी] फौजसम्बन्धी, सैनिक । ~ अखडा— ना॰ सैनिकहरू रहने ठाउँ वा शिविर । ~ अदालत— ना॰ सैनिक– अदालत ।

फौरेल— ना॰ आसाम, मणिपुर आदिमा पाइने धानको एक जात ।

फौबन्जार— ना॰ [फा॰] स्थायी रूपले एकै ठाउँमा पसल नथापी थैला आदिमा मालसामान बोकेर गाउँघर घुमीघुमी वा बीचमा माल खरिद गरेर बजारमै पनि बढी मोलमा बेच्ने व्यापारी । श्र फौबन्जारी— ना॰ फौबन्जारको काम वा पेसा ।

फ्यँकाइ— ना॰ [रू फ्याँक्(+आई॰] फ्याँक्ने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ]

फ्यँकाइनु— क॰ क्रि॰ फ्याँक्न लाइनु; फ्याँक्ने पारिनु । फ्यँकाउनु— प्रे॰ क्रि॰ फ्याँक्न लाउनु; फ्याँक्ने पार्नु ।

फ्याँ— ना॰ [अ॰ मू॰] १. मुख उघारेर सास फेर्दा आउने आवाज । २. धपेडी, थकाइ आदिले वा निद्रा लागेको बेला सास निस्कँदा आउने शब्द । ३. थकान; थकाइ । वि॰ ४. मुख बाएको; उदाङ्गो । ५. फ्याक्क फाटेको; फक्क उघारिएको । ६. थाकेको; थकित । —

फुँ— ना॰ ताइँफाइ; फुङ्कार; फुर्तीफार्ती । — फ्याँ— क्रि॰ वि॰ लगातार फ्याँ गर्ने गरी । — फ्याँती— क्रि॰ वि॰ फ्याँफ्याँ ।

फ्याँक्–नु— स॰ क्रि॰ [सं॰ क्षेपणे १. कुनै वस्तु आफूतिरबाट अर्कातिर फाल्नु; मिल्काउनु । २. कुनै वस्तु वेगसँग हुत्त्याउनु; आफल्नु । ३. छोड्नु; त्याग्नु । ४. बेला वा महिना नपुगी तुहाउनु । श्र फ्याँकाइ— ना॰ फ्याँक्ने क्रिया वा प्रक्रिया । फ्याँकाफ्याँक— क्रि॰ वि॰ १. परस्परमा फ्याँक्ने किसिमले; फालाफाल । २. धमाधम फाल्ने वा मिल्काउने गरी । ३. कुनै वस्तु आवश्यकभन्दा बढी भएर आफलताफल गर्ने चालसँग । फ्याँकिनु— क॰ क्रि॰ फ्याँक्ने काम गरिनु; फालिनु ।

फ्याँचे— ना॰ जरामा ससाना गाँठा हुने एक खालको साग ।

फ्याउ— ना॰ [अ॰ मू॰] १. फ्याउरो कराउँदाको शब्द । २. निर्धा वा नपुंसक मान्छेको गर्जन । — फ्याउ— ना॰ १. फ्याउराको बोली । क्रि॰ वि॰ २. फ्याउरो कराउने किसिमले ।

फ्याउरी— ना॰ [फ्याउरो+ई] १. फ्याउराको पोथी रूप । २. केही गर्न नसकी कराएर मात्र हिँड्ने स्त्री -निन्दार्थमा) । ३. अनाज सुकाउँदा फिँजाउने तथा सोहोर्ने काम गर्ने, काठका पातामा बिँड हालिएको दाँदेजस्तो साधन । ४. धान रोप्ता दाँदेले सम्याउन नसकेको छेउकुनाको हिलो सम्याउने काममा आउने र सो काम बाउसेले गर्ने त्यस्तै हतियार ।

फ्याउरे१— ना॰ [फ्याउरी+ए] रोपाइँका दिन फ्याउरी चलाउने व्यक्ति; बाउसे ।

फ्याउरे२— वि॰ [फ्याउरो+ए] १. फ्याउराको जस्तो झर्कोलाग्दो किसिमबाट कराउने । २.अर्काको दूतजस्तो बनेर वा अगुवा भएर हिँड्ने ।

फ्याउरो— ना॰ [सं॰ फेरवे १. फ्याउ–फ्याउ गरेर कराउने, लोकविश्वासअनुसार चितुवा वा बाघको अगि लागेर हिँड्ने, स्यालका जातको तर केही सानो एक हिंस्रक प्राणी । २. केही गर्न नसकी कराएर मात्र हिँड्ने मानिस ।

फ्याउसे— ना॰ [फ्याउसो+ए] फ्याउसो ।

फ्याउसो— [रू फ्याक्से] कर्कलाको जस्तो पात हुने र डन्ठीमा फूल फुल्ने, एक जातको विषालु बोट; जङ्गली कर्कलो; फ्याक्सो ।

फ्याक— ना॰ [सं॰ फलके १. कुनै पनि वस्तुलाई बराबर पारेर चिरिएको एक भाग; फग्ल्याँटो । २. आधा फ्याक; ठूलो टुक्रो ।

फ्याकफ्याक— क्रि॰ वि॰ [फ्याक्+अ॰(बि॰)] १. कुनै वस्तुलाई टुक्राटुक्रा पार्ने गरेर । २. कुनै वस्तु काट्ने किसिमले; छ्याकछ्याक । > फ्याकफ्याकती/फ्याकफ्याकी— क्रि॰ वि॰ अझै फ्याकफ्याक हुने गरी ।

फ्याक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फ्याक्+क] १. कुनै वस्तुलाई बराबरी हुने हिसाबले दुई टुक्रा पार्ने गरी । २. हिर्काउने वा काट्ने किसिमले ।

फ्याक्चे— वि॰ [फ्याक्च्याक्क+ए] १. गाला पुक्क उठेर पनि थेप्चिएको । २. नाक चेप्टो भएको वा नाकेडाँडी भासिएको । ३. कुच्चिएर असुहाउँदो बनेको ।

फ्याक्च्याक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फ्याक्च्याक्+क] १. कुनै वस्तु कुच्चिएर वा थेप्चिएर नसुहाउँदो देखिने हुँदै । २. नाक नेप्टिएर वा नाकेडाँडी भासिएर असुहाउँदो देखिने गरी । ३. गाला भुक्क उठेर पनि केही थेप्चो भई भद्दा देखिने छाँटसँग ।

फ्याक्से— ना॰ कर्कलो; फ्याउसे ।

फ्याबफ्याब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फ्याङ्+अ(बि॰)] १. धमाधम काट्ने वा फाँड्ने गरी । २. बेपर्वाहसँग सरासर हिँडेर; फटाफट । ३. कुनै साह्रो र पातलो वस्तु धमाधम फोर्ने गरी । श्र फ्याबफ्याबती/फ्याबफ्याबी— क्रि॰ वि॰ अझै फ्याबफ्याब हुने गरी ।

फ्याबलाब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फ्याङ्+अ(बि॰)] लुगाफाटा वा बाँधिए–मिलाइएका अन्य वस्तु खुस्कने गरी । — फुबलुब— ना॰ जताततै फुस्केर छरिने वा अलपत्रिने स्थिति । श्र फ्याबल्याङ्ग/फ्याबल्याङ्ब— क्रि॰ वि॰ १. फ्याबलाब चालसित; अलपत्रिएर । वि॰ २. त्यस्तो चालको; अलपत्रिएको ।

फ्याङ्ग/फ्याङ्ब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फ्याङ्+ग/ब] १. खुकुरी, तरवार आदि धारिलो वस्तु काट्ने वा हान्ने किसिमले । २.उदाङ्गो वा उघारो पार्ने किसिमले; छर्लङ्ग । ३. धातुको पातलो भाँडोको शब्द आउने गरी भुईँमा बजारेर ।

फ्याङ्लो— वि॰ [अ॰ मू॰ फ्याङ्+लो] १. कुनै वस्तु चिथ्रा–चिथ्रा भइसकेका अवस्थाको; फाटेको; थोत्रो । ना॰ २. थोत्रो वा पुरानो भइसकेको कपडा वा त्यस्तै राडी, गुन्द्री आदिको बिछ्याउना । ३. गहिराइ केही नभएको एकोहोरो बोलिरहने मान्छे । स्त्री॰ फ्याङ्ली ।

फ्याटफ्याट— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फ्याट्+अ॰(बि॰)] १. चप्पल लगाएर हिँड्दाको आवाज आउने गरी । २. पक्षीले पखेटा चलाउँदा आवाज आउने किसिमले । > फ्याटफ्याटती/

फ्याटफ्याटी— क्रि॰ वि॰ फ्याटफ्याट । फ्याटफ्याटे— वि॰ १. फ्याटफ्याट शब्द गर्ने वा निकाल्ने । ना॰ २. चट्टी; चप्पल ।

फ्याट्ट— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फ्याट्+ट] १. सोचविचारै नगरी एकै चोटि बोल्ने चालसँग । २. एक्कासि कुनै काम गर्ने वा हुने किसिमले । ३. कसैलाई एकाएक हिर्काउने गरी । ४. गुलेलीबारा मट्याङ्ग्रा छाड्ने किसिमले ।

फ्यातफ्यात— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फ्यात्+अ(बि॰)] १. पकाएको खोले पदार्थ उम्लने वा छड्कने किसिमले । २. लेदो वा गिलो पदार्थ बारबार खस्ने गरी । > फ्यातफ्याती— क्रि॰ वि॰ अझै फ्यातफ्यात हुने गरी । फ्यातफ्याते— वि॰ १. फ्यातफ्यात गर्ने । २. लेदो; दबदबे ।

फ्यातुलो— वि॰ लुलो ।

फ्यात्त— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फ्यात्+त] १. गिलो वा लेदो पदार्थ एकै पल्ट खस्दा शब्द आउने गरी । २. त्यस्तो वस्तु एकै बाजि फाल्दा आवाज निस्कने गरेर ।

फ्यात्लो— ना॰ [रू अ॰ मू॰ फ्यात्+लो] १. फ्यातफ्यात गरी पाकेको खोले पदार्थ; भ्यात्लो । २. लेदो पदार्थ । वि॰ ३. खोले परेको । ४. लेदो परेको । ५. फ्याङ्लो ।

फ्यारफ्यार— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फ्यार्+अ(बि॰)] चराहरूले पखेटा टकटक्याउने वा उड्ने किसिमले । >

फ्यारफ्यारती/फ्यारफ्यारी— क्रि॰ वि॰ फ्यारफ्यार । फ्यारफ्यारे— वि॰ १. फ्यारफ्यार गरेर उड्ने । ना॰ २. पुतलीजस्तो तर अलिक ठूलो एक प्रकारको कीरो ।

फ्यार्र— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फ्यार्+र] १. चराहरूले पखेटा टकटक्याउँदा वा उड्दाको शब्द निस्केर । २. कुनै वस्तु फुक्ने वा फिँजिने गरी ।

फ्यालफ्याल— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फ्याल्+अ(बि॰)] फिँजाएर सुकाएको लुगा हावामा उड्ने किसिमले । > फ्यालफ्यालती/

फ्यालफ्याली— क्रि॰ वि॰ फ्यालफ्याल ।

फ्याली— ना॰ [फ्याले+ई] एक ठाउँमा नबसी डुलीडुली खान पल्केकी आइमाई ।

फ्याले— ना॰ एक ठाउँमा स्थिर भएर नबसी डुली–डुली खान पल्केको लोग्नेमान्छे ।

फ्याल्ल— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फ्याल्+ल] १. कपडा आदि पानी चुहिँदै फरफराउने वा भुईँमा फिँजिने गरेर । २. अव्यवस्थित किसिमले ।

फ्यासफ्यास— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फ्यास्+अ(बि॰)] कुनै फस्को वा खुकुलो वस्तु फुस्किरहने, फुटिरहने वा चुँडिरहने किसिमले । श्र फ्यासफ्यासती/फ्यासफ्यासी— क्रि॰ वि॰ फ्यासफ्यास ।

फ्यास्स— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फ्यास्+स] १. कुनै फस्को वा कमलो वस्तु फुस्कने वा चुँडिने किसिमले । २. फस्को वस्तु फुट्ता शब्द आउने किसिमसँग । ३. कुनै कार्य व्यर्थ खेर जाने वा फुस्सा हुने भएर ।

फ्युज— ना॰ [अङ्॰] बिजुलीको अत्यधिक तापमा गलेर जाने खालको, त्यसैको प्रवाहमार्गमा जडिएको विशेष किसिमको धातुको तार ।

फ्रक— ना॰ [अङ्॰] घाँगर ।

फ्रान्स— ना॰ [प्रmे॰] युरोप महादेशअन्तर्गत रहेको एक प्रसिद्ध देश । > फ्रान्सिसी— वि॰ फ्रान्सेली । फ्रान्सेली— वि॰ १. फ्रान्ससम्बन्धी; फ्रान्सको । २. फ्रान्समा उत्पन्न वा उत्पादित ।

फ्रिज— ना॰ [अङ्॰] नकुहियोस्, नबिग्रियोस्, ताजै रहोस् र तरलवस्तु जमोस् भन्ने उद्देश्यले भण्डारण गरिने यान्त्रिक उपकरण ।

फिल्टर— ना॰ [अङ्॰] पानीमा भएका दूषण छानेर पानीलाई खान योग्य गराउने उपकरण ।

फ्री— वि॰ [अङ्॰] १. स्वतन्त्र; स्वाधीन । २. सित्तैँ; पैसा वा शुल्क नलाग्ने । ३. बाधाअड्काउ केही नभएको । फ्रुबी ढ्याचु— ना॰ [भो॰ ब॰] हिउँ पग्लेका बेलामा नेपाल र तिब्बतका बीच आवतजावत गर्ने सिन्धुपाल्चोकमा पर्ने एक घाटी; हिमाली भन्ज्याब ।

फ्रेन्च— वि॰ [अङ्॰] १. फ्रान्ससम्बन्धी; फ्रान्सको; फ्रान्सेली । २. फ्रान्सका निवासी । ना॰ ३. फ्रान्सको भाषा । ~ समाचार समिति— ना॰ अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा प्रसिद्ध फ्रान्सको समाचार समिति (ए॰ एफ॰ पी॰) ।

फ्रेम— ना॰ [अङ्॰] १. तस्बिर, ऐना आदिमा रहने चौतर्फी बार; चौघेरो । २. ढोका बनाउँदा रहने काठको चौकोस । ३. साइकिलको च्यासिस । ४. कम्पोज भएको म्याटर हाली फर्मा कस्ने फलामको चारकुने साधन ।

फ््रयाङ्क— ना॰ [फ्रे॰] स्विटजरल्यान्ड, बेल्जियम, फ्रान्स आदि देशको मुद्रा । फ्य्राङ्किब यन्त्र— ना॰ [अङ्॰ फ्य्राङ्किब+ सं॰ यन्त्रे धेरै सङ्ख्यामा हुलाकवस्तु पठाउने व्यक्ति वा संस्थाका निमित्त छिटछिटो टिकट चिह्नित गर्ने यन्त्र वा मिसिन ।

फ्लोरमिल— ना॰ [अङ्॰] पीठो आदि पिँध्ने मिल वा कलघट्ट । फ्ल्याट मेसिन— ना॰ [अङ्॰] एकै पटक धेरै पृष्ठसम्म छाप्न सकिने समतल भागमा रहने ठूलो मुद्रणयन्त्र ।

फ्वाँ— ना॰ [अ॰ मू॰] सासको तीखो वेग ।

फ्वाँक१— वि॰ १. बेफ्वाँक; नाहक; व्यर्थ । २. पैठ (जुवा॰ ।

फ्वाँक२— ना॰ [अ॰ मू॰ फ्वाँक्+अ] फाँको । > फ्वाँकफ्वाँक— क्रि॰ वि॰ पटक–पटक फाँको हाल्ने किसिमले । फ्वाँकफ्वाँकती/

फ्वाँकफ्वाँकी— क्रि॰ वि॰ फ्वाँकफ्वाँक । फ्वाँक्क— क्रि॰ वि॰ फाँको मार्ने वा हाल्ने गरी ।

फ्वाँफ्वाँ— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फ्वाँ (बि॰)] १. धपेडी आदिले निदाएको बेलामा लामोलामो सास निस्कने गरी । ना॰ २. त्यस्तो सासफेराइको शब्द वा आवाज ।

फ्वाँय— ना॰ १. फुस्सा । वि॰ २. झूटो; मिथ्या ।

फ्वाकफ्वाक— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फ्वाक्+अ(बि॰)] १. माटाको भाँडो फुट्ता वा कोदालाका पासाले हिर्काइएको डल्लो फुट्दा शब्द आउने गरी । २. खुकुरी आदि हतियारले कमलो र फस्को वस्तु काट्ता झैँ शब्द निस्केर । > फ्वाकफ्वाकती/फ्वाकफ्वाकी— क्रि॰ वि॰ फ्वाकफ्वाक ।

फ्वाक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फ्वाक्+क] माटोको भाँडो वा डल्लो फुट्ने वा त्यसरी फुट्ता मसिनु शब्द निस्कने गरी ।

फ्वाबफ्वाब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फ्वाङ्+अ(बि॰)] काँचका वा माटाका भाँडाहरू पटक पटक फुट्ने गरी । > फ्वाबफ्वाबती/

फ्वाबफ्वाबी— क्रि॰ वि॰ फ्वाबफ्वाब ।

फ्वाङ्ग/फ्वाङ्ब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फ्वाङ्+ग/ब] १. काँच वा माटाका भाँडाहरू एक्कासि फुट्ने गरी । २. बन्चराले चिरिएको दाउरो उच्छिट्टिँदा शब्द आउने किसिमले ।

फ्वासफ्वास— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फ्वास्+अ(बि॰)] १. कुनै फस्को वा खुकुलो वस्तु बारम्बार फुट्ने वा चुँडिने किसिमले । २. चुरोट, बिँडी आदिको सर्का] तान्दै धूवाँ उडाएर । > फ्वासफ्वासती/

फ्वासफ्वासी— क्रि॰ वि॰ हे॰ फ्वासफ्वास ।

फ्वास्स— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ फ्वास्+स] चड्कासँग फुस्कने वा खुस्कने गरी; फ्यास्स ।